Դավիթ Անանյան. Հայաստանի տնտեսությունն իր ներուժը մեծացնող հրատապ կառուցվածքային փոփոխությունների կարիք ունի

Արմինֆո.Ռուսական ռուբլին փետրվարի վերջին սկսել էր սրընթաց էժանանալ ամերիկյան դոլարի նկատմամբ՝ ռուս-ուկրաինական հակամարտության և արևմտյան պատժամիջոցների ֆոնին։ Դրա փոխարժեքը բարձրացել է մինչեւ 120 ռուբլի:

Այն բանից հետո, երբ ՌԴ կառավարությունը եւ Կենտրոնական բանկը մի շարք միջոցներ ձեռնարկեցին, այդ թվում ' բարձրացնելով տոկոսի հաշվարկային դրույքը, սկսվել է  ազգային արժույթի ամրապնդումը եւ մայիսի 25-ը դրա փոխարժեքը հասել 1 դոլարի դիմաց 55 ռուբլու մակարդակի: Հակամարտության առաջին օրերին ռուսական ռուբլին կտրուկ արժեզրկվել էր նաև Հայաստանում, բայց արդեն ապրիլին դրա փոխարժեքը հայկական դրամի նկատմամբ գերազանցեց նախաճգնաժամային ցուցանիշը։ Ինչ վերաբերում է ամերիկյան դոլարի փոխարժեքին հայկական դրամի նկատմամբ, ապա այն սկսել էր կտրուկ աճել և մարտի 11-ին հասել 518,28 դրամի։ Դրանից հետո սկսել է ինտենսիվորեն նվազել, և առայժմ պահպանվում է 410 դրամի սահմաններում։ Թե ինչպես կզարգանա իրավիճակը ռուսական արժույթի փոխարժեքի նվազման և ԱՄՆ ԴՊՀ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի հերթական կտրուկ բարձրացման ֆոնին, ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում պատմել է Հայաստանի Պետեկամուտների կոմիտեի նախկին ղեկավար, տնտեսական գիտությունների թեկնածու Դավիթ Անանյանը:

Անանյանի խոսքով ՝ այսօր շատ դժվար է կանխատեսել, թե որքան երկար ռուսական ռուբլին կպահպանի իր առավելությունը ամերիկյան արժույթի նկատմամբ, քանի որ այս փուլում Ռուսաստանի տնտեսության հեռանկարներն ամբողջությամբ կախված են ինչպես Ուկրաինայի հակամարտության վիճակից եւ դրա տեւողությունից, այնպես էլ այն աշխարհաքաղաքական իրավիճակից, որը կստեղծվի հակամարտության ավարտից հետո: "Եթե ենթադրենք, որ հակամարտությունը կավարտվի մի քանի ամսից, մենք պետք է փորձենք կանխատեսել, թե արդյոք Արեւմուտքը պատրաստ է հրաժարվել ՌԴ-ի նկատմամբ պատժամիջոցներից, արդյոք դրանք միանգամից կչեղարկվեն, թե դա կարվի աստիճանաբար։ Նման կանխատեսում անելը մի քանի անհայտով հավասարում լուծել է, ուստի մենք ստիպված ենք կողմնորոշվել ռուսաստանցի բարձրաստիճան պաշտոնյաների եւ անվանի փորձագետների կանխատեսումներով", - նշել է Անանյանը։ Մասնավորապես, Ռուսաստանի Սբերբանկի ղեկավար Գերման Գրեֆը կանխատեսում է, որ ռուբլու փոխարժեքը կշարունակի ամրապնդվել հուլիսին, սակայն 2022-ի վերջում կնվազի եւ կվերադառնա մեկ դոլարի դիմաց 70-75 ռուբլու միջակայք:

Միևնույն ժամանակ, ինչպես ընդգծում է տնտեսագետը, ակնհայտ է, որ ռուսական արժույթի փոխարժեքի նվազումը միջնորդավորված կերպով կանդրադառնա հայկական դրամի փոխարժեքի վրա և բացասաբար կանդրադառնա ՀՀ տնտեսության վրա։ "Ռուբլու արժեզրկումը կհանգեցնի բնակչության գնողունակության նվազմանը և Ռուսաստանում համախառն պահանջարկի կրճատման։ Հայ արտահանողները ստիպված կլինեն բարձրացնել ռուսական շուկա մատակարարվող ապրանքների գները, եւ այդ ժամանակ հայկական արտահանումը, հիմնականում, գյուղատնտեսական, կթուլացնի իր մրցունակությունը", - նշում է փորձագետը։

Ինչ վերաբերում է դոլար/դրամ զույգին, ապա, ըստ ՊԵԿ նախկին ղեկավարի, չնայած վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի պատմական բարձրացմանը (դաշնային պաահուստի տոկոսադրույքն այժմ գտնվում է 1,5-1,75 տոկոսի մակարդակում, սպասվում է, որ հերթական բարձրացումից հետո կհասնի 3-3,5 տոկոսի մակարդակի - խմբ.), ամերիկյան արժույթի փոխարժեքը Հայաստանում որոշակի ժամանակ կպահպանվի ներկայիս մակարդակում։ Դրա համար կան աաայսօրվա դրությամբ օբյեկտիվ պատճառներ, կարծում է Անանյանը։

Այսպես, ռուս-ուկրաինական սրացումից հետո արձանագրվել է Հայաստան կապիտալի մեծ ներհոսք։ Ռուսաստանը, արձագանքելով արևմտյան պատժամիջոցներին, հանդես է եկել պատասխան պատժամիջոցներով։ Մասնավորապես, սկսել է վարել ռուսական ֆինանսական հաստատություններից դոլարային ավանդների դուրս մղման քաղաքականություն։ Արդյունքում՝ Հայաստան են արտագաղթել ոչ միայն ռուսաստանցիներ, այլև՝ նրանց դոլարային ակտիվները։

Բացի այդ, Հայաստան տեղափոխվելուց հետո ՏՏ ոլորտի ընկերություններն արտասահմանյան գործընկերների հետ իրենց աշխատանքները շարունակել են դոլարով, ինչպես նաև իրենց աշխատակիցներին աշխատավարձ են վճարել ԱՄՆ դոլարով:

Եվ երրորդ հիմնական պատճառն այն է, որ դարձյալ Արևմուտքի պատժամիջոցների պատճառով Ռուսաստանը ստիպված էր անցնել ռուբլով առևտրի, ինչը բնականաբար ազդել է Հայաստանի հետ առևտրի վրա։ Դա հանգեցրել է ամերիկյան արժույթի նկատմամբ պահանջարկի կտրուկ կրճատման: Մասնավորապես, ամերիկյան արժույթի ամենախոշոր սպառողը՝ "Գազպրոմ Արմենիան", արդեն մի քանի ամիս ռուսական "Գազպրոմին"  վճարում է ռուբլով։  "Այս իրադարձությունների ֆոնին հսկայական դոլարային ավուարներ են ազատվել, եւ հաշիվը դեռ հօգուտ հայկական դրամի է", - նշում է Անանյանը:

Միևնույն ժամանակ, Դավիթ Անանյանը չի բացառում, որ ինչ-որ պահի, ռուս - ուկրաինական հակամարտության ավարտից և արևմտյան պատժամիջոցների չեղարկումից հետո հայկական դրամը կրկին կհաղթահարի 500 դրամի շեմը: Նրա խոսքով ՝ Հայաստան արտագաղթած ռուսական բիզնեսն այսօր անհարմարավետ վիճակում է, քանի որ բիզնեսը միգրացիա չի սիրում։ "Եթե մի երկրի տարածքում ձևավորված բիզնեսը մի քանի հարյուր աշխատակցի տեղափոխում է այլ, նույնիսկ, շատ հյուրընկալ երկիր, առաջին իսկ հնարավորության դեպքում նրանք կորոշեն վերադառնալ", - նշում է նա: Հետևաբար, հակամարտության ավարտից և ՌԴ տարածքում նրանց գործունեությանը խոչընդոտող պատժամիջոցների չեղարկումից հետո արտագաղթածներն արագ վերադառնան իրենց հայրենիք՝ իրենից հետո թողնելով վիթխարի ֆինանսական ճեղք", - պարզաբանում է տնտեսագետը։

Դրա հետ մեկտեղ, ինչպես նշում է Անանյանը, այսօր Հայաստանի տնտեսության եւ նրա ֆինանսական շուկայի վրա ազդող գործոններն ու ռիսկերը չեն սահմանափակվում ներքին ասպեկտներով: Ավելի շատ Հայաստանի տնտեսության վրա ազդում են արտաքին գործոնները, այդ թվում ՝ աշխարհաքաղաքական ։ Հետևաբար, այսօր, երբ վիթխարի դոլարային հոսքեր են մտել Հայաստան, պետք է փորձել կիրառել որոշակի դիվերսիֆիկացիոն գործիքներ՝  տնտեսությունում իրականացնել կառուցվածքային փոփոխություններ, որոնք մեծացնում են նրա ներուժը։ "Այդ դրամական հոսքերը ինչ-որ պահի կանգ կառնեն, եւ Հայաստանի տնտեսությունը կսկսի փլուզվել։ Չէ որ դոլարի հարաբերակցությունը ազգային արժույթի նկատմամբ ցույց է տալիս դրա կայունության աստիճանը, երկրի տնտեսության՝ ցնցումներին դիմակայելու ունակությունը", - նշել է նա։

Փորձագետը կարծում է, որ այսօրվա հնարավորությունը պետք է օգտագործել ոչ թե պետական բյուջեի ընթացիկ ծախսերն ավելացնելու, նվազագույն աշխատավարձն ու կենսաթոշակները բարձրացնելու համար, ինչը, անկասկած, լիակատար պոպուլիզմի տպավորություն է թողնում։ Ընդհակառակը, ըստ նրա, պետք է համարձակվել կրճատել ընթացիկ ծախսերը, իրականացնել լայնածավալ և որակյալ կապիտալ ներդրումներ, որոնք տեսանելի ապագայում՝ 3-7 տարվա հեռանկարում, արդյունք ապահովեն։ Ինչպես ընդգծում է տնտեսագետը, կապիտալ ներդրումները միայն Ճանապարհաշինունը չէ, խոսքը վերաբերում է ավելի բարդ հաղորդակցություններին՝ հանգույցներին, դպրոցների և այլն, պարզաբանում է նա։