Հայաստանում բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող պարտքի տեսակարար բեռը շարունակում է աճել՝ հասնելով 3.4 հազար դոլարի

Արմինֆո.Հայաստանում բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող տեսակարար պարտքային բեռը 2022թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ արդեն հասել է 3.4 հազար դոլարի՝ մեկ տարի առաջվա 3 հազար դոլարից։ Ընդ որում, արտաքին պարտքի մեկ շնչին բաժին ընկնող բեռը աննշան նվազել է 2.3 հազար դոլարից մինչեւ 2.2 հազար դոլար, իսկ ներքին պարտքինն, ընդհակառակը, աճել է 740 դոլարից մինչեւ 1.2 հազար դոլար: Ընդ որում, Հայաստանի բնակչության թիվը մեկ տարվա ընթացքում նվազել է 2,7 հազարով՝ մինչեւ 2.962 մլն մարդ՝ 2022թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ:

Ոսկու եւ արտարժույթի պահուստներով արտաքին պարտքի ծածկույթի աստիճանը մինչեւ 2022թ. հուլիսի 1-ը աճել է մինչեւ 53,1 տոկոս՝ մեկ տարի առաջվա 46,6 տոկոսից, արտաքին պարտքի տարեկան 2,7 տոկոսով անկման ֆոնին՝ պահուստների 10,8 տոկոսով աճի դեպքում: Համեմատության համար նշենք, որ մեկ տարի առաջ նույն օրվա դրությամբ արտաքին պարտքը աճել էր 11,6%-ով, իսկ պահուստների վերընթաց միտումը ցույց է տվել ավելի բարձր տեմպեր՝ 17,6%:

Վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած ՀՀ ֆինանսների նախարարության նախնական տվյալների համաձայն, 2022թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ ՀՀ պետական պարտքը կազմել է 9.932 մլրդ դոլար (4.1 տրլն դրամ)' տարեկան աճն արագացնելով մինչեւ 12%' մեկ տարի առաջվա 11.4% - ից: Այս անգամ էլ դա պայմանավորված է ներքին պարտքի արագացված աճով՝ արտաքին պարտքի նախանշվող անկման պայմաններում։ Մասնավորապես, արտաքին պարտքի դինամիկան ծավալվել է  11,6% աճից դեպի 2.7% անկում՝ կազմելով 6.496 մլրդ դոլար (2.7 տրլն դրամ), ներքին պարտքի աճի խիստ արագացման պայմաններում՝ 26.1%-ից մինչև 56.8%՝ մինչև 3.436 մլրդ դոլար (1.4 տրլն դրամ)։

2022թ. առաջին կիսամյակում ՀՀ պետական պարտքն աճել է 7,7% - ով՝ ներքին պարտքի 33,3% աճի հաշվին՝ արտաքին պարտքի 2,3% անկման դեպքում, մինչդեռ, մեկ տարի առաջ կիսամյակային աճ էր դիտվել բոլոր երեք ցուցանիշների գծով. պետական պարտքը՝  11,3%-ով,  արտաքին պարտքը՝ 10,2%-ով, եւ ներքին պարտքը՝ 14,8%-ով:

Միայն 2022թ. երկրորդ եռամսյակում պետական պարտքի աճն արագացել է 1,4 տոկոսից մինչեւ 6,1 տոկոս՝ ներքին պարտքի աճի 5,2 տոկոսից մինչեւ 26,7 տոկոս արագացման արդյունքում՝ արտաքին պարտքի անկման 0,1 տոկոսից մինչեւ 2,2 տոկոս խորացման դեպքում: Որպես համեմատություն նշենք, որ մեկ տարի առաջ պետական պարտքի գծով եռամսյակային դինամիկան վերընթաց էր՝ տեմպերի  8,6 տոկոսից մինչեւ 2,5 տոկոս դանդաղմամբ, եւ դա դիտվել է արտաքին պարտքի թրենդի վերընթաց 10,9 տոկոսից մինչեւ  0,6 տոկոս նվազում շրջադարձի արդյունքում՝ ներքին պարտքի  աճի 1,1 տոկոսից մինչեւ 13,1 տոկոս արագացման դեպքում:

Արտաքին պարտքի կառուցվածքում 2022թ. առաջին կիսամյակի արդյունքներով կառավարության բաժինը նախորդ տարվա 93 տոկոսից նվազել է մինչեւ 91,7 տոկոս, ԿԲ-ի մասնաբաժնի նախորդ տարվա 7 տոկոսից մինչեւ 8,3 տոկոս աճի դեպքում՝ բացարձակ արտահայտությամբ կազմելով, համապատասխանաբար, 5.954 մլրդ դոլար եւ 541.9 մլն դոլար: Ընդ որում, կառավարության եւ ԿԲ-ի արտաքին պարտքի տարբեր ուղղվածություն ունեցող տարեկան դինամիկան պահպանվել է, բայց այժմ վերընթաց տեմպերով աչքի է ընկել ԿԲ-ն։ Մասնավորապես, կառավարության արտաքին պարտքը 12,7 տոկոս աճից դինամիկան փոխել է դեպի 4,1 տոկոս անկում, իսկ Կենտրոնական բանկինը, ընդհակառակը, 1,5 տոկոս անկումից հասել է 15,8 տոկոս աճի։

Իսկ ներքին պետական պարտքի կառուցվածքում գերիշխում են պետական պարտատոմսերը՝ 2022թ. հուլիսին բաժնեմասի մինչև 92 տոկոս նվազմամբ՝ նախորդ տարվա 95,3 տոկոսից (3.2 մլրդ դոլար կամ 1.3 տրլն դրամ), բացարձակ մեծության տարեկան աճի 30,8 տոկոսից մինչև 51,4 տոկոս արագացմամբ: Ներքին պարտքի մեջ հայկական եվրոբոնդերի մասնաբաժինը տարեկան կտրվածքով աճել է 4,7 տոկոսից մինչեւ 7,7 տոկոս՝ 263.96 մլն դոլար կամ 107.8 մլրդ դրամ՝ բացարձակ մեծության  2,5 անգամ թռիիիչքով (մեկ տարի առաջվա 26,3 տոկոսի դիմաց):

Նշենք, որ 2021 թվականին ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը նվազել է մինչեւ 63,4%՝ 2020թ. 67,4% - ից, պետական պարտքի 15,8% - ով եւ ՀՆԱ-ի 5,7% - ով աճի դեպքում: 2021 թվականին նվազել է նաեւ արտաքին պարտքի հարաբերակցությունը ՀՆԱ - ի նկատմամբ՝ մինչեւ 45,7 տոկոս՝ 2020թ. 51,2 տոկոսից ՝ արտաքին պարտքի 9,8 տոկոսով աճի դեպքում: ԱՄՀ-ի ՝ 2022 թվականի մայիսյան կանխատեսման համաձայն, Հայաստանի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը կաճի մինչեւ 67,7 տոկոս։ Իսկ ՀԲ-ի 2022 թվականի ապրիլյան կանխատեսման համաձայն՝ Հայաստանի ՀՆԱ-ի նկատմամբ պետական պարտքի հարաբերակցությունը կհասնի 66,9 տոկոսի, շարունակելով բարձրանալ նաև 2023թ.՝ մինչեւ 67,6 տոկոսի, որից հետո 2024 թվականին կնվազի մինչև 66,6 տոկոս։ Ընդ որում, հունիսին իրենց ավելի թարմ կանխատեսումներում  եւ ԱՄՀ-ը եւ ՀԲ-ը բարելավել են Հայաստանի ՀՆԱ-ի 2022 թվականի աճի ակնկալիքները, համապատասխանաբար մինչեւ 5 տոկոս եւ 3,5 տոկոս՝ նախկինում հնչեցված 1,5 տոկոսի եւ 1,2 տոկոսի դիմաց: ՀՀ Կենտրոնական բանկը նույնպես հունիսին 2022 թվականի ՀՆԱ-ի կանխատեսվող աճը նախկին 1,6 տոկոսից բարելավել է մինչեւ  4,9 տոկոս: Եվ դա՝ Հայաստանի տնտեսության 2020թ. 7,2% անկումից 2021թ. 5,7% աճի հասնելուց հետո: