Երեթշաբթի, 13 Հունիսի 2023 15:31

Արմինֆո. Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) գործադիր խորհուրդն ավարտել է Հայաստանի «Պահուստային ծրագրի» շրջանակում առաջին ամփոփիչ ստուգումը, որը տալիս է 18.4 միլիոն ՓՀԻ-ից (շուրջ 24.5 միլիոն ԱՄՆ դոլարի) օգտվելու հնարավորություն՝ հասանելի ընդհանուր ՓՀԻ հասցնելով 36.8 միլիոնի (շուրջ 49 միլիոն ԱՄՆ դոլարի)։

 

ԱՄՀ հաղորդագրության համաձայն, ԱՄՀ խորհուրդը «Պահուստային ծրագիրը» հաստատել է 2022 թ.-ի դեկտեմբերի 12-ին ( տե՛ս թիվ 22/429 մամուլի հաղորդագրությունը)։ ՀՀ իշխանությունները շարունակում են ծրագիրը դիտարկել որպես կանխարգելիչ։ Գործադիր խորհրդի կողմից առաջին ամփոփիչ ստուգման վերաբերյալ որոշումը կայացվել է առանց նիստ գումարելու։ 1 Հայաստանի տնտեսական ակտիվությունը 2022 թ.-ին շատ բարձր էր, ընդ որում իրական ՀՆԱ-ն աճում էր 12.6 տոկոսով՝ պայմանավորված բարձր սպառմամբ և արտաքին պահանջարկով և սնուցվում Ռուսաստանից արտարժույթի և միգրանտների մեծ ներհոսքով։ Աճի թափը պահպանվեց 2023թ․-ի առաջին եռամսյակում՝ շինարարության, ծառայությունների և առևտրին առնչվող ոլորտների ընդլայնման արդյունքում։ Ընթացիկ հաշվի պակասուրդը նվազեց՝ տարվա համար կազմելով ՀՆԱ-ի 0.9 տոկոսը, ինչին նպաստեցին զբոսաշրջության բարձր եկամուտները։ Աճեցին նաև օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները և այլ ներդրումների ներհոսքերը՝ գլխավորապես արտացոլելով Ռուսաստանից կապիտալի ներհոսքերը։ Համախառն պահուստերն ավելացան՝ հասնելով 4.1 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի։ Դրամը արժևորվեց ավելի քան 20 տոկոսով 2022 թ.-ին։ 1 Գործադիր խորհուրդը որոշումները կայացնում է առարկությունների բացակայության դեպքում կիրառվող ընթացակարգով, երբ Խորհուրդը համաձայնում է, որ առաջարկը կարող է դիտարկվել առանց պաշտոնական քննարկումներ հրավիրելու։

 

Գնաճային ճնշումները 2022 թ. վերջից 2023 թ.-ի սկիզբը սկսեցին մեղմանալ։ Գնաճի ցուցանիշը 2023 թ. ապրիլին նվազեց՝ կազմելով 3.2 տոկոս (նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ), հիմնականում բազայի ազդեցությունների և սննդամթերքի ու տրանսպորտի գների արագ նվազման հաշվին։ Սակայն բնականոն գնաճը 2023 թ.-ի ապրիլին պահպանվեց գնաճի ցուցանիշից բարձր՝ 4.3 տոկոս (նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ) ։ Գնաճային ճնշումների հիմնական աղբյուրն անվանական աշխատավարձերի երկնիշ աճը և ծառայությունների գների աճն էին։

 

Հարկաբյուջետային դիրքը 2022. թ.-ին նշանակալիորեն բարելավվեց։ Հարկաբյուջետային դեֆիցիտի ցուցանիշը 2022 թ.-ին նվազեց բարձր եկամուտների և ծախսերի թերակատարման հաշվին՝ կազմելով ՀՆԱ-ի 2.1 տոկոսը ։ Կենտրոնական կառավարության պարտքը նվազեց 14 տոկոսային կետով՝ կազմելով ՀՆԱ-ի 46.7 տոկոսը՝ պայմանավորված պակասուրդի նվազմամբ, բարձր անվանական աճով և փոխարժեքի արժևորմամբ։

 

ԱՄՀ գործադիր խորհուրդը կարծում է, որ ծրագիրն, ընդհանուր առմամբ, նախատեսված հունով է ընթանում։ Դեկտեմբերի վերջի դրությամբ բոլոր քանակական կատարողականի չափորոշիչները (ՔԿՉ) և կողմնորոշիչ թիրախները (ԿԹ) կատարվել են, և լավ առաջընթաց է գրանցվել կառուցվածքային հենանիշերի (ԿՀ) կատարման ուղղությամբ։ Մարտի վերջի կատարողական հենանիշը, որը պահանջում էր Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդի (ԱՆԻՖ) լիազորությունների, հաշվետվությունների ներկայացման, թափանցիկության և կենսունակության պահանջները հստակեցնող որոշման ընդունում, կատարվել է որպես սույն ամփոփիչ ստուգման նախապայման գործողություն։

 

«2023 թ. -ի տնտեսական հեռանկարն ընդհանուր առմամբ դրական է, թեև նշանակալի ռիսկերը պահպանվում են։ Կանխատեսվում է ՀՆԱ-ի աճի տեմպի դանդաղում, սակայն սպասվում է, որ այն 5.5 տոկոս կպահպանվի՝ ուժեղ թափի, սպառման և ներդրումների շնորհիվ ։ Ծառայությունների առևտրի և դրամական փոխանցումների բնականոն հուն վերադառնալով՝ ընթացիկ հաշվի պակասուրդի ընդլայնում է սպասվում։ Գնաճն ակնկալվում է, որ մեկ տարվա ընթացքում կկայունանա ՀՀ ԿԲ թիրախի՝ 4 տոկոսի մակարդակում։ Հեռանկարը ենթակա է բարձրացած ռիսկերի, որոնք բխում են արտաքին դժվարին միջավայրից, այդ թվում՝ տարածաշրջանի լարվածությունից, համաշխարհային ավելի խիստ ֆինանսական պայմաններից և խոշոր առևտրային գործընկերների աճի տեմպի դանդաղումից», - նշվում է հաղորդագրությունում։

 

ԱՄՀ գործադիր խորհուրդն ամփոփում է. «Մակրոտնտեսական քաղաքականությունն անհրաժեշտ է, որ կարճաժամկետ հեռանկարում կանխի տնտեսության գերատաքացումը՝ միաժամանակ միջնաժամկետ հեռանկարում աջակցելով ներառական և դիակայուն աճին ։  Եթե աճը և եկամուտները կանխատեսվածից բարձր լինեն, հարկաբյուջետային բուֆերների կառուցումն առաջնահերթ կլինի։ Միևնույն ժամանակ, եկամուտների մոբիլիզացման ջանքերն անհրաժեշտ է շարունակել, այդ թվում՝ ընդլայնելով հարկման բազան և պայքարելով ոչ ֆորմալության դեմ։  Դրամավարկային քաղաքականության վճռորոշ և նախաձեռնողական խստացմամբ հաջողվել է հասնել գնաճային ճնշումների զսպման, սակայն դրամավարկային քաղաքականությունն անհրաժեշտ է, որ պահպանի զգոնությունն ու տվյալներից կախվածությունը։ Ֆինանսական հատվածի ռիսկերը, որոնք կապված են անշարժ գույքի ոլորտի հետ, պահանջում են ուշի ուշով մոնիթորինգ՝ վերահսկողական գործիքների հզորացմամբ։  Հայաստանի երկարաժամկետ աճի ներուժի բացահայտման համար՝ կառուցվածքային բարեփոխումների իրականացման հարցում շարունակական առաջընթացի կարիք կա, այդ թվում՝ խթանելով առևտրային կապերը և բազմազանեցումը, բարձրացնելով ֆինանսների մատչելիությունը, ավարտելով կառավարման բարեփոխումները և բարելավելով կլիմայի փոփոխությանը դիմակայունությունը»:

 

Նշենք, որ Համաշխարհային բանկն իր հունիսյան կանխատեսմամբ բարելավել է Հայաստանի 2023 թվականի ՀՆԱ-ի աճի սպասումները՝ նախկին 4,1 տոկոսից մինչև  4,4 տոկոս, և ակնկալում է 2024-2025թթ. տեմպերի արագացում մինչև 4,8-5 տոկոս: ԱՄՀ-ն այժմ, փաստորեն, պահպանել է 2023 թվականի ապրիլյան նախորդ կանխատեսումը, երբ Հայաստանի ՀՆԱ աճի սպասումները բարելավվել էին նախկին 4,5% - ից մինչև 5,5%, 2024 թվականին տեմպերի աննշան դանդմամբ՝ մինչև 5%: ՎԶԵԲ-ը մայիսին բարելավել է Հայաստանի 2023 թվականի ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումը՝ 4%-ից մինչեւ 5%, ակնկալելով, որ տեմպերը կպահպանվեն նաև 2024 թվականին։ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը մայիսի կանխատեսման զեկույցում ավելի վաղ հաստատել էր մարտին ՀՆԱ-ի աճի բարելավված կանխատեսումը՝ նախկին 4,9%-ից մինչև 5,8% (2022թ.փաստացի 12,6% աճի դիմաց)՝ անփոփոխ թողնելով նաև 2024 և 2025 թվականների սպասումները՝ տեմպերի դանդաղումը մինչև, համապատասխանաբար, 5,2% և 4,9%։