Տնտեսական ակտիվությունը Հայաստանում շարունակում է աճել երկնիշ տեմպերով

Արմինֆո.Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը 2023թ. առաջին եռամսյակում արագացել է մինչև  տարեկան 12,2% (2022թ. առաջին եռամսյակի 9,6% - ից) ՝ զգալիորեն գերազանցելով անգամ նախաքովիդյան 6,5% աճը՝ 2019թ. առաջին եռամսյակում: Ըստ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի վերջնական տվյալների ՝ աճ են ցույց  տվել բոլոր ճյուղերը, բացի էներգահամալիրից, ընդ որում, տնտեսության աճի շարժիչ ուժերը շարունակում են մնալ ծառայությունների ոլորտը, առևտրի հատվածը եւ  շինարարության ոլորտը:

Այսպես, ծառայությունների ոլորտը ցույց է տվել 22,9% աճ, առևտրի հատվածը՝ 21%, շինարարության ոլորտը՝ 15,6%, արդյունաբերական հատվածը՝ 3,6%, ագրոհատվածը՝ 1,4%: Իսկ էներգահամալիրի դինամիկան ծավալվել է երկնիշ աճից մինչև 2 տոկոս անկում։ Որպես համեմատություն նշենք, որ մեկ տարի առաջ, 2022թ. առաջին եռամսյակում աճի մեջ էին ծառայությունների ոլորտը՝ 22,2% - ով, էներգահամալիրը՝ 16,7% - ով, առևտրի ոլորտը՝ 7,6% - ով, շինարարության ոլորտը՝ 6,2% - ով, արդյունաբերական հատվածը՝ 3,1% - ով, իսկ անկումը պահպանվել էր ագրոհատվածում՝ տեմպերի արագացմամբ՝ մինչև 5,4%։

Մինչդեռ, 2023թ. մարտին փետրվարի համեմատ (ամսական կտրվածքով) տնտեսական ակտիվությունն աճել է 10,9%-ով (2022թ. մարտի 8,4% աճի դիմաց)։ Ընդ որում, վերընթաց դինամիկա է արձանագրվել գրեթե բոլոր ոլորտներում, բացի էներգահամալիրից, որի ծավալները կրճատվել են 7,8 տոկոսով։ Մասնավորապես, զգալի աճ է գրանցել շինարարության ոլորտը՝ 30,6%, որին հաջորդում են առևտուրն ու ծառայությունների ոլորտը, համապատասխանաբար, 18,2% և 15,9% աճով, և արդյունաբերական ոլորտը՝ 6% աճով։ Մեկ տարի առաջ ՝ 2022թ. մարտին, փետրվարի համեմատ, անկման մեջ էին արդյունաբերության ոլորտը և էներգահամալիրը (1,3-0,9%), իսկ աճ էին ցույց տալիս շինարարության ոլորտը՝ 25%, ծառայությունների ոլորտը՝ 16%, առևտրի հատվածը՝ 10,8% ։

Իսկ տարեկան կտրվածքով (2023թ. մարտը ՝ 2022թ. մարտի նկատմամբ) տնտեսական ակտիվությունն արագացրել է աճը՝ 6,7%-ից մինչեւ 14%։ Ճյուղերից միայն էներգահամալիրն է հայտնվել  5,8% անկման մեջ, իսկ մնացածներն աճ են գրանցել. առևտրի հատվածը՝ 26,1%, ծառայությունների ոլորտը՝ 21,9%, շինարարության ոլորտը՝ 19%, արդյունաբերական հատվածը՝ 8,6%: Մեկ տարի առաջ՝ 2022 թվականի մարտին, 2021 թվականի մարտի նկատմամբ բոլոր ճյուղերում, բացի անկումով աչքի ընկած արդյունաբերական հատվածից (6,9%), արձանագրվել է աճ. ծառայությունների ոլորտ՝ 25,9%, շինարարության հատված՝ 8,2%, էներգահամալիր՝ 6,8%, առևտրի ոլորտ՝ 6,6%։

2023թ. առաջին եռամսյակի վիճակագրական տվյալների համաձայն, բացարձակ մեծությամբ ավելի քան 1 տրլն դրամ ($2.6 մլրդ) ծավալով առաջատարի դիրքը պահպանում է առևտրի հատվածը։ Երկրորդ հորիզոնականում վերականգնվել է ծառայությունների ոլորտը՝ 675.2 մլրդ դրամ ծավալով ($1.7 մլրդ)՝ երրորդ տեղ մղելով արդյունաբերական հատվածը՝ 556.5 մլրդ դրամ ($1.4 մլրդ), չորրորդ և հինգերորդ հորիզոնականները շարունակում են զբաղեցնել ագրոհատվածը՝ 88.7 մլրդ դրամ ($226 մլն) և շինարարության ոլորտը՝ 64.8 մլրդ դրամ ($165.1 մլն)։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծավալը 2023թ. առաջին եռամսյակում կազմել է 2416.5 մլն կվտ/ժամ, որից միայն մարտին՝ 740.9 մլն կվտ/ժամ:

 Արդյունաբերական արտադրանքի գների ինդեքսը հաշվետու ժամանակահատվածում նվազել է, մասնավորապես, 2023 թվականի հունվար-մարտին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ՝ 0,4% - ով, միայն մարտին՝ 0,7% - ով, 2023 թվականի մարտին 2022 թվականի մարտի համեմատ ՝ 2,7% - ով ։ Մեկ տարի առաջ, համադրելի ժամանակահատվածներում, արդյունաբերական արտադրանքի գների ինդեքսը աճ է ցույց տվել. 2022թ. հունվար-մարտին՝ տարեկան 11,3% - ով, մարտին ՝ 2% - ով, 2021թ. մարտի համեմատ ՝ 12,5% - ով:

Միևնույն ժամանակ, Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը, տարեկան կտրվածքով աճելով 2 անգամ, 2023թ. առաջին եռամսյակում հասել է 1.7 տրլն դրամի (4.2 մլրդ դոլար)։ Դա պայմանավորված էր արտահանման 2.3 անգամ  և ներմուծման 89.1% շոշափելի աճով, որոնց ծավալները հասել էին 653.3 մլրդ դրամի ($1.7 մլրդ) և 1 տրլն դրամի ($2.6 մլրդ)։ Միայն 2023 թվականի մարտին արտաքին առևտրաշրջանառությունն աճել է 23,7% - ով ՝ ներմուծման 33,3% և արտահանման 10,3% աճի հաշվին ։ 2023թ. մարտին 2022թ. մարտի նկատմամբ ինչպես արտահանման 2,7 անգամ, այնպես էլ ներմուծման 2,4 անգամ աճն ապահովել են արտաքին առևտրաշրջանառության 2,5 անգամ տպավորիչ աճ։ Մեկ տարի առաջ՝ 2022 թվականի առաջին եռամսյակում, արտաքին առևտրաշրջանառությունը ցույց է տվել համեմատաբար համեստ աճ ՝ 38,5% - ով, որն ավելի շատ բխել է ներմուծումից՝ 45,6% - ով, քան արտահանումից ՝ 26,9% - ով, միայն 2022 թվականի մարտին արտահանման և ներմուծման 12,2-9,8%-ով անկումը  10,6% - ով կրճատել է արտաքին առևտրաշրջանառությունը, իսկ 2021 թվականի մարտի համեմատ արտաքին առևտրաշրջանառության 15,6% աճը պայմանավորված էր ներմուծման 22,5% և արտահանման համեստ 4% աճով ։

Դրամի միջին հաշվարկային փոխարժեքը 2023 թվականի մարտին կազմել է 388,44 դր/$1, իսկ հունվար-մարտին ՝ 392,59 դր/$1 ՝ 2022 թվականի մարտի 496,96 դր/$1 - ի և 2022 թվականի հունվար - մարտի 486,40 դր/$1-ի դիմաց։

Նշենք, որ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը 2023 թվականի համար կանխատեսում է ՀՆԱ-ի աճի դանդաղում մինչև 5,8% ՝ ակնկալելով արտահանման և ներմուծման աճի դանդաղում մինչև 14,3-14,6%: Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կանխատեսմամբ՝ Հայաստանի ՀՆԱ աճը 2023 թվականին կդանդաղի մինչև 5,5%, իսկ Համաշխարհային բանկի կանխատեսմամբ՝ մինչև 4,1%: Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը 2023 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի մինչև 4% դանդաղում է ակնկալում: Ասիական զարգացման բանկը 2023 թվականի համար կանխատեսում է Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի մինչև 6,5% դանդաղում: Fitch վարկանիշային գործակալության կանխատեսմամբ՝ 2023 թվականի համար Հայաստանի ՀՆԱ աճը կդանդաղի մինչև 6,1%, իսկ S&P վարկանիշային գործակալությունն առաջիկա մի քանի տարիների համար Հայաստանի տնտեսության աճ է ակնկալում տարեկան միջինը 4,3% - ով։ Ըստ փաստացի վիճակագրական տվյալների՝ Հայաստանի ՀՆԱ աճը 2022 թվականին արագացել է մինչև 12,6%՝ 2021 թվականի 5,7%-ից (2020 թվականի 7,2% անկման դիմաց)։