Հինգշաբթի, 21 Հուլիսի 2022 16:09

Արմինֆո. Փետրվարի վերջից Հայաստան է տեղափոխվել Ռուսաստանի, Ուկրաինայի եւ այլ երկրների շուրջ 140 հազար քաղաքացի, ինչպես ֆիզիկական, այնպես էլ իրավաբանական անձեր: Սակայն նրանց ազդեցությունը երկրի տնտեսության վրա կարող է լինել կարճաժամկետ՝ ազգային տնտեսության հստակ կառուցվածքի բացակայության դեպքում։ Այդ մասին մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է փորձագետ, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր, "Այլընտրանք" հետազոտական կենտրոնի ղեկավար Թաթուլ Մանասերյանը։

 

Հայաստանի փոքր սպառողական շուկայի համար, ըստ նրա, դա լուրջ դինամիկա է։ Սակայն երկրից վերջիններիս հեռանալուց հետո, ինչպես նշել է փորձագետը, տնտեսությունը կարող է լուրջ հարված ստանալ, եթե պետությունը չունենա ազգային տնտեսության հստակ կառուցվածք և կանխատեսելի զարգացումներ։

 

"Մեզ համար էպիզոդիկ երևույթներն այսօր կարող են դրական ազդեցություն ունենալ, բայց վաղը մենք մեր խնդիրներով կմնանք կոտրած տաշտակի առջեւ", - ասել է նա:

 

Տնտեսության աճի արձանագրվող ցուցանիշները (հունվար-մայիս ամիսներին՝ 10,2% - խմբ.), փորձագետն, առաջին հերթին, պայմանավորել է հենց սպառողների թվի ավելացմամբ։ Բացի այդ, նա մատնանշել է զբոսաշրջության աշխուժացումը, ինչը, հիմնականում, կապված է Սփյուռքի բազմահազար ներկայացուցիչների Հայաստան գալու հետ, որը Մանասերյանը բավականին սովորական երևույթ է համարում։ Խոսելով արդյունաբերության մասին՝ փորձագետը նշել է, որ ճյուղն, անշուշտ, որոշակի աշխուժություն է ապահովել, սակայն նշել է, որ դա այն ոլորտը չէ, որի հաջողություններով արժեր հպարտանալ, "որովհետև մենք լրացուցիչ արժեք չենք ստեղծում, այլ, պարզապես, վաճառում և եկամուտ ենք ստանում հողից կորզվածից", - ասել է տնտեսագետը։

 

Ըստ նրա, այսօր Հայաստանում են շահեկան վիճակում են միայն ներկրողները, որոնք գերշահույթ են ստանում դրամի արժեւորման պատճառով, ինչն ուղեկցվում է ներքին շուկայում գների աճով:

 

"Ես շատ կցանկանայի կառավարությունից պարզաբանումներ լսել այն մասին, թե որն է եղել նրանց ներդրումը գրանցվող տնտեսական աճի մեջ, որն է նրանց վարած քաղաքականության արդյունք", - նշել է նա:

 

Այս համատեքստում Մանասերյանն ընդգծել է, որ գների բարձրացման հարցում չարժե հղում անել միայն միջազգային շուկային և խոսել ներմուծման գնաճի մասին: "Մենք ներմուծումից կախված տնտեսություն ենք, որը ներմուծում է գները միջազգային շուկայից։ Եվ դրամով արտահայտված այդ գները պետք է արդեն մի փոքր նվազած լինեին, ինչը տեղի չի ունեցել։ Դա խոսում է այն մասին, որ գնագոյացման նկատմամբ պետական վերահսկողությունն իրականացվում է ոչ պատշաճ մակարդակով", - ասել է նա։

 

Ընդ որում, տնտեսագետը դրական է գնահատել Կենտրոնական բանկի դերը դրամավարկային քաղաքականության վարման տեսանկյունից։ Գների կայունացման գործիքակազմը կիրառվում է, սակայն ընդհանուր միտումների դեմ, Մանասերյանի կարծիքով, ոչ մի քայլ չկա։ Այս իմաստով նա նշել է Էկոնոմիկայի նախարարության, Ֆինանսների նախարարության, ՊԵԿ-ի, Մրցակցության պաշտպանության կոմիտեի և այլոց համակարգված քաղաքականության եւ ընդհանուր մոտեցումների անհրաժեշտությունը:

 

Հիշեցնենք, որ ըստ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալների, Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը 2022թ. հունվար-մայիս ամիսներին արագացել է մինչեւ տարեկան 10,2 տոկոս (նախորդ տարվա 4,3 տոկոսից), ինչն ուղեկցվում է արտահանման եւ ներմուծման աճի բարձր տեմպերով: Ս. թ. մայիսին 2021 թ. մայիսի   համեմատ տնտեսական ակտիվության աճն արագացել է մինչև 13% (նախորդ տարվա 10,9%-ից), ընդ որում, միայն 2022թ.  մայիսին աճելով 6,1%-ով (2021 թ. մայիսին 2% աճի և 2022 թ. ապրիլին 5,3% աճի դիմաց):

 

Ըստ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի վերջնական տվյալների՝ 2022թ. հունվար-մայիսին տնտեսական ակտիվության աճը, հիմնականում, պայմանավորել են ծառայությունների ոլորտը ՝ 24,9% - ով, էներգետիկ համալիրը ՝ 13,1% - ով և շինարարության ոլորտը ՝ 11,4% - ով, և ավելի քիչ ՝ առևտրի ոլորտը ՝ 8,9% - ով և արդյունաբերական հատվածը՝ 2,7% - ով:

 

Հայաստանի արտարժույթի մանրածախ շուկայում 2021 թվականի հոկտեմբերից մինչեւ 2022թ. հունիսի 22-ը

Դրամը 14% - ով արժեւորվել է դոլարի նկատմամբ (միջին հաշվով 485 դր/$1- ց), եվրոյի նկատմամբ' 22%-ով (միջին հաշվով 563 դր/1EUR-ից)' արժեզրկվելով ռուբլու նկատմամբ 6% - ով (միջին հաշվով 6,7 դր/1rub-ից): Հրակ է նշել, որ 2022թ. մարտից ի վեր արժութային շուկայում դիտվող բարձր փոփոխականությունը պայմանավորված էր Ռուսաստանի նկատմամբ ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի համալիր, աննախադեպ, մասշտաբային պատժամիջոցներով ՝ ռուս-ուկրաինական ռազմաքաղաքական հակամարտության ֆոնին ։ Մասնավորապես, ընթացիկ տարվա փետրվարի 24-ից մինչեւ հունիսի 22-ը Հայաստանի մանրածախ արժութային շուկայում ռուսական ռուբլու նկատմամբ դրամը արժեզրկվել է 19 տոկոսով՝ միջին հաշվով մինչեւ 7,1 դրամ/1RUB: Ընդ որում, տվյալ ժամանակահատվածում դրամն արժեւորվել է ինչպես ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ' 13% - ով' մինչև 417 դրամ/$1, այնպես էլ եվրոյի նկատմամբ' 19% - ով' մինչև 439,5 դրամ/1EUR:

 

Նշենք, որ ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը փոխարժեքի թուլացման համար շուկա արհեստական մուտք գործելու անհրաժեշտության կոչերի առնչությամբ նշել է, որ կարգավորիչի նման գործողությունները, հնարավոր է, օգնեն բիզնեսի որոշակի հատվածին՝ արտահանողներին, սակայն, արդյունքում՝ դրա համար կվճարեն հանրության լայն շերտերը: "Եթե մենք գնանք մեր մանդատի դեմ, արհեստականորեն արժեզրկենք դրամը, ապա կբախվենք գնաճի նոր ալիքի, որը կանդրադառնա բոլորի վրա", - ասել է ԿԲ ղեկավարը:

 

Ստեղծված պայմաններում նա կարևորել է պետության կողմից հատվածային քաղաքականության իրականացումը, որի հիման առավել տուժած, մրցունակությունը կորցրած ոլորտները պետությունից աջակցություն կստանան լրացուցիչ սուբսիդիաների տրամադրման, հարկերի նվազեցման և այլ տեսքով:

 

Գնահատական տալով Կենտրոնական բանկի քաղաքականությանն առկա պայպաններում՝ էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանն ասել է. "Մենք ապրում ենք ոչ տրիվիալ ժամանակներում, և այսօր անհրաժեշտ է օգտագործել բոլոր գործիքները, որպեսզի տնտեսությունը դուրս գա աճի բարձր տեմպերի": Ընդ որում, նա ընդգծել է, որ դրամի ամրապնդումը կարող է հանգեցնել արդյունաբերության կրկնակի «ոչնչացման», ինչը տեղի է ունեցել 2000-ականների սկզբին: "Ես ականատես եմ եղել, թե այդ  շրջանում ինչպես են տուժել մեր արտադրողները, արտահանողները, թե ինչպես տեղական արտադրանքը խանութների վաճառասեղաններին փոխարինվել է Ռուսաստանից, Ուկրաինայից, Թուրքիայից բերվածով եւ այլն", - ասել է նա: Հետևաբար, գտնվելով էկոնոմիկայի նախարարի պաշտոնում, Քերոբյանը հայտարարել է, որ չի կարող թույլ տալ անցյալի սցենարների կրկնություն՝ այդ համատեքստում հղում անելով կառավարության որդեգրած արդյունաբերական զարգացման քաղաքականությանը։