Հայաստանի միակ մրցակցային առավելության՝ գիտության մեջ ներդնելու փոխարեն Հայաստանի իշխանությունները ֆինանսավորում են ուժայիններին. տնտեսագետ

Արմինֆո.ՀՀ ոստիկանության բյուջետային ծախսերը 2023 թվականին, ինչպես եւ նախորդ 2-3 տարիների ընթացքում, մի քանի անգամ գերազանցում են գիտական հետազոտությունների ծախսերը, ինչն ակնհայտորեն վկայում է ՀՀ կառավարության առաջնահերթությունների մասին: ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում այդպիսի կարծիք է հայտնել "Այլընտրանք" հետազոտական կենտրոնի ղեկավար, տնտեսագիտության դոկտոր Թաթուլ Մանասերյանը՝ մեկնաբանելով հաջորդ տարվա հիմնական ֆինանսական փաստաթղթի նախագծում ամրագրված ցուցանիշները:

Նշենք, որ պետբյուջեի նախագծի համաձայն, ՀՆԱ-ի աճը տարեվերջին կկազմի 11 տոկոս, իսկ 2023թ. արդյունքներով՝ 7 տոկոս:

Հայաստանի 2023 թվականի պետբյուջեի ծախսային մասը ընթացիկ տարվա հաստատված ցուցանիշի համեմատ կավելանա մոտ 406,1 մլրդ դրամով (մոտ 166 մլն դոլար, դոլարի նկատմամբ հայկական դրամի հաշվարկային փոխարժեքը գրանցվել է 404,74 դրամ մեկ դոլարի դիմաց) եւ կհասնի 2,590.1 մլրդ դրամի (ՀՆԱ-ի 27,8% - ը):

Եկամուտները, որոնք նախատեսված են 2,301.3 մլրդ դրամի կամ ՀՆԱ-ի 24,7 տոկոսի մակարդակում, կավելանան 259 մլրդ դրամով, այդ թվում՝ հարկային մուտքերը (հարկեր և տուրքեր)՝ 280 մլրդ դրամով, որոնք կգերազանցեն ընթացիկ տարվա ճշգրտված ցուցանիշը:

Ընդ որում, ՀՀ ոստիկանությանն ընդհանուր հատկացումները 2022թ. 66,6 մլրդ դրամից կաճեն 9,6 մլրդ դրամով կամ 14,4% - ով' մինչեւ 76,2 մլրդ դրամ: Մինչդեռ, գիտության ոլորտի, այսինքն, գիտատեխնիկական գործունեության հիմնարար, կիրառական և թեմատիկ հետազոտությունների անցկացման, ենթակառուցվածքի և համապետական նշանակության գիտական օբյեկտների պահպանման ու զարգացման, գիտական ներուժի վերարտադրության ապահովման համար 2023 թվականին նախատեսվում է ընդամենը 29,8 մլրդ դրամ։

Փորձագետը հիշեցնում է, որ Հայաստանի ֆինանսական իշխանություններն իրենց կանխատեսումներում հիմնվում էին այն ենթադրությունների վրա, որ 2023 թվականին ռուս-ուկրաինական հակամարտության հետ կապված կշարունակվի արտահանման ծավալի, զբոսաշրջային հոսքի, փոխանցումների, ինչպես նաեւ Ռուսաստանից Հայաստան տեղափոխվածների ավելացումը: 2022 թվականին Հայաստանի տնտեսության աճի «դոպինգ» են դարձել ավելի քան 250 հազար այցելուները ՌԴ-ից, Բելառուսից եւ Ուկրաինայից: Հենց դրա հիման վրա է, որ հանրապետության իշխանությունները հավակնում են ՀՆԱ-ի երկնիշ աճի և հարկային հավաքագրումների ավելացման, ինչի շնորհիվ հույս ունեն ծածկել ընթացիկ ծախսերի աճող ծավալը", - նշել է նա։

Մինչդեռ, ըստ Մանասերյանի, ավելացնելով կենսաթոշակներն ու նվազագույն աշխատավարձը (68 հազարից մինչեւ 75 հազար դրամ - խմբ.), ֆինանսական իշխանությունները չեն գնահատել տնտեսական սպառնալիքներին հակազդելու երկրի ունակությունը: Տնտեսագետը չի տեսնում նաև առաջին եռամսյակի կամ առաջին կիսամյակի արդյունքներով նվազագույն սպառողական զամբյուղի հնարավոր աճին հայտարարված բարձրացումների համարժեքության վերլուծություն՝ առայժմ գների զսպման  բացակայության պայմաններում: Այս համատեքստում նա կտրականապես համաձայն չէ այն պնդումներին, թե մեծ գնաճային ալիքն արդեն անցել է։ "Ինքը՝ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը, համաշխարհային սով է կանխատեսել՝ ՌԴ-ից մատակարարումների սահմանափակումների պատճառով։ Չմոռանանք, որ մենք նաև կորցրել ենք Արցախի մեծ մասը՝ նրա հացահատիկի դաշտերով, իսկ Հայաստանի ցանքատարածությունների ավելի քան 60 տոկոսը չի մշակվում։ Եվ պարզ չէ, թե ինչպես կարող ենք ապահովել երկրի բնակչության պարենային անվտանգությունը և խուսափել գնաճի նոր ալիքից",- հարց է տալիս Մանասերյանը։

Բացի այդ, ինչպես կարծում է փորձագետը, ՀՀ իշխանությունները թերագնահատել են  "խաղաղ կյանքի" հետևանքները պետական գանձարանի հարկային եկամուտների համար։ "Չէ որ՝ ինչ-որ պահի Ուկրաինայի շուրջ հակամարտությունը կավարտվի, և պետբյուջեով նախատեսված հարկային մուտքերի ապահովման բեռը կընկնի Հայաստանի 2,9 մլն քաղաքացիների ուսերին։ Մինչդեռ, Համաշխարհային բանկի կանխատեսման համաձայն, Հայաստանում աղքատության մակարդակը 2022 թվականի վերջին կարող է աճել 27 տոկոսից մինչեւ 42 տոկոս՝ անկախության տարիներին աննախադեպ ցուցանիշի: Հասկանալի չէ, թե ինչպես են հավաքվելու նախատեսված հարկերը բնակչության գնողունակության նման ցածր մակարդակի դեպքում", - հայտարարել է փորձագետը։

Այս պայմաններում, ինչպես կարծում է Մանասերյանը, իշխանությունները պետք է ընթացիկ տարում օգտվեին Հայաստանի տնտեսության համար "բոնուսներից" եւ սկսեին ամուր հիմքեր ստեղծել սպառնալիքներին դիմակայելու նրա ունակության բարձրացման համար՝ "բոնուսային" արհեստական խթանիչների բացակայության դեպքում: Դրա համար, ինչպես կարծում է փորձագետը, օրինակ, անհրաժեշտ էր զարգացնել միկրոբիզնեսը եւ ավելի շատ ներդրումներ կատարել գիտության զարգացման մեջ, որն առայժմ Հայաստանի միակ մրցակցային առավելությունն է, այլ ոչ թե վատնել ներկայացուցչական ծախսերի եւ պետական պաշտոնյաների պարգեւավճարների վրա: