Երկուշաբթի, 13 Փետրվարի 2023 19:00

Արմինֆո.Արտարժույթի անկայունությունն զգալի ռիսկեր է առաջացնում ոչ միայն պետության, այլև այն քաղաքացիների համար, ովքեր ունեն արտարժութային եւ, հատկապես, հիփոթեքային վարկեր:

Ռիսկերը նշել են Հայաստանի խորհրդարանի կառավարող կուսակցության պատգամավորները եւ առաջարկել են հիփոթեքային վարկեր տրամադրել դրամով, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ քաղաքացիներն ունեն արտարժույթով ապացուցված եկամուտներ: Թե՝ արդյոք նախաձեռնությունն արդարացված է, և արդյոք այն չի հանգեցնի վարկերի թանկացման, ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում պատմել է Ֆինանսական շուկայի մասնակիցների ասոցիացիայի (ՖԻՆԱՐՄ) գործադիր տնօրեն Կարեն Զաքարյանը:

 

Իրավունքների սահմանափակում թե անհրաժեշտ միջոց

 

Արժութային վարկավորման ռիսկերը կան և կլինեն, նշում է փորձագետը։ Դրանք կլինեն այնքան ժամանակ, քանի դեռ քաղաքացիները, տեղի տալով ցածր տոկոսադրույքների, դոլարի նկատմամբ դրամի արժևորման, դրամով եկամուտներ ստանալու այսրոպեական գայթակղությանը, կսռաանձնեն արտարժույթով ակնհայտ ծանր պարտավորություններ։

 

"Հնարավոր է, որ ինչ - որ մեկը նախաձեռնության մեջ կարող է սպառողների իրավունքների սահմանափակում տեսնել, սակայն, ինչպես ցույց է տալիս փորձը, քանի դեռ քաղաքացիների ֆինանսական գրագիտության մակարդակը, ինչպես նաեւ ֆինանսական ռիսկերի կառավարումը ցածր մակարդակի վրա են, հենց պետությունն է ստիպված փրկել դոլարային ծուղակում հայտնված քաղաքացիներին՝ իր ունեցած գործիքակազմի շրջանակներում", - վստահեցնում է փորձագետը:

 

Կարեն Զաքարյանն այս առումով հիշեցրել է ՏՀՏ ոլորտի ներկայացուցիչներին, ովքեր երկար տարիներ, գտնվելով իրենց համար բավական հարմարավետ գոտում, այն է ՝ արտարժույթով եկամուտներ ստանալով, չէին էլ կարող մտածել, որ ինչ-որ պահի ստիպված են լինելու դիմել պետության օգնությանը։ Բայց դոլարային եկամուտ ստացողների համար դրախտը վերջացավ, և պետությունը ստիպված եղավ "փրկօղակ նետել նրանց" ՝ հատկացնելով 10 մլրդ դրամ։ Մինչդեռ նրանք, ինչպես եւ շատերը, պարզապես, պետք է իրենց ծախսերի սյունակում հաշվի առնեին նաեւ արժութային ռիսկերի հեջավորման ծախսերը, նշում է Զաքարյանը։

 

Ինչու՞ այսօր:

 

Օրենսդրական փոփոխություններ կատարելու համար պահը շատ հարմար է, կարծում է Ֆինանսական շուկայի մասնակիցների ասոցիացիայի ղեկավարը: 2022 թվականի մարտից հայկական դրամը սկսեց իր հաղթարշավը և մեկ տարվա ընթացքում ազգային արժույթն ամերիկյանի նկատմամբ ամրապնդվեց 15-20% - ով և առայժմ պահպանում է իր դիրքերը։ «Բերել է նրանց բախտը, ովքեր դոլարով վարկեր են վերցրել մինչև 2022 թվականը, գուցե մտածեն քաղաքացիները և սկսեն զանգվածաբար վերցնել դոլարով հիփոթեքային վարկեր (դոլարով սպառողական վարկերը արգելվել են մի քանի տարի առաջ): Իսկ ինչ կլինի, եթե դրամի ամրապնդումը, որը կրում է էկզոգեն բնույթ, նույնպես հանկարծ հակառակ ուղղությամբ գլորվի, կամ ընդհանրապես ՝ դոլարը բարձրանա մինչև 500-600 դրամ։ Արդյունքում հազարավոր քաղաքացիներ կարող են զրկվել իրենց բնակարաններից", - հայտարարում է Զաքարյանը։

 

Այս առնչությամբ, ինչպես կարծում է ՖԻՆԱՐՄ-ի ղեկավարը, հենց այսօր, երբ հիփոթեքային վարկերի դոլարիզացումը գտնվում է ցածր մակարդակի վրա, ավելի հեշտ կլինի կոտրել բնակչության համար դոլարով ֆինանսական պարտավորություններ ստանձնելու միտումը:

 

Վարկերը կթանկանա՞ն

 

ԱԺ-ում քննարկումների ընթացքում պատգամավորները մտավախություն են հայտնել, որ քանի որ բանկերն ու վարկային կազմակերպությունները արտարժույթով միջոցներ են ներգրավում, բայց ստիպված են լինելու դրամով միջոցներ տրամադրել, ապա դա կհանգեցնի այն բանին, որ անկայունության ռիսկերը կներառվեն տոկոսադրույքի մեջ: Ինքը ՝ Կենտրոնական բանկի փոխնախագահը, խորհրդարանում լիովին չի բացառել նման ռիսկերը, նշելով միայն, որ ֆինանսական կազմակերպությունները, ի տարբերություն քաղաքացիների, ունեն ռիսկերի կառավարման գործիքներ։ "Մենք հույս ունենք, որ մոտ ապագայում տոկոսադրույքների էական բարձրացում չենք տեսնի ՝ հաշվի առնելով բոլոր հանգամանքները", - նշել է Հովհաննես Խաչատրյանը։

 

«Բանկի համար այնքան էլ էական չէ, թե ինչ արժույթով տեղաբաշխել միջոցները: Նրա համար ավելի կարեւոր է նվազագույնի հասցնել ռիսկերը եւ ապահովել իր ներդրումների վերադարձը: Եվ անկախ այն հանգամանքից, թե ինչ արժույթով են իրենք ֆինանսավորում, բանկերը հնարավորություն ունեն դրանք վերածել դրամային իրացվելիության եւ վարկեր տրամադրել դրամով ։ Այնուամենայնիվ, ֆոնդավորման եւ տեղաբաշխման արժույթների մեծ խզումների դեպքում կարող է անհրաժեշտ լինել Կենտրոնական բանկի մասնակցություն, բայց դա արդեն այլ թեմա», - ասում է նա:

 

Բացի այդ, Զաքարյանն ընդգծում է, որ հիփոթեքի մասնաբաժինը վարկային պորտֆելում մեծ չէ (18,7% 2022 թվականի արդյունքներով ՝ 2021 թվականի 16%-ի դիմաց - խմբ.), իսկ եթե հաշվի առնենք ոչ դրամային հիփոթեքային վարկերը, ապա՝ ավելի քիչ ։ Մյուս կողմից՝ բիզնես վարկերի համար սահմանափակումներ չկան և չեն նախատեսվում (իրավաբանական անձանց վարկերը 2022 թվականին կրճատվել են մինչև 51,1% ՝ 2021 թվականի 58%- ի փոխարեն - խմբ.) ։ "Ենթադրվում է, որ տնտեսության եւ արտաքին ապրանքաշրջանառության աճին զուգահեռ կաճի բիզնես վարկերի ծավալը եւ կորպորատիվ պարտատոմսերի թողարկումը, ինչը բանկերի համար նոր հնարավորություններ է նշանակում վարկերի տրամադրման կամ արտարժույթով պարտքային արժեթղթերում ներդրումների համար", - ասում է փորձագետը, նշելով, որ վարկերի տոկոսներն այսօր արդեն փոքր չեն ՝ հաշվի առնելով ԿԲ - ի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը պատմականորեն առավելագույն 10,75 տոկոս մակարդակում:

 

Դրա հետ մեկտեղ, Զաքարյանը հիփոթեքային տոկոսների աճի կանխատեսումներում կոչ է անում հաշվի առնել մի ուշագրավ հանգամանք. քանի որ այս փուլում դեռ գործում է հիփոթեքային հարկի գծով եկամտահարկի վերադարձման ծրագիրը (համակարգի աստիճանական վերացումը կավարտվի 2025 թվականի հունվարի 1-ին - խմբ.) "հիփոթեքային վարկատուները" այնքան էլ զգայուն չեն առաջարկվող տոկոսադրույքների նկատմամբ ՝ "միևնույն է, մենք կորցնում ենք եկամտահարկը, այնպես որ թող այն ծածկի տոկոսավճարները" սկզբունքով։ «Վարկառուի համար 11% - ը կամ 13% - ը էական չէ, եթե այսօր նրա եկամտահարկը ծածկում է այդ վճարումները: Այսինքն, այսօր արդեն կա հսկայական գործոն, որն ազդում է վարկի տոկոսների աճի վրա», - նշում է նա ։ Ընդ որում, վարկառուն հաշվի չի առնում, որ 5-10 տարի հետո մարումների հարաբերակցությունը փոխվում է ՝ մեծանում է մայր գումարի գծով վճարումների չափը, իսկ դրա վրա, ինչպես հայտնի է, վերադարձման ծրագիրը չի տարածվում ։ Ապա արդեն վճարումների ողջ բեռն ընկնում «հիփոթեքայինի» ուսերին:

Այսպիսով, ՖԻՆԱՐՄ-ի ղեկավարը ուղղակի կապ չի տեսնում դոլարային հիփոթեքի արգելքի եւ դրամային վարկերի տոկոսների հնարավոր բարձրացման միջեւ: