Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը դեռևս երկնիշ է, բայց՝ արդեն արգելակման նշաններով

Արմինֆո.Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը 2023 թվականի հունվար-հուլիսին դանդաղել է մինչև տարեկան 10,4% (մեկ տարի առաջվա 13,1% - ից) ՝ ազդելով արտահանման և ներմուծման տեմպերի վրա։ Այս տարվա հուլիսին 2022 թվականի հուլիսի համեմատ տնտեսական ակտիվության աճն ավելի նկատելիորեն է դանդաղել՝ մինչև 6% (մեկ տարի առաջվա 19,4% - ից), ընդ որում, միայն 2023 թվականի հուլիսին աճը հունիսյան 9,9% - ից դանդաղել է մինչև 7,6%, ինչն ավելի ցայտուն է նկատվել նաև 2022 թվականի հուլիսին. մինչև 8,5%՝ հունիսյան 17% - ից։ Այս մասին են վկայում ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի վերջնական տվյալները։

2023թ. հունվար-հուլիս ամիսներին տնտեսական ակտիվության աճը մեծապես պայմանավորել է առևտրի հատվածը՝ 23% - ով, իսկ մի փոքր ավելի պակաս՝ շինարարության ոլորտը՝ 17,2%-ով, և ծառայությունների ոլորտը՝ 14,9% - ով, որոնց ֆոնին արդյունաբերական հատվածի աճը դանդաղել է՝ հասնելով լճացման 0,5%-ի, իսկ էներգահամալիրը հայտնվել է 3,5% անկման մեջ։ Վիճակագրական կոմիտեի հաշվետվություններում ագրոհատվածի վերաբերյալ տվյալները 2019 թվականից ի վեր հրապարակվում են միայն եռամսյակային պարբերականությամբ: Մեկ տարի առաջ՝ 2022 թվականի հունվար-հուլիսին, այս բոլոր ոլորտներն աճ էին ցույց տալիս. ծառայությունների ոլորտ՝ 27,5%, էներգահամալիր՝ 14,9%, շինարարության ոլորտ՝ 13,6%, առևտրի հատված՝ 12,5%, արդյունաբերական հատված՝ 7%։

Արդյունաբերական արտադրանքի գների ինդեքսը 2023 թվականի հունվար-հուլիսին 2022 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ չի փոխվել, ընդ որում, 2023 թվականի հուլիսին 2022 թվականի հուլիսի համեմատ աճելով 6,9% - ով, իսկ միայն 2023 թվականի հուլիսին՝ մինչև 0,1%՝ հունիսի 3% - ի համեմատ։ Մեկ տարի առաջ նույն ժամանակահատվածներում արձանագրվել է այլ դինամիկա. արդյունաբերական արտադրանքի գների ինդեքսը 2022 թվականի հունվար-հուլիսին 2021 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճել է 6,3% - ով, 2022 թվականի հուլիսին 2021 թվականի հուլիսի համեմատ նվազել է 2,2% - ով, իսկ միայն 2022 թվականի հուլիսին նվազել է մինչև 4,9% ՝ հունիսի 2,9% ից։

Ամսական կտրվածքով (2023թ. հուլիս) տնտեսական ակտիվության աճին վճռորոշ ազդակ է տվել շինարարության ոլորտը՝ չնայած տեմպերի խիստ դանդաղմանը՝ հունիսյան 20,1% - ից մինչև ներկայիս 12%, դրանով իսկ կրկնելով նախորդ տարվա վերընթաց միտման դանդաղումը՝ հունիսի 21,9% - ից մինչև հուլիսի 12,5%։ Ըստ աճի տեմպերի հաջորդում է առևտրի հատվածը՝ տեմպերի արագացմամբ՝ հունիսյան 5,5% - ից մինչև հուլիսի 9,4%, մինչդեռ, հուլիսին մեկ տարի առաջ աճի դանդաղում էր ՝ 12,8% - ից մինչև 9,3%: Էներգետիկ համալիրի աճը ը դանդաղել է հունիսի 8,3% - ից մինչև հուլիսի 4,5%, մինչդեռ, անցյալ տարի աճի արագացում է նկատվել՝ հունիսի 6,4% - ից մինչև հուլիսի երկնիշ 13,8%: Դրանց մեծ տարբերությամբ հաջորդում է արդյունաբերական հատվածը, որի աճը դանդաղել է հունիսյան 2,8%-ից մինչեւ հուլիսի 1,3%, ինչը մեծապես տարբերվում է անցյալ տարվա հուլիսյան դինամիկայից, երբ արձանագրվել էր վատթարացում՝ մինչեւ 3,2% անկում (հունիսի 17,1% աճից)։ Հուլիսին ամենացածր աճը ցույց է տվել ծառայությունների ոլորտը՝ 1%, ինչպես հունիսին ՝ չնչին 0,7%, ինչն, այնուամենայնիվ, ավելի լավ է թվում նախորդ տարվա հուլիսյան դինամիկայից, երբ 8% աճը փոխարինվեց 0,3% անկմամբ։

Տարեկան կտրվածքով (2023թ. հուլիս՝ 2022թ. հուլիսի համեմատ) տնտեսական ակտիվության աճ է գրանցվել ոչ բոլոր ոլորտներում, մասնավորապես, էներգահամալիրն ու արդյունաբերական հատվածը անկում են գրանցել, համապատասխանաբար, 8,5% և 2,4% (նախորդ տարվա 15,6% և 13,7% աճի դիմաց)։ Առավել աճ են ապահովել առևտրի հատվածը և շինարարության ոլորտը, համապատասխանաբար, 20,4% և 17,8%, գրեթե նույն տեմպերն են ցույց տվել նաև մեկ տարի առաջ՝ 21,3% և 16,8%: Ինչ վերաբերում է ծառայությունների ոլորտին, ապա այստեղ տարեկան աճի տեմպերը խիստ դանդաղել են ՝ նախորդ տարվա առաջատար 30,6% - ից մինչեւ ներկայիս 5,8%:

2023թ. հունվար-հուլիս ամիսների վիճակագրական տվյալների համաձայն, բացարձակ մեծությամբ առաջատարի դիրքը պահպանում է առևտրի հատվածը՝ 2.8 տրլն դրամ ($7.1 մլրդ) ծավալով։  Երկրորդ հորիզոնական է վերադարձել ծառայությունների ոլորտը՝ 1.7 տրլն դրամ ($4.3 մլրդ) ՝ արդյունաբերական հատվածը մղելով երրորդ տեղ՝ 1.4 տրլն դրամ ($3.6 մլրդ)։ Եվ, հաշվի առնելով ագրովերամշակման ոլորտի տվյալների բացակայությունը, չորրորդ տեղում շինարարության հատվածն է՝ 222.5 մլրդ դրամ (571.4 մլն դոլար)։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծավալը 2023 թվականի հունվար-հուլիսին կազմել է

4938.8 մլն կվտ/ժամ, որից միայն հուլիսին՝ 668.6 մլն կվտ/ժամ:

Այս ֆոնին՝ Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը 2023 թվականի հունվար-հուլիսին գերազանցել է 4 տրլն դրամը ($10.4 մլրդ)՝ տարեկան աճի արագացմամբ՝ 47.7% - ից մինչեւ 62.6%։ Դա պայմանավորված էր ինչպես արտահանման, այնպես էլ ներմուծման աճի արագացմամբ։ Մասնավորապես, արտահանման ծավալը տարեկան կտրվածքով աճել է 62,1% - ով ՝ մինչև 1.5 տրլն դրամ (3.8 մլրդ դոլար), իսկ ներմուծման ծավալը՝ 63% - ով ՝ մինչև 2.5 տրլն դրամ դրամ (6.5 մլրդ դոլար), որը մի փոքր համեստ տեմպերով դիտվել էր նաեւ մեկ տարի առաջ՝  43,9% արտահանման եւ 50,1% ներմուծման գծով: Միայն 2023 թվականի հուլիսին արտաքին առևտրաշրջանառության անկումը դանդաղել է՝ հունիսի 7,4%-ից մինչև հաշվետու 2,4% տեմպերի դանդաղումով ՝ պայմանավորված ներմուծման դանդաղումով ՝ 5,2%-ից մինչև 6,6% տեմպերի արագացմամբ, երբ արտահանման դինամիկան 11% անկումից հասել է 5,3% աճի, մինչդեռ, մեկ տարի առաջ արտաքին առևտրաշրջանառության դինամիկայի հունիսյան 20,2% աճից մինչև հուլիսի 0,5% անկում շրջադարձը պայմանավորված էր արտահանման միտման վատթարացմամբ՝ 38,2% աճից մինչև 4,9% անկում, և ներմուծման աճի դանդաղմամբ՝ 10,4%-ից մինչև 2,5%: Իսկ 2023թ. հուլիսին 2022թ. հուլիսի համեմատ արտաքին առևտրաշրջանառության աճի 67,7% - ից մինչև 18,1% խիստ դանդաղումը  պայմանավորված էր արտահանման աճի նույնպիսի արգելակմամբ՝ 82,2% - ից մինչև 15,6%, իսկ ներմուծումը ՝ 58,8% - ից մինչև 19,7%։

Նշենք, որ դրամի միջին հաշվարկային փոխարժեքը 2023 թվականի հուլիսին կազմել է 386,54 դրամ/$1, իսկ 2023 թվականի հունվար-հուլիսին՝ 389,33 դրամ/$1 ՝ 2022 թվականի հուլիսի 410,03 դրամ/$1-ի և 2022 թվականի հունվար - հուլիսի 460,06 դրամ/$1-ի դիմաց։