Շաբաթ, 27 Հուլիսի 2024 14:13

Արմինֆո. Fitch Ratings միջազգային գործակալությունը հաստատել է Հայաստանի արտարժույթով թողարկողի դեֆոլտի երկարաժամկետ վարկանիշը <BB-> մակարդակում ' կայուն կանխատեսմամբ: Այդ մասին ասվում է վարկանիշային գործակալության կայքում հրապարակված զեկույցում։

Շարունակական բարձր աճ

Հայաստանի տնտեսական աճին շարունակում են նպաստել Ռուսաստանից, Բելառուսից և Ուկրաինայից, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղից ներգաղթյալները: Իրական ՀՆԱ-ն 2023 թվականին աճել է 8,7% - ով և տարվա առաջին եռամսյակում մնացել է ուժեղ՝  9,2%-ի մակարդակում։

Ակնկալվում է, որ զբոսաշրջության և տեղեկատվական-հաղորդակցական տեխնոլոգիաների ոլորտները կդառնան աճի կարևոր շարժիչ ուժ, իսկ 2025 թվականից Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործման մեկնարկը դրական ազդեցություն կունենա արտահանման և աճի վրա: Fitch-ն ակնկալում է, որ 2024 թվականին աճը կհասնի 6% - ի, 2025 թվականին՝ 5,5% - ի, իսկ 2026 թվականին՝ 5,1% - ի:

Ֆիսկալ քաղաքականություն

Նշվում է, որ Հայաստանի իշխանություններն ավելացրել են փախստականների կարիքների բավարարման, ինչպես նաև պաշտպանության և կապիտալ ծախսերի այլ նախագծերի (որտեղ պատմականորեն թերակատարումներ են նկատվել) ծախսերը: Հետևաբար, Fitch-ը ակնկալում է, որ պետական բյուջեի դեֆիցիտը 2024 թվականին կաճի մինչև ՀՆԱ-ի 4,5% (2023 թվականին՝ 1,9%; ընթացիկ միջինը <BB> ՝ 2,6%): 2025 թվականին համընդհանուր առողջապահական համակարգի ներդրումը կհանգեցնի ծախսերի վրա լրացուցիչ ճնշման, որի արդյունքում դեֆիցիտը կաճի մինչև ՀՆԱ-ի կանխատեսվող 5,4%: 2026 թվականին ակնկալվում է դեֆիցիտի նվազում մինչև ՀՆԱ-ի 4,2% - ը, <քանի որ փախստականների հետ կապված ծախսերը կկրճատվեն, իսկ նոր հարկերը կավելացնեն եկամուտները>։

Պարտքի աճ, արտարժութային բարձր ռիսկ

Fitch-ն ակնկալում է, որ դեֆիցիտի ավելի բարձր մակարդակը մինչև 2024 թվականի վերջը կհանգեցնի կառավարության ընդհանուր պարտք/ՀՆԱ-ի բարձրացմանը մինչև 48,7% ՝ 2023 թվականի 48,1% - ից, և մինչև 2026 թվականը կայունանա 50,5%-ի մակարդակում: Սա ավելի բարձր է, քան նախկինում կանխատեսվում էր, բայց մնում է <BB> - ի 55,2% միջին արժեքից ցածր: Գործակալությունն ակնկալում է, որ ՀՀ իշխանությունները միջազգային շուկաներում կվերաֆինանսավորեն 313 մլն ԱՄՆ դոլարի եվրապարտատոմսեր ՝ 2025թ.մարման ժամկետով, և կմեծացնեն ֆինանսավորման ավելի մեծ պահանջների մեծ մասը վարկատուների պաշտոնական աջակցությամբ և տեղական շուկայում: Արտարժութային ռիսկը պարտքի դինամիկայի համար ամենամեծ միջնաժամկետ ռիսկն է, հաշվի առնելով, որ 2024 թվականի մայիսի դրությամբ պարտքի 53% - ը արտարժույթով է, կարծում են Fitch-ում։

Ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտ և արտարժույթի պահուստներ

<Մենք ակնկալում ենք, որ ընթացիկ հաշվի դեֆիցիտը (CAD) 2024 թվականին կաճի մինչև ՀՆԱ-ի 4,3%, իսկ 2025 թվականին՝ 4,5%՝ 2023 թվականի 2,1% - ից ՝ հաշվի առնելով ֆիսկալ մեղմացումը, կապիտալ ներդրումների զգալի հոսքը և ներքին ուժեղ սպառումը: Fitch - ը կարծում է, որ 2021-2022 թվականներին միգրանտներից դրամական փոխանցումների և այլ դրամական փոխանցումների մեծ ներհոսք չի կրկնվի, թեև էական արտահոսք նույնպես չի սպասվում:

2024 թվականի հունիսի դրությամբ արտարժութային պահուստները կազմել են 3,3 մլրդ դոլար, ինչը ցածր է 2023 թվականի օգոստոսի 4,2 մլրդ դոլարի գագաթնակետից։ Դա համարժեք է 2,8 ամսվա կանխատեսվող ընթացիկ արտաքին վճարումներին, ինչը ցածր է 4,5 ամսվա <BB> միջին արժեքից, թեև Հայաստանի ճկուն փոխարժեքը շոկերի բուֆեր է", - ասվում է փաստաթղթում։

Բանկային հատվածի դոլարիզացիա

Ըստ Fitch - ի՝ բանկային հատվածը բնութագրվում է դոլարիզացիայի համեմատաբար բարձր աստիճանով, թեև 2024 թվականի մայիսի դրությամբ ավանդների դոլարիզացիան 2022 թվականի վերջից նվազել է 4,6 տ.կ. - ով ՝ մինչև 50,4% ։ Վարկերի դոլարիզացիան, ընդհանուր առմամբ, մնում է կայուն ՝ շուրջ 34% մակարդակում, չնայած այն հանգամանքին, որ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը 2023 թվականին աստիճանաբար հրաժարվում է արտարժույթով նոր հիփոթեքային վարկերից։ 2024 թվականի մայիսի դրությամբ բանկերն ունեն բավարար իրացվելիություն դրամով և արտարժույթով (իրացվելի ակտիվները կազմում են ընդհանուր ակտիվների 33% - ը), ակտիվների բարձր որակ (չաշխատող ակտիվների նորմատիվային գործակիցը՝ 1,1%), բարձր կապիտալիզացում (կապիտալի համարժեքության նորմատիվային գործակից ՝ 20%) և լավ շահութաբերություն (կապիտալի շահութաբերությունը՝ 28%):

Ցածր, բայց աճող գնաճ

Տնտեսությունը գնանկման վեց ամիսներից դուրս է եկել 2024 թվականի մայիսին, երբ գները տարեկան կտրվածքով աճել էին 0,3% - ով, իսկ հունիսին՝ 0,8% - ով: Fitch-ն ակնկալում է, որ մինչեւ տարեվերջ գնաճը կաճի մինչեւ 1,3 տոկոս (2024 թվականի միջին ցուցանիշը ՝ 0,3 տոկոս) եւ 2026 թվականին կհասնի 4 տոկոս թիրախին ՝ հաշվի առնելով դրամի արժեզրկման սպասումները: Իշխանությունները 2024 թվականի սկզբից իջեցրել են վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 75 բազիսային կետով՝ մինչև 8%; ըստ Fitch-ի՝ մեղմացման ցիկլը ավարտվել է:

 

<Հայաստանն ունի ESG (RS) <5> համապատասխանության գնահատական ինչպես քաղաքական կայունության և իրավունքների, այնպես էլ օրենքի գերակայության, ինստիտուտների և կարգավորման որակի և կոռուպցիայի վերահսկման վերաբերյալ: Այս գնահատականներն արտացոլում են Համաշխարհային բանկի հանրային կառավարման (WBGI) ցուցանիշների բարձր կշիռը մեր ֆիրմային սուվերեն վարկանիշի մոդելում: Հայաստանը WBGI-ի միջին վարկանիշն ունի 44-րդ տոկոսային մակարդակում, ինչն արտացոլում է քաղաքական գործընթացին մասնակցելու իրավունքի չափավոր մակարդակ, համեմատաբար բարձր աշխարհաքաղաքական ռիսկեր, քաղաքական կայունության չափավոր մակարդակ, չափավոր ինստիտուցիոնալ ներուժ եւ օրենքի գերակայություն, ինչպես նաեւ կոռուպցիայի չափավոր մակարդակ", - նշել են զեկույցի հեղինակները:

Հիշեցնենք, որ ՀԲ-ն Հայաստանի համար կանխատեսում է ՀՆԱ աճի դանդաղում 2024 թվականին՝ մինչև 5,5 տոկոս, իսկ 2025 թվականին՝ մինչև 4,9 տոկոս: ՎԶԵԲ-ը 2024թ. Հայաստանի ՀՆԱ-ի 6,2% աճ է կանխատեսում՝ 2025թ. տեմպերի դանդաղեցմամբ մինչև 4,8%: S&P Global Ratings-ն ակնկալում է տեմպերի դանդաղում մինչև 6,2%: Հայաստանի Կենտրոնական բանկը, անցնելով դրամավարկային քաղաքականության մշակման նոր կատարելագործված համակարգին (FPAS MARK II), սկսել է 2024 թվականից հաշվարկել ՀՆԱ-ի կանխատեսումը մի քանի սցենարներով ՝ այսուհետ նշելով ոչ թե կոնկրետ կանխատեսումային տեմպ, այլ ակնկալվող միջակայք։ Այսպես, ըստ ՀՀ ԿԲ - ի՝ հունիսին թարմացված կանխատեսման, ՀՆԱ աճը 2024 թվականին կլինի 6,8-6,1 տոկոսի սահմաններում և 2025 թվականին կդանդաղի մինչև 6,1-3,8 տոկոս։