Երեթշաբթի, 31 Մայիսի 2022 12:19

Արմինֆո. Չնայած 2021 թվականի բոլոր դժվարություններին՝ Հայաստանի կառավարությանը հաջողվել է 14,5 տոկոսով գերակատարել բյուջեի եկամուտները։ Այդ մասին մայիսի 31-ին հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ 2021 թվականի պետական բյուջեի կատարման մասին հաշվետվության քննարկման ժամանակ։

 

Փաշինյանը հիշեցրել է, որ Հայաստանը 2021 թվականը փակել է ՀՆԱ 5,7 տոկոս աճով ՝ չնայած պետական բյուջեում ամրագրված 3.2 տոկոսի մակարդակի ցուցանիշին: Հարկային մուտքերը (հարկային եկամուտները եւ պետական տուրքը) ծրագրված մակարդակը գերազանցել են 147 մլրդ դրամով՝ 2020 թվականի ցուցանիշը գերազանցելով 14,5 տոկոսով, եւ 1 տոկոսով՝ վերանայված ցուցանիշը: Արդյունքում, ՀՆԱ-ի նկատմամբ հարկերի հավաքագրման հարաբերակցությունն աճել է 0,3 տոկոսով եւ հասել պատմական առավելագույնին՝ ՀՆԱ - ի նկատմամբ 22,7 տոկոս: Այսպես, դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ պետական բյուջեի հարկային հավաքագրումները կազմել են 1 տրլն 586,9 մլրդ դրամ։ Մինչդեռ "2021 թվականի պետական բյուջեի մասին" օրենքում հարկային մուտքերը (հարկերը եւ պետական տուրքերը) արձանագրվել են 1 տրլն 440 մլրդ 136 մլն 839.5 հազար դրամի մակարդակում: Իսկ հետո, տարվա ընթացքում, վերանայվել են մինչև 1 տրլն 581 մլրդ դրամ։

 

Նշված 147 մլրդ դրամից 24 մլրդ դրամը ստացվել է պղնձի եւ մոլիբդենի արտահանման մաքսատուրքի գծով ։ Չնայած շատերի հոռետեսությանը՝ եկամտահարկի հարթ սանդղակի ներդրման հետ կապված (2020 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանն անցավ եկամտի հարկման հարթ համակարգի, որը, անկախ աշխատավարձի չափից, սահմանվեց 23 տոկոսի չափով ։ Մինչեւ 2023 թ. տոկոսադրույքը աստիճանաբար կնվազի մինչեւ 20%. ) 2021 թվին եկամտահարկի գծով հավաքագրվել է 459 մլրդ դրամ ՝ 2017թ. 343,7 մլրդ դրամի դիմաց:

 

Վարչապետը հավաստիացրել է, թե որքան ժրաջան հավաքել են հարկերը, նույնքան ժշրաջան վերադարձրել են։ Այսպես, 2021 թվականի ընթացքում պետությունը շուրջ 31 մլրդ դրամ եկամտահարկ է վերադարձրել  հիփոթեք վճարողներին և աշխատող ուսանողներին, ինչպես նաև շուրջ 146 մլրդ դրամ ԱԱՀ՝  ավելցուկային դեբետ կուտակած բիզնեսին։ 2017 թվին վերադարձը կազմել է 60 մլրդ դրամ (աճը 2021թվին կազմել է 147%) ։ 2021 թվականին բիզնեսից ստացված ԱԱՀ-ի վերադարձման բոլոր դիմումները բավարարվել են, հայտարարել է Փաշինյանը։ Ընդ որում, եթե նախկինում ԱԱՀ - ի գծով գերավճարները վերադարձվել են կես տարին մեկ անգամ, 2018 թվականից՝ եռամսյակը մեկ, ապա այժմ ԱԱՀ-ն վերադարձվում է մեն ամիս:

 

Նշենք, որ ըստ փաստաթղթի, պետական գանձարանի եկամուտները 2021 թվականին կազմել են 1 683 831 463,2 հազար դրամ, ծախսերը՝  2 004 300 990,4 հազար դրամ, բյուջեի դեֆիցիտը հասել է 320 469 527,2 հազար դրամի։ 2021 թվականի հունվար-դեկտեմբերին գնաճը 2020 թվականի նույն ժամանակահատվածի 3,7 տոկոսից հասել է 7,7 տոկոսի: Մինչդեռ, ըստ 2021 թվականի պետական բյուջեի, պետական գանձարանի եկամտային մասը նախատեսված էր 1,569 տրլ դրամ, ծախսային մասը՝ 2,000 տրլ դրամ, դեֆիցիտը՝ 341 մլրդ դրամ։

 

2021 թվականին ֆինանսական իշխանություններին հաջողվել է ՀՆԱ - ում կառավարական պարտքի հարաբերակցությունը նվազեցնել մոտավորապես 3,2 տոկոսային կետով՝ մինչեւ 60,3 տոկոս: Մասնավորապես, 2021 թվականին Հայաստանի պետական պարտքն ավելացել է 1,257.2 մլրդ դոլարով (ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ հայկական դրամի հաշվարկային փոխարժեքը կազմել է 495,37 դրամ)՝ 7 մլրդ 968,5 մլն դոլարից մինչեւ 9 մլրդ 225,6 մլն դոլարի (4 տրլն 429,6 մլրդ դրամ): Այսպես, 2021 թվականի հունվար-դեկտեմբերին կառավարության պարտքը 7 մլրդ 508.5 մլն դոլարից (մինչեւ 2020 թվականի վերջը) աճել է մինչեւ 8 մլրդ 767.9 մլն դոլար (4 տրլն 209.8 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 60,3% - ը) մոտավորապես 1 մլրդ 259,4 մլն դոլարով կամ 16,8% - ով: Արտաքին պարտքը (Հայաստանի պարտքային պարտավորությունները միջազգային կազմակերպությունների եւ օտարերկրյա պետությունների հանդեպ, եվրապարտատոմսերի թողարկումից ստացված միջոցները) 5 մլրդ 599.5 մլն դոլարից աճել է 10.5% - ով կամ 585.5 մլն դոլարով' մինչեւ 6 մլրդ 185 մլն դոլար (2 տրլն 969.7 մլրդ դրամ): Մասնավորապես, 2021 թվականի հունվարի 26-ին Հայաստանը միջազգային ներդրողների շրջանում տեղաբաշխել է 750 մլն դոլար ծավալով 10-ամյա պարտքային արժեթղթերի 4-րդ թողարկումը, որի սահմանված տարեկան եկամտաբերությունը  3-րդ թողարկման եկամտաբերությունից ցածր էր. 3,875%՝ 4,625%-ի դիմաց ։ Հաշվետու ժամանակահատվածում ներքին պարտքը  1 մլրդ 909.0 մլն դոլարից ավելացել է մոտ  673.9-ով կամ 35,3%՝ մինչեւ 2 մլրդ 583 մլն դոլար (1 տրլն 240,2 մլրդ դրամ)։ ԿԲ-ի պարտքն աճել է 10,5 տոկոսով կամ 2,2 մլն դոլարով եւ կազմել 457,7 մլն դոլար կամ 219,8 մլրդ դրամ (նախորդ տարվա վերջին 459,9 մլն դոլարից): Նախորդ տարվա դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ կառավարության երաշխավորությամբ տրամադրված վարկերի չափը 120,7 մլն դոլարից կրճատվել է մինչեւ 101,4 մլն դոլար կամ 48,7 մլրդ դրամ: 2021 թվականի վերջին կառավարության պարտքի կազմում ներքին պարտքի տեսակարար կշիռը 2020 թվականի արդյունքներով 25,4 տոկոսից աճել է մինչեւ 29,5 տոկոս, իսկ դրամային պարտքը՝ 24,2 տոկոսից մինչեւ 28,28 տոկոս:

 

2021 թվականին Հայաստանի պետական բյուջեի ընդհանուր կապիտալ ծախսերը կազմել են շուրջ 217,8 մլրդ դրամ, իսկ դրանց կատարումն ամենաբարձրն էր վերջին տարիներին' կազմելով ճշգրտված ծրագրի 92,3% - ը, իսկ ի սկզբանե սահմանված 216,3 մլրդ դրամ տարեկան ծրագրի 100% - ը: 2021 թվականին կապիտալ ծախսերի ծավալը մոտ 24.7 մլրդ դրամով գերազանցել է 2018 թվականի նույն ցուցանիշը, և մոտ 65.8 մլրդ դրամով ՝ 2019 թվականի ցուցանիշը: Կապիտալ ծախսերի կատարողականը 2021 թվականին ճշգրտված ծրագրի նկատմամբ 92,3 տոկոսի մակարդակում՝ ամենաբարձր ցուցանիշն է վերջին չորս տարվա ընթացքում: Մասնավորապես, 2020 թ. ցուցանիշը կազմել է 84,9 տոկոս, 2019թ.՝ 73,5 տոկոս, իսկ 2018թ.՝ 74,0 տոկոս ։ Ընդ որում, 2022 թվականի համար կառավարությունը նախատեսում է մոտ 350 մլրդ դրամի կապիտալ ներդրում, ինչը մոտ 60 տոկոսով ավելի է, քան նախորդ տարի։ Կորոնավիրուսի դեմ միջոցառումների համար հատկացվել է 54,6 մլրդ դրամ (մոտ 114 մլն դոլար) կամ ՀՆԱ-ի 0,8%-ը, իսկ ղարաբաղյան հակամարտությունից տուժածներին սոցիալական աջակցությունը, ինչպես նաև Արցախի բյուջեին աջակցությունը կազմել է 132,9 մլրդ դրամ (մոտ 277 մլն դոլար) կամ ՀՆԱ-ի 1,9%-ը։