Արժեւորվող դրամին առնչվող դրամա. արդյո՞ք երկար կտեւի. Հայկազ Ֆանյան

Արմինֆո.: ԱՄՆ դոլարը շարունակում է անկումը հայկական դրամի նկատմամբ. եթե մինչև ռուս-ուկրաինական ճգնաժամը (փետրվարի 24) այն  470-480 մակարդակում էր, իսկ մարտի սկզբին հասել էր 520-ի, ապա հետո սկսեց աստիճանաբար նվազել՝ մոտենալով մեկ դոլարի դիմաց 400 դրամի հոգեբանորեն կարևոր նշագծին։

Դրանից կորցնում են ինչպես արտահանողները, որոնց գործարքները դոլարով են կնքվել, եւ, որքան էլ տարօրինակ է, շարքային քաղաքացիները, քանի որ ներկրողները չեն շտապում վերանայել ապրանքի գները։ Թե որքան երկար կպահպանվի այդ միտումը, և ինչ հետևանքների դա կհանգեցնի տնտեսության համար՝ ԱրմԻնֆո-ի թղթակիցը հետաքրքրվել է ACSES վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Հայկազ Ֆանյանից:

Հայկական դրամի արժևորումը պայմանավորված է մի շարք գործոններով. Հայաստան այցելողների և բանկային փոխանցումների աճով, ռուսական ռուբլու կայունացմամբ և երկրի ներսում ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ պահանջարկի անկմամբ։ "Առաջին եռամսյակի արդյունքներով աճել է ՌԴ վճարային հաշվեկշռի ընթացիկ հաշվի պրոֆիցիտը. Ռուսաստանը նավթ է արտահանել բարձր գներով, սակայն սահմանափակումների պատճառով չի կարողացել դրանցով ապրանքներ ձեռք բերել։ Մեծ քանակությամբ Արտարժութային միջոցներ են ազատվել, որոնք պետք է ինչ-որ կերպ ծախսվեին, դրանցից մեկը բանկային փոխանցումներն էին", - նշում է փորձագետը։

Այսպես, ապրիլին ֆիզիկական անձանց բանկային փոխանցումները հասել են 358 մլն դոլարի, որոնց հիմնական աղբյուրը Ռուսաստանն է։ "Նման բան չի եղել 2004 թվականից ի վեր եւ չի արձանագրվել, նույնիսկ, դեկտեմբերյան փոխանցումների շրջանում, երբ Ամանորի նախաշեմին ավանդաբար դիտվում է փոխանցումների ծավալի կտրուկ աճ", - ընդգծում է նա:

Հայաստանում ամերիկյան արժույթի արժեզրկման բացասական հետեւանքները, նախեւառաջ, զգացել են երրորդ երկրներ ապրանքներ արտահանողները, որոնց գործարքները կնքվել են դոլարով, ընդգծում է Ֆանյանը: Մասնավորապես, վերամշակող արդյունաբերության արտադրանք արտահանողները, ինչպես նաեւ արտերկրից հումք գնող տեղական արտադրողները, այդ թվում ՝ ՏՏ ծառայություններ մատուցող ընկերությունները, որոնք արեւմտյան գործընկերների հետ աշխատում են ամերիկյան արժույթով: Ամուր դրամն էապես ազդել է նրանց մրցունակության նվազման վրա։

Մեծ վնասներ չեն կրել մետաղական խտանյութ արտահանողները, որոնք բորսայում սակարկում են ամերիկյան արժույթով: Հաշվի առնելով, որ վերջին շրջանում պղնձի գները բավականին բարձր մակարդակի վրա են, դրանց վրա ազդեցությունը կլինի բացասական, բայց՝ ոչ ծայրահեց, պարզաբանում է փորձագետը:

Ընդ որում, կա արտահանողների խումբ, որոնց համար ամուր դրամը բարիք է, նշում է վերլուծական կենտրոնի ղեկավարը։ ՌԴ արտահանողները, նրանց բաժին է ընկնում հայկական արտահանման մոտ 1/3-ը, դրամի արժևորումից, նույնիսկ, կշահեն ։ "Դրանց շուրջ 67%-ը, ըստ 2021 թվականի տվյալների, պայմանագրեր են կնքվել ռուսական ռուբլով։ Ենթադրվում է, որ ուկրաինական ճգնաժամի և հակառուսական պատժամիջոցների ֆոնին ԱՄՆ դոլարով գործարքների բաժինն ավելի է նվազել, ինչի հետ կապված հայկական արտահանումը ՌԴ, կարծում եմ, զգալի կորուստներ չի կրում", - նշում է տնտեսագետը։

Ուժեղ դրամը ձեռնտու է ներկրողներին։ Չէ որ, եթե դրամի արժեւորումն արտահանման ապրանքներն ավելի թանկ է դարձնում, ապա ներմուծվողներն ավելի էժան են։ Այնուամենայնիվ, շարքային սպառողն այսօր չի նկատում գների նվազում, ընդհակառակը, դիտվում է սողացող, բայց կայուն աճ։ Տնտեսագետի կարծիքով, դրամի արժեւորումը կարճաժամկետ հեռանկարում բացասական ազդեցություն կունենա գների վրա եւ միայն միջնաժամկետ եւ երկարաժամկետ հեռանկարում կարող է նպաստել գնաճի ավելի ցածր մակարդակին:

Իսկ մինչ այդ՝ ԿԲ-ն հետաամուտ է իր նպատակներին

Այն պայմաններում, երբ ամենօրյա ռեժիմով կորցնում է արտահանողը, իսկ քաղաքացիները չեն հասցնում գների հետևից, շատերը հարց են տալիս, թե որքանով է արդարացված պատասխանատու կառույցների և, առաջին հերթին, ֆինանսական կարգավորչի քաղաքականությունը։ "Եթե հավատանք ԿԲ - ի հրապարակային հայտարարություններին այն մասին, որ նրանք չեն միջամտում արժութային շուկային կամ սահմանափակ են միջամտում, եւ մեզ մոտ վարվում է լողացող փոխարժեքի քաղաքականություն, ապա կարգավորիչը ելնում է այն դրույթից, որ նրա հիմնական նպատակը ֆինանսական համակարգի կայունության պահպանումն է եւ գնաճի նպատակային միջակայքում պահպանումը: Ինչ-որ առումով դա կարելի է հասկանալ, քանի որ գնաճը կանդրադառնա բոլորիս վրա, իսկ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման դեպքում մենք կունենանք գնաճի ավելի բարձր տեմպեր", - հիշեցնում է փորձագետը։

"Քաղաքական հարցը դրված է հետեւյալ կերպ. արժե արդյոք բնակչության բարեկեցության հաշվին նպաստել արտաքին շուկաներում առանձին տնտեսվարող սուբյեկտների մրցակցային դիրքերի բարելավմանը:> ,- նշում է Հայկազ Ֆանյանը։

Տվյալ դեպքում առանձին տնտեսվարող սուբյեկտների խնդիրները, օրինակ, ՏՏ ոլորտում, նույն արտահանումը դեպի երրորդ երկրներ, պետք է լուծվեն կառավարության կողմից ։ "Գնդակը կառավարության դաշտում է, և այն պետք է նախաձեռնի համապատասխան միջոցառումներ ՝ հնարավոր կորուստները զսպելու համար։ Օրինակ, 2020 թվականին կորոնավիրուսային համաճարակի շրջանում պետությունը, լավ թե վատ, մի շարք միջոցառումներ է իրականացրել, որոնք ուղղված են տնտեսության համար բացասական հետեւանքների չեզոքացմանը", - նշում է նա։ Ինչպես կարծում է փորձագետը, Էկոնոմիկայի նախարարությունը պետք է ավելի ակտիվ քաղաքականություն վարի, վերջին հաշվով, հենց նա է պատասխանատու տնտեսական զարգացման համար: Այն պետք է միջոցներ առաջարկի տնտեսության առանձին ոլորտների կորուստները մեղմելու համար։ Օրինակ, խոսքը կարող է վերաբերել ՏՏ ոլորտի ընկերությունների համար եկամտահարկի որոշակի տոկոսի չափով դրամաշնորհների տրամադրման ծրագրերին ։ "Խոսքը հենց դրամաշնորհների, այլ ոչ թե հարկային արտոնությունների մասին է, քանի որ Ֆինանսների նախարարությունը նպատակ ունի բարձրացնել հարկեր-ՀՆԱ հարաբերակցության մակարդակը, իսկ հետագայում հավաքագրված հարկերի ծախսումը, այդ թվում ՝ դրամաշնորհների տեսքով, կունենա իր դրական ազդեցությունը", - ընդգծում է տնտեսագետը, հիշեցնելով նաեւ իշխանությունների հարկաբյուջետային գործիքակազմից օգտվելու անհրաժեշտության մասին, բիզնեսի կորուստները մեղմելու համար:

Որպեսզի օժանդակությունն արդյունավետ լինի, այն պետք է հասցեական լինի, նշում է Ֆանյանը ։ Կարեւոր է հասկանալ, թե ով, իրականում, այս իրավիճակում աջակցության կարիք ունի ։ Չէ որ նույն ՏՏ ոլորտում սեփական արտադրանքով հանդես եկող ընկերությունները, օրինակ Picsart-ը, գտնվում են ավելի բարենպաստ իրավիճակում, քանի որ կարող են ժամանակին և հնարավորինս համարժեք կերպով վերանայել սեփական արտադրանքի արժեքը։ Աութսորսինգային ծառայություններ մատուցող ընկերությունները, որոնց արտադրանքի ինքնարժեքի կառուցվածքում կարևոր տեղ է զբաղեցնում աշխատուժը (նրանց աշխատավարձ է վճարվում դրամով՝ դոլարային եկամուտների դեպքում) զրկված են նման հնարավորությունից ։

Ընդ որում, փորձագետն ափսոսանքով նշում է, որ հայկական բիզնեսի ֆինանսական կառավարումը բավականին ցածր մակարդակում է։ "Տնտեսվարող սուբյեկտներն արդեն այսօր պետք է համապատասխան քայլեր ձեռնարկեն իրենց արժութային հոսքերը կառավարելու և ֆինանսական ռիսկերը նվազեցնելու համար, օրինակ, հեջավորման գործիքների միջոցով, ինչը թույլ կտա հետագայում խուսափել հնարավոր ռիսկերից", - ընդգծում է նա:

Ռուբլին ու դրամն արժեւորվում են, բայց արդյո՞ք երկար ժամանակով

Ֆանյանի խոսքով ՝ երկարաժամկետ հեռանկարում ռուսական ռուբլին ոչ միայն կզիջի իր ներկայիս դիրքերը, այլև չի վերադառնա, նույնիսկ, նախաճգնաժամային մակարդակին։ Երբ ռուսական ռուբլին սկսի զիջել դիրքերը, դա մեծապես կանդրադառնա նաև հայկական արժույթի վրա։

Ներկայիս անորոշության պայմաններում փորձագետը, այնուամենայնիվ, կանխատեսում է, որ 2022 թվականի արդյունքներով Հայաստանը ոչ միայն կհասնի ՀՆԱ-ի 4,9% - ի աճի, որը կանխատեսվում է ԿԲ-ի կողմից, այլեւ, հնարավոր է, կապահովի բյուջեում ամրագրված 7% ցուցանիշը: Գնաճի առումով պատկերն այնքան էլ վարդագույն չի լինի ։ "Անիրատեսական է տեղավորվել պետբյուջեով ամրագրված 4% միջակայքում՝ գումարած-հանած 1,5% շեղումով, քանի որ մայիսին 12-ամսյա գնաճը արդեն հասել է 9%-ի", - նշում է նա: "Հետագայում վստահաբար կարելի է ասել, որ մենք ականատես կլինենք, որ Հայաստանը ռուսաստանցիների համար կդառնա, նույնիսկ, շոփինգ-տուրզիմի երկիր", - եզրափակել է ACSES վերլուծական կենտրոնի ղեկավարը: