Արմինֆո. Հայաստանում անկանխիկ վճարումներն աճում են տարեկան, միջինը, 20-30% - ով, սակայն դրանց մասնաբաժինը մի շարք ոլորտների ընդհանուր շրջանառության մեջ հեռու է 50% ցուցանիշից: Այդ մասին հաղորդել է ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահի տեղակալ Հովհաննես Խաչատրյանը՝ ԿԲ նախաձեռնությամբ ընդունված "Անկանխիկ հաշվարկների մասին" ՀՀ օրենքին նվիրված մամուլի ասուլիսում՝ պատասխանելով Արմինֆո-ի թղթակցի հարցին:
Չնայած ազգային վճարահաշվարկային համակարգի, քարտային վճարումների համակարգի, ֆինանսական ոլորտում կոշտ կարգավորումների առկայությանը, Խաչատրյանի խոսքով, վերջին 5-10 տարում Հայաստանը, անկանխիկ վճարումների մասով, հետ է մնացել ԵԱՏՄ գործընկերներից ՝ զբաղեցնելով վերջին տեղերից մեկը: Մինչդեռ, ինչպես նշել է նա, շատ զարգացող երկրներ մեծ հաջողություններ են գրանցել անկանխիկ վճարումների ոլորտում։
Խոսելով "Անկանխիկ հաշվարկների մասին" ՀՀ օրենքում կատարված փոփոխությունների մասին ՝ Խաչատրյանը նշել է, որ Երեւանում օրենքն ուժի մեջ կմտնի 2022 թվականի հուլիսի 1-ից, մարզային կենտրոններում ՝ մեկ տարի անց, եւ ամբողջությամբ կարգավորումները տարածվելու են ողջ հանրապետությունում 2 տարի հետո: Նա ընդգծել է, որ անկանխիկ վճարումների խթանումը տնտեսության թվայնացման եւ կառավարման համակարգի վերաբերյալ պետության քաղաքականության կարեւոր բաղադրիչն է:
Հիշեցնենք, որ ՀՀ Ազգային ժողովը ս.թ. հունվարի 18-ին երկրորդ եւ վերջնական ընթերցմամբ հավանություն է տվել "Անկանխիկ վճարումների մասին" ՀՀ օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու մասին" եւ Կենտրոնական բանկի կողմից մշակված կից օրենքների փաթեթին, ըստ որի, 2022թ. հուլիսի 1-ից Հայաստանը զգալիորեն կընդլայնի դրամական միջոցների անկանխիկ շրջանառությունը: Այդ պահից Հանրապետությունում կսկսի գործել կանխիկ եղանակով վճարումների առավելագույն չափերի սահմանափակում. 300 հազար դրամը գերազանցող բոլոր գործարքները պետք է կատարվեն բացառապես անկանխիկ եղանակով:
Այսպես, պետության և համայնքային իշխանության մարմինների բյուջեներից վճարումները պետք է իրականացվեն բացառապես անկանխիկ միջոցներով (օրինակ ՝ կրթաթոշակներ, ներկայացուցչական և գործուղման ծախսեր)։ Նոտարների եւ փաստաբանների ծառայությունների վճարումը, աշխատավարձի վճարումը կատարվելու է բացառապես անկանխիկ եղանակով: Բանկերի եւ վարկային կազմակերպությունների կողմից տրամադրվող ապահովագրական վճարները, վարկերը եւ փոխառությունները պետք է լինեն բացառապես անկանխիկ: Գրավատներն ավելի քան 80 հազար դրամի վարկեր կտրամադրեն բացառապես անկանխիկ եղանակով: Այդ շեմը 2023թ. հունվարի 1-ից կնվազի մինչև 50 հազար։ 2024թ. հունվարի 1 - ից մինչև 20 հազար դրամ: Նախագծով նախատեսված են նաեւ էլեկտրոնային դրամապանակների համալրման եւ կանխիկացման սահմանափակումներ: Մասնավորապես, դրամապանակի կանխիկացում եւ համալրում կարող է իրականացվել միայն բանկային հաշվի միջոցով:
Գաղափարը, ինչպես պարզաբանել են ԿԲ-ում, կայանում է նրանում, որ բիզնեսի ներկայացուցիչները իրավունք չունեն մերժել գնորդին անկանխիկ վճարման ծառայություններ կամ ապրանքներ: Նախաձեռնությունն ուղղված է նաև ստվերային շրջանառության կրճատմանը ։
Ավելի վաղ խորհրդարանում անդրադառնալով այն մտավախություններին, որ ԿԲ-ի նախաձեռնության իրականացման արդյունքում վերջնական ապրանքի/ծառայության գինը կավելանա, այդ թվում ՝ բարձր միջնորդավճարների պատճառով, ԿԲ փոխնախագահ Ներսես Երիցյանը հավաստիացրել էր, որ օրենքում հստակ գրված կլինի. քաղաքացու համար ոչ մի տարբերություն չի լինի կանխիկ կամ անկանխիկ վճարելը: Ինչ վերաբերում է հանձնաժողովին, ապա, ըստ նրա, նորմատիվային ակտում դրույթ կա այն մասին, որ ԿԲ-ն կարող է սահմանել միջնորդավճարի վերին և ստորին շեմ, մեթոդաբանությունը, գների կարգն ու կարգավորումը, ինչպես նաև սահմանել "շրջանակներ", եթե բիզնեսն անցնի թույլատրելիի սահմանը: