Արմինֆո.Դեռեւս 2016 թվականին Իրանն առաջ էր քաշել "Պարսից ծոց-Սեւ ծով" միջազգային տրանսպորտային-տարանցիկ միջանցքի ընդլայնման վերաբերյալ տարածաշրջանային նախաձեռնություն, որի մեջ, բուն Իսլամական Հանրապետությունից զատ, մտնում են Հայաստանը, Ադրբեջանը, Վրաստանը, Բուլղարիան եւ Հունաստանը:
Եվրոպական միության տրանսպորտի հարցերով ազգային փորձագետ Արա Մարջանյանն ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում նշել է այն հիմնական պատճառները, որոնք բացատրում են Հայաստանի հետաքրքրությունն ու աջակցությունն այդ ռազմավարական միջանցքին:
Մարջանյանի խոսքով՝ Պարսից ծոցի ջրատարածքը Հայաստանի տարածքով սեւծովյան տարածաշրջանի հետ կապող տրանսպորտային միջանցքը, անկասկած, ռազմավարական կարեւորություն ունի հանրապետության համար: Այդ միջանցքը կապում է ոչ միայն Պարսից, այլ նաև Օմանի ծոցը՝ Հնդկական օվկիանոս ելքով։ Հայաստանի համար շատ կարեւոր նշանակություն ունի լոգիստիկ, այդ թվում ՝ մուլտիմոդալ կապը Օմանի ծոցում իրանական Չաբահար նավահանգստի եւ Սեւ ծովի վրացական նավահանգիստների միջեւ, այնուհետեւ՝ դեպի Ռուսաստան կամ Եվրոպա։
Փորձագետը կարծում է, որ այդ միջանցքի մշակումն ընկած է տարածաշրջանում տեղի ունեցող բազմաթիվ աշխարհաքաղաքական գործընթացների հիմքում։ Չաբահար նավահանգստի զարգացումը թշնամանք է առաջացնում Պակիստանում, որն իրանական նավահանգիստը դիտարկում է որպես իր բնական մրցակից: Մյուս կողմից, Չաբահար նավահանգիստը ներգրավված է տարբեր լոգիստիկ ուղղություններում, այդ թվում ՝ Հնդկաստանի համար, որը նավահանգիստը դիտարկում է որպես լավ տարանցիկ կետ իր բեռները դեպի հյուսիս կամ հարավ փոխխադրելու համար, հնարավոր է՝ Հայաստանի տարածքով։ "Վերջին ամիսներին, հատկապես, Արցախում 44-օրյա պատերազմից հետո, մենք ականատես եղանք Նյու Դելիի ակտիվությանը Հնդկաստանից մինչեւ Իրան, այնուհետեւ՝ Հայաստան, Վրաստան եւ Սեւ ծով այդ տրանսպորտային միջանցքի զարգացման գործում", - ասում է Մարջանյանը:
Փորձագետը նշել է, որ նախագծում ակտիվորեն ներգրավվում է նաև Ադրբեջանը։ Բաքուն ակտիվորեն լոբբինգ է անում իր հաղորդակցային եւ տարանցիկ հնարավորությունները, ինչպես Հյուսիս-Հարավ առանցքով, այնպես էլ Արևելք-Արևմուտք առանցքով։ "Ադրբեջանն այստեղ առաջարկում է Կասպից ծովի ափին գտնվող նավահանգիստների հնարավորությունները " Հյուսիս - Հարավ " տրանսպորտային միջանցքի համար, որի համար անհրաժեշտ է ավարտին հասցնել Ռեշտ-Աստարա երկաթուղային գծի կառուցումը: Բացի այդ, Բաքուն ակնարկում է մեր տարածաշրջանի արդեն մայրցամաքային մասի հետ կապված որոշ ուղիների օգտագործման հնարավորության մասին, եւ այդ հարցում ի հայտ է գալիս Ջուղայի երկաթուղային հանգույցի օգտագործման հնարավորությունը, եւ դա այն նույն նախագիծն է, որը չափազանց կարեւոր է հայկական կողմի համար", - նշել է փորձագետը, հիշեցնելով, որ Ջուլֆայի համանուն սահմանակետը գտնվում է Ադրբեջանի եւ Իրանի ( Ջուլֆա Իրանում, եւ Ջուլֆա ՝ Ադրբեջանում) միջեւ սահմանին։ Տասնամյակներ շարունակ այդ հանգույցն աշխատել և ապահովել է Սև ծով - Վրաստան - Հայաստան - Նախիջևան - Իրան - Պարսից ծոց կապը։ Այդ երթուղին կարող է վերակենդանացվել, այսպես կոչված, "Զանգեզուրի միջանցքի" նախագծի իրականացմամբ։ "Եթե մի կողմ թողնենք ոչ մեկին պետք չեկող ձեւականությունները, անհրաժեշտ է ընդգծել Երեւանի համար ամենագլխավորը՝ Ջուլֆայի սահմանակետի վերակենդանացումը, որը հնարավորություն կտա ապահովել Օմանի ծոց - Սեւ ծով կապը Հայաստանի տարածքով տարանցմամբ: Հակառակ դեպքում, տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման մասին բոլոր խոսակցությունները ոչ մի արժեք չունեն", - ընդգծել է փորձագետը։
Նշենք, որ Իրանը մտադիր է Օմանի ծոցում (Չաբահար) եւ Պարսից ծոցում (Բենդեր Աբբաս, Իմամ Խոմեյնիի եւ Հորրամշահր) գտնվող իր նավահանգիստները կապել Սեւ եւ Կասպից ծովերում գտնվող նավահանգիստների հետ՝ իրանական երկաթուղիների ցանցի միջոցով: Պարսից ծոցի միացումը Սեւ ծովի հետ կմիացնի չորս առանցքային ծովային ավազաններ, մասնավորապես՝ Օմանի ծոցը, Կասպից ծովը (Իրան-Ադրբեջան), Սեւ ծովը (Վրաստան, Բուլղարիա) եւ Միջերկրական ծովը (Հունաստան): Հարավային Կովկասում Հայաստանը միակ երկիրն է, որը հանդիսանում է ԵԱՏՄ անդամ եւ, հետեւաբար, ուղղակի կամուրջ է հանդիսանում Իրանի եւ ԵԱՏՄ միջեւ, ինչը հստակ ընդգծում Է Պարսից ծոց –Սե ծով միջազգային տրանսպորտային եւ տարանցիկ միջանցքի կարեւորությունը Իրանի համար: Եթե Երեւանն ու Բաքուն կարողանան լուծել իրենց տարաձայնությունները 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի հրադադարի մասին համաձայնագրի 9-րդ հոդվածի մեկնաբանության վերաբերյալ, որը վերաբերում է խորհրդային դարաշրջանի մի քանի տարածաշրջանային երկաթուղիների վերածնմանը, ապա Իրանը հնարավորություն կստանա սեփական երկաթուղային ցանցը կապել Հայաստանի եւ Վրաստանի հետ: Այդ երկաթգիծը սկիզբ կառնի Իրանի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Արևելյան Ազերբայջան նահանգի Ջուլֆա քաղաքում, այնուհետև կմիանա ադրբեջանական Նախիջևան էքսկլավի Ջուղայի շրջանին, այնուհետև կշարունակվի մինչև Երևան և Թբիլիսի։ Կարևոր է նշել, որ Նախիջևան - Երևան երկաթուղային երթուղին կարող է փոխարինել ներկայումս օգտագործվող, բայց թանկարժեք ու բարդ Երևանից դեպի իրանա-հայկական սահմանի Մեղրի քաղաք երթուղին։ Այդ տարանցիկ օղակի փոխարինումը կարևոր աստիճան կդառնա Պարսից ծոց - Սև ծով միջանցքի լիարժեք իրականացման ճանապարհին։
ԿԱՐԴԱԼ ԲՈԼՈՐ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ
Արժեւորվող դրամին առնչվող դրամա. արդյո՞ք երկար կտեւի. Հայկազ Ֆանյան
Հայաստանի գնաճը սոցիալական աղետ է. տնտեսագետ
Օգոստոսի 1-ից կարգելվի սերտիֆիկացված ընկերությունում տեխզննում չանցած գազի բալոններով ավտոմեքենաների լիցքավորումը