Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճն աստիճանաբար դանդաղում է

Արմինֆո.Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը 2024թ. հունվար-մայիսին դանդաղել է մինչև  տարեկան 11,2% (2023թ.նույն ժամանակահատվածի 12,5% - ից)։ Սակայն, ի տարբերություն նախորդ տարվա, այժմ աճի շարժիչ ուժը արդյունաբերական հատվածն է։ Ինչպես վկայում են ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի նախնական տվյալները, դա ուղեկցվում է արտահանման և ներմուծման աճի բարձր տեմպերի պահպանմամբ։

Չնայած այն հանգամանքին, որ նախնական վիճակագրական հաշվետվությունը չի նախատեսում ավելի մանրամասն տեղեկատվության բացահայտում, այնուամենայնիվ, դատելով նախորդ ամիսների տվյալներից, արդյունաբերական արտադրության բարձր աճն արդեն չի բխում ոսկերչական արդյունաբերությունից, որը նախորդ ժամանակահատվածներում մի քանի անգամ աճ է գրանցել՝ այժմ հայտնվելով անկման մեջ։ Մասնավորապես, արդյունաբերական հատվածի բարձր աճն այժմ առավելապես ապահովվում է հիմնական մետաղների, էլեկտրասարքավորումների արտադրությամբ, իսկ մի փոքր պակաս չափով՝ պատրաստի մետաղական արտադրանքի, կահույքի, փայտամշակման արդյունաբերության, կաշվի արտադրության և մետալուրգիական արդյունաբերության արտադրությամբ։ Ընդ որում, հենց հիմնական մետաղների արտադրությունը արդյունաբերության ոլորտում սկսել է առաջատար լինել ոչ միայն աճի տպավորիչ տեմպերով, այլև ծավալով, մինչդեռ, նախկինում առաջին տեղը պահպանում էր սննդի արդյունաբերությունը, որի ձգձգված անկումը առաջնության կորուստ է արժեցել։

Վիճակագրության համաձայն, 2024թ. հունվար-մայիս ամիսներին տնտեսական ակտիվության աճը, հիմնականում, պայմանավորել են առևտրի ոլորտը՝ տեմպերի աննշան արագացմամբ՝ 24,5% - ից մինչև 24,6%, և արդյունաբերական հատվածը՝ տարեկան տեմպերի կտրուկ արագացմամբ՝ 3% - ից մինչև 22%։ Այս ժամանակահատվածում աճի դանդաղում է գրանցվել շինարարության հատվածում ՝ 16,7% - ից մինչև 14,9%, եւ ծառայությունների ոլորտում՝ 19,9% - ից մինչև 3,7%: Այս ֆոնին փոքր - ինչ բարելավվել է էներգահամալիրի տարեկան դինամիկան՝ 3,1 տոկոս անկումից հասնելով 1,5 տոկոս աճի։ Այս վիճակագրական հաշվետվության մեջ ագրեհատվածի վերաբերյալ տվյալներ չեն ներկայացվում, քանի որ դրանք հրապարակվում են միայն եռամսյակը մեկ:

2024թ. հունվար-մայիս ամիսների վիճակագրական տվյալների համաձայն, բացարձակ մեծությամբ առաջատարի դիրքը պահպանում է առևտրի հատվածը՝ ավելի քան 2.2 տրիլիոն դրամ (5.6 մլրդ դոլար) ծավալով։ Ըստ ծավալի երկրորդ տեղը զբաղեցնում է ծառայությունների ոլորտը՝ 1.3 տրիլիոն դրամ (3.2 մլրդ դոլար), երրորդ տեղում արդյունաբերության հատվածն է՝ 1.2 տրլն դրամ (2.97 մլրդ դոլար), իսկ չորրորդ տեղում շինարարության հատվածն է՝ 150.7 մլրդ դրամ (378.9 մլն դոլար)՝ նկատի առնելով ագրոհատվածի տվյալների բացակայությունը։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծավալը 2024թ. հունվար-մայիսին կազմել է 3685,7 մլն կվտ/ժամ, որից միայն ապրիլին ' 634,2 միլիոն կՎտ/ժամ: Հարկ է ուշադրություն դարձնել, որ արդյունաբերական հատվածի ծավալները գրեթե հավասարվել են ծառայությունների ոլորտի ծավալներին, մինչդեռ, նախկինում խզումը բավականին նկատելի էր։ Դա արդյունաբերական հատվածի խիստ արագացված աճի և ծառայությունների ոլորտի կտրուկ դանդաղած աճի արդյունք էր։

Սակայն, 2024թ. մայիսին 2023թ. մայիսի համեմատ տնտեսական ակտիվությունն աճի տեմպով դանդաղել է ավելի տպավորիչ՝ մինչև 5,2% (մեկ տարի առաջվա 13,7%-ից), իսկ միայն մայիսին ծավալվել է դեպի 2% աճ ՝ ապրիլյան 0,1% անկումից (2023թ.մայիսի աճի 3,4%-ից մինչև 7,7% արագացման դիմաց)։ Ընդ որում, 2024թ. մայիսին արդյունաբերական հատվածի անկումը պահպանվել է՝ տեմպերի 13,1% - ից մինչև 0,2% դանդաղմամբ, մինչդեռ, 2023թ.մայիսին գրանցվել է աճի արագացում ՝ 1,6% - ից մինչև 9,9% ։ Արդյունաբերական հատվածի հետ մեկտեղ մայիսին դանդաղել է նաեւ էներգահամալիրի անկումը (15,4 տոկոսից մինչեւ 5 տոկոս)։ Ընդ որում, ծառայությունների ոլորտի դինամիկան ծավալվել է 2,8 տոկոս անկումից դեպի 0,4 տոկոս աճ, շինարարության հատվածի աճն արագացել է 15,8 տոկոսից մինչեւ 20,1 տոկոս աճ, իսկ առեւտրի ոլորտը պահպանել է 1,4 տոկոս աճ։

Տարեկան կտրվածքով (2024թ. մայիսին՝ 2023թ. մայիսի համեմատ) վերընթաց միտում են ցուցադրել բոլոր ճյուղերը, և, նույնիսկ, էներգահամալիրին հաջողվել է անկումից դուրս գալ դեպի աճ։ Մասնավորապես, տարեկան ամենամեծ երկնիշ աճ են գրանցել շինարարության ոլորտը ՝ 18,1%, և առևտրի ոլորտը ՝ 17,6%, որոնց աճի տեմպերով հաջորդել են էներգահամալիրը՝ 7,3%, արդյունաբերական հատվածը՝ 6,9%, և ծառայությունների ոլորտը ՝ 2,8%: Մեկ տարի առաջ ՝ 2023թ. մայիսին, 2022թ. մայիսի համեմատ էներգահամալիրն անկում էր ապրում՝ 2% - ով, իսկ մնացած ճյուղերից ավելի բարձր աճ էին ցույց տալիս առևտրի հատվածը՝ 28,6%, շինարարության ոլորտը՝ 18,4%, և ծառայությունների ոլորտը՝ 12,3%, ընդ որում, արդյունաբերական հատվածի 5,3% աճը ներկայիս տեմպից համեստ էր։

Այս ֆոնին Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը 2024 թվականի հունվար-մայիսին գերազանցել է 6.5 տրլն դրամը (ավելի քան 16.3 մլրդ դոլար)՝ տարեկան աճի առանց այն էլ բարձր տեմպերի արագացմամբ մինչև 2.2 անգամ (2023թ.նույն ժամանակահատվածի 86.9% - ից)։ Դա պայմանավորված է ինչպես արտահանման տարեկան աճի բարձր տեմպերի արագացմամբ՝ 93.3% - ից մինչև 2.5 անգամ, այնպես էլ ներմուծման՝ 83.3% - ից մինչև 99.6%, որոնց բացարձակ մեծությունը կազմել է, համապատասխանաբար, 2.8 տրլն և 3.7 տրլն դրամ (7.1 մլրդ դոլար և 9.3 մլրդ դոլար)։

2024թ. մայիսին 2023թ. մայիսի համեմատ արտաքին առևտրաշրջանառության աճը դանդաղել է 50,5% - ից մինչև 32,2%, ինչը պայմանավորված է եղել ներմուծման աճի 52,1% - ից մինչև 17,2%արգելակմամբ՝ արտահանում աճի 47,6% - ից մինչև 57,4% արագացման դեպքում։

Նշենք, որ 2023 թվականից ի վեր վիճակագրական հաշվետվություններում փոխվել է արտադրված էլեկտրաէներգիայի ծավալների հաշվարկման մեթոդաբանությունը, մասնավորապես, սկսել են հաշվի առնվել նաև ինքնավար արտադրողների արտադրած էլեկտրաէներգիայի ծավալները: Ագրոհատվածի վերաբերյալ տվյալները հրապարակվում են միայն եռամսյակային և տարեկան վիճակագրական հաշվետվություններում: (Դրամի միջին հաշվարկային փոխարժեքը 2024 թվականի հունվար-մայիսին կազմել է 397,69 դրամ/1դոլար) ։