Չորեքշաբթի, 28 Դեկտեմբերի 2022 18:46

Արմինֆո. ՀՀ տնտեսական աճի տեմպերը շարունակում են մնալ բավականին բարձր մակարդակում, սակայն արդյունաբերական հատվածի բացասական երևույթները և ֆինանսական համակարգի փոփոխությունները վկայում են անկայունության ռիսկերի պահպանման մասին: Այս մասին ասվում է 2022 թվականի հունվար-նոյեմբեր ամիսների ՀՀ տնտեսության սոցիալ-տնտեսական զարգացման "Լույս" հիմնադրամի վերլուծության մեջ ։

 

Հիմնադրամի փորձագետները նշել են, որ ս. թ. նոյեմբերին արձանագրվել է տնտեսական ակտիվության որոշակի դանդաղում ' պայմանավորված նախորդ տարվա բարձր աճով (բազային էֆեկտ): Սակայն տնտեսական ակտիվության համախառն ցուցանիշը (ՏԱՑ) մնացել է բավականին բարձր մակարդակի վրա ՝ հունվար-նոյեմբերին կազմելով 14,4 տոկոս ։ Միևնույն ժամանակ, արդյունաբերական հատվածում նկատվում է անկում, ինչը մտահոգիչ է, քանի որ բարձր տնտեսական աճը, հիմնականում, արձանագրվում է ծառայությունների և առևտրի աճի հաշվին, որոնք կայուն չեն, իսկ ցնցումների չեզոքացման դեպքում (ՌԴ քաղաքացիների արտահոսքի դեպքում) կարող է կտրուկ անկում արձանագրել, ինչը հղի է տնտեսության և նրա արտահանման ոլորտի ներուժի թուլացմամբ։

 

Ընդ որում, փորձագետները նշում են իրական աշխատավարձի բավականին համեստ աճը՝ բարձր տնտեսական աճի պայմաններում, իսկ բյուջետային ոլորտում ցուցանիշը, նույնիսկ, նվազում է: Հունվար-հոկտեմբեր ամիսներին միջին ամսական անվանական աշխատավարձն, ընդհանուր առմամբ, աճել է 14.0% - ով, պետական հատվածում' 4.2% - ով, ոչ պետականում' 17% - ով:

 

Նույն ժամանակահատվածում սպառողական գների միջին մակարդակն աճել է 8.7% - ով, իսկ դա, հիմնադրամի վերլուծաբանների կարծիքով, նշանակում է, որ անվանականից իրական հաշվարկով, ընդհանուր առմամբ, տնտեսությունում իրական աշխատավարձն աճել է 4.9% - ով, իսկ պետական հատվածում  նվազել է 4.1% - ով:

 

"Ստացվում է, որ այդ ժամանակահատվածի իրական ՏԱՑ-ի պայմաններում իրական աշխատավարձն աճել է մոտ 3 անգամ ավելի ցածր տեմպերով, իսկ բյուջետային ոլորտում (այդ թվում ՝ բժիշկներ, ուսուցիչներ) իրական աշխատավարձը նախորդ տարվա համեմատ, նույնիսկ, կրճատվել է", - նշել են փաստաթղթի հեղինակները: Այս վիճակագրությունը, նրանց կարծիքով, խոսում է այն մասին, որ ընթացիկ տարվա տնտեսական աճը ներառական չէ և ավելացնում է անհավասարությունը, քանի որ, եթե աճը ուղղված չէ աշխատավարձի բարձրացմանը, ապա այն գնում է շահույթի ավելացմանը։ Իսկ շահույթ, հիմնականում, ստանում են հարուստ դասի ներկայացուցիչները։

 

Ֆինանսական համակարգի փոփոխությունները նույնպես մտահոգություն են առաջացնում հիմնադրամի փորձագետների շրջանում։ Նշվում է, որ բանկային համակարգում կտրուկ աճել են ոչ ռեզիդենտների արտարժութային ավանդները, մինչդեռ, արտարժույթով վարկերը նվազել են: Փոխարենը՝ բանկերը դրամային վարկեր են տրամադրում արտարժույթով ներգրավված ավանդների դիմաց։ "Հետագայում դրամի արժեզրկման դեպքում բանկերի պորտֆելում ավանդների ծավալը կտրուկ կավելանա, իսկ վարկերի ծավալը կնվազի, ինչը կհանգեցնի ֆինանսական կայունության հետ կապված խնդիրների: Մյուս կողմից, բանկերում ձեռնարկությունների ավանդները զգալիորեն աճում են, և բանկերի կողմից ձեռնարկություններին տրամադրվող վարկերի ծավալը՝ նվազում, ինչը կարող է վկայել ներդրումային գործունեության նվազման մասին: Վերջինը նաեւ բացասական գործոն է տնտեսության ներուժի եւ երկարաժամկետ կայունության տեսանկյունից", - նշվում է փաստաթղթում։

 

Նշենք, որ ըստ վիճակագրական տվյալների, Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը 2022թ. հունվար-նոյեմբերին արագացել է մինչև  տարեկան 14,4% (2021թ. նույն ժամանակահատվածի 5,2%-ից) ՝ անհամեմատ գերազանցելով նաև նախաքովիդյան 2019թ. 11 ամիսների 7,5% աճը: 2022թ. հունվար - նոյեմբերին տնտեսական ակտիվության աճը մեծապես պայմանավորել է ծառայությունների ոլորտը ՝ 28,2% - ով, իսկ ավելի քիչ՝ էներգահամալիրը՝ 16,8% - ով, առևտրի ոլորտը՝  16.2% - ով, շինարարության ոլորտը' 13.9% - ով, եւ արդյունաբերական ոլորտը' 8.4% - ով: Ս. թ. նոյեմբերին 2021թ. նոյեմբերի նկատմամբ տնտեսական ակտիվությունն աճել է 13,8%-ով ՝ գերազանցելով ոչ միայն մեկ տարվա վաղեմության 13,2% աճը, այլև նախաքովիդյան նույն ժամանակահատվածի 10,1% աճը։ Տարեկան կտրվածքով (2022թ.նոյեմբերին՝ 2021թ. նոյեմբերի նկատմամբ) բոլոր ոլորտները, բացի 2,3% անկման մեջ հայտնված արդյունաբերական ոլորտից, աճ են գրանցել. ծառայությունների ոլորտը ՝ 30,9%, առևտրի ոլորտը ՝ 22,1%, էներգահամալիրը՝ 17,3% և շինարարության ոլորտը՝ 11,3% ։ Ընդ որում, գնաճը շարունակում է աճել. 2022թ. հունվար-նոյեմբերին 2021թ. նույն ժամանակահատվածի համեմատ այն հասել է 8,7% - ի, ս. թ. նոյեմբերին 2021թ. նոյեմբերի նկատմամբ կազմել է 8,8%, ընդ որում, նոյեմբերին գնաճը հոկտեմբերի 0,3% - ից հասել է մինչև 1,1%, 2021թ. դիտարկվող ժամանակահատվածներում արձանագրված հետեւյալ մակարդակներից. հունվար - նոյեմբերին՝ 7,1%, նոյեմբերին  9,6%՝ 2020թ. նոյեմբերի նկատմամբ՝ նոյեմբերին հոկտեմբերի 0,7%-ից մինչև 1,7% աճի դեպքում: