Հայաստանի տնտեսությունը շատ խոցելի է արտաքին ցնցումների նկատմամբ. ԿԶԵՀ

Արմինֆո. 2024 թվականին Հայաստանի տնտեսության աճը փոքր-ինչ կդանդաղի, բայց կպահպանվի բարձր մակարդակում՝ 6,3 տոկոս։ Այդ մասին ասվու0մ է Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամի (ԿԶԵՀ) 2024 թվականի ամառվա տարածաշրջանային տնտեսական ամփոփագրում։

Աղբյուրի համաձայն, չնայած 2024 թվականի առաջին եռամսյակում արձանագրված բարձր տնտեսական աճին, 2024 թվականի ՀՆԱ-ի կանխատեսումը պահպանվել է անփոփոխ ՝ ներկայումս նկատվող էական կառուցվածքային փոփոխությունների պատճառով ։ Աճի հիմնական դրայվերների տեմպերը զգալիորեն դանդաղել են, բացառությամբ զուտ արտահանման (ոսկու վերաարտահանում)։

2026 թվականի բյուջեի դեֆիցիտը ավելացել է 0,6 տ.կ. - ով ՝ պայմանավորված բյուջեի ծախսերի պլանավորված աճով ։ Սպասվածից ավելի դանդաղ է դիտվում գնանկումային գոտուց գների վերադարձը, ինչը հանգեցրել է 2024 թվականի համար 12-ամսյա գնաճի կանխատեսման՝ 0,2 տ.կ. - ով նվազման։

Ինչպես նշում են ԿԶԵՀ-ի վերլուծաբանները, 2024 թվականի երկրորդ կեսից ապրանքների և ծառայությունների արտահանման աճը կդանդաղի ոսկու վերաարտահանման դանդաղման ֆոնին ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ 2024 թվականի առաջին եռամսյակում ՀՆԱ-ի աճի ամենամեծ ներդրումն ունեցել է զուտ արտահանումը, ակնկալվում է, որ 2024 թվականի երկրորդ կեսից ապրանքների և ծառայությունների արտահանման աճը կդանդաղի ոսկու վերաարտահանման դանդաղման և հայկական դրամի վերագնահատման պահպանման ֆոնին։

Հայաստանի տնտեսության աճի հիմնական դրայվերները կմնան սպառողական ներդրումային պահանջարկը։ Սպառողական պահանջարկը կաջակցվի սպառողական վարկավորման և աշխատավարձերի շարունակական աճով: Ընդ որում, իրական աշխատավարձի աճի տեմպերը մի փոքր կդանդաղեն ։ Ներդրումային պահանջարկի բարձրացումը պայմանավորված է լինելու պետական ներդրումների և բնակարանաշինության հետագա աճով ։

Միջնաժամկետ հեռանկարում 2025-2026 թվականներին տնտեսական աճի տեմպերը կհամապատասխանեն մոտ 5,6% - ի ։ Դրամավարկային քաղաքականությունն ուղղված է լինելու գնաճը թիրախային միջանցքի շրջանակ վերադարձնելուն (4+1,5%)։

ԿԶԵՀ-ի վերլուծաբանների գնահատականների համաձայն, 12-ամսյա գնաճը 2024 թվականի դեկտեմբերին կկազմի 3,0% (տարեկան) մոնետար պայմանների աստիճանական կարգավորման՝ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման և հայկական դրամի թուլացման ֆոնին։ Միջնաժամկետ հեռանկարում գնաճը կպահպանվի իր թիրախային արժեքներին մոտ։ Ակնկալվում է, որ բյուջեի ծախսերի ավելացումը կհասնի ՀՆԱ-ի 30.3% - ի, ինչը պայմանավորված է ընթացիկ և կապիտալ ծախսերի աճով: Սոցիալական ծախսերի աճի ֆոնին ընթացիկ ծախսերը ՀՆԱ-ի 21,8% - ից (2023 թ.) կավելանան մինչև ՀՆԱ-ի 23,5%: Ակնկալվում է նաև կապիտալ ծախսերի զգալի ավելացում, ինչը նախատեսված է 2024-2026 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով:

Ինչպես զեկույցի հրապարակմանը նվիրված առցանց խորհրդաժողովում հայտարարել է ԿԶԵՀ-ի գործադիր տնօրենի տեղակալ - գլխավոր տնտեսագետ Սերգեյ Ուլատովը, Հայաստանում բավական լուրջ բյուջետային ռիսկեր կան, որոնք կապված են նաեւ պետական բարձր ծախսերի, այդ թվում ՝ քաղաքական գործոնների հետ: < Բյուջեի դեֆիցիտը, մեր կանխատեսումներով, 2024 թվականին կկազմի մոտ 5%, իսկ 2026 թվականին ՝ 4.1% ։ Այսինքն՝ բյուջեի դեֆիցիտը կմնա բավականին բարձր մակարդակի վրա, և մեր գնահատականները խոսում են այն մասին, որ ծախսերը կավելանան, ուրեմն՝ բյուջետային ռիսկերը կպահպանվեն",- նշել է նա։

Մյուս անհավասարակշռությունը, որը ձևավորվել է, Ուլատովի կարծիքով, 2022 թվականին դրամի լուրջ ամրապնդումն է։ Հիմա տեղի է ունենում արժույթի փոխարժեքի աստիճանական կարգավորում, բայց, միևնույն է, մենք կարծում ենք, որ փոխարժեքն ուռճացված է, և արժեզրկման ռիսկերը պահպանվում են, եթե արտաքին տնտեսական պայմանները կտրուկ փոխվեն։

Նրա ասելով, եթե խոսենք մեր ուսումնասիրությունների մասին, և դա բնորոշ է ոչ միայն Հայաստանին, ապա կա քաղաքական լարվածության աճ, և գնահատելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել ռուսական գործոնի և ռուսական ներգործության ազդեցությունը տնտեսական աճի վրա երկրներում, այդ թվում ՝ Հայաստանում: Հիմնադրամի փորձագետների գնահատականներով ՝ ռուսական կապիտալի ազդեցությունը Հայաստանի վրա կազմել է տնտեսական աճի նկատմամբ մոտ 4 տոկոս, և կան ռիսկեր, որ այդ ազդեցությունը, այդ գործոնի ազդեցությունը կնվազի։

Փորձագետը "անսովոր" է որակել այն, որ Հայաստանում շատ բարձր սպառման եւ սպառողական ակտիվության շրջանակներում տեղի է ունեցել գնանկում, ինչն ավելի շատ խոսում է ոչ մոնետար արտաքին գործոնների ազդեցության մասին, որոնք ազդում են Հայաստանում պարենի գների վրա: Սա, իր հերթին, խոսում է այն մասին, որ մակրոտնտեսական կառավարումն այդ երկրներում,  այդ թվում՝ նաև Հայաստանում, շատ խոցելի է արտաքին ցնցումների ազդեցության հանդեպ։ <Այստեղ տեղի է ունեցել դրական ցնցում, բայց կարող է լինել նաև բացասական: Տեսանելի է, որ արտաքին ցնցումները շատ արագ արտացոլվում են Հայաստանի վրա՝ ինչպես տնտեսական աճի, այնպես էլ գնաճի գծով, ուստի մենք ձեռքը զարկերակի վրա ենք պահում, հոգ տանելով այն մասին, թե ինչպես ժամանակին սատարել Հայաստանին արտաքին ցնցումների հնարավոր բացասական ազդեցություններից", - եզրափակել է Ուլատովը ։