Հարկային իրավախախտումների համար գործարարի կալանավորումը կարող է ձեռնտու լինել հարկային տեսուչին, բայց բնավ՝ ոչ պետությանը․Վահրամ Միրաքյան

Արմինֆո. Հարկեր չվճարելու համար գործարարին կալանավորելով ՊԵԿ-ը վնասում է պետությանը: Սոցիալական ցանցում նման տեսակետ է հայտնել "Մանթաշյանց" գործարարների միության համահիմնադիր և նախագահ Վահրամ Միրաքյանը ՝ հերթական անգամ անդրադառնալով ՀՀ պետեկամուտների կոմիտեի առաջարկած ՝ խրախուսական նորմերը վերացնելու և հարկային իրավախախտումների համար ավելի խիստ քրեական պատասխանատվություն սահմանելու նախագծին:

Ավելի վաղ ԱրմԻնֆո-ն հաղորդել էր, որ ՊԵԿ-ը, մասնավորապես, առաջարկում է ուժը կորցրած ճանաչել 290-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, որը թույլ է տալիս խախտումներ թույլ տված տնտեսվարող սուբյեկտներին գումարը վճարելով խուսափել քրեական պատասխանատվությունից: Նախաձեռնողն առաջարկել է հարկային իրավախախտումների համար պատիժ սահմանել 3 տարի և ավելի ժամկետով ազատազրկում, խախտումներ հայտնաբերելու դեպքում ՝ 10 մլն դրամ և ավելի գումարի չափով: Օրինագիծը խիստ բացասական է արձագանք է հարուցել գործարար հանրության շրջանում և փորձագիտական շրջանակներում։

«Ենթադրենք ՊԵԿ-ը նախնական հարկային հաշվարկի հիման վրա X գործարարին մեղադրում է 100 միլիոն դրամ հարկ թաքցնելու համար, ասում է բեր վճարի, գործարարը համաձայն չի այդ մեղադրանքի հետ, բայց քանի որ բոլոր լծակները ՊԵԿ-ի ձեռքին են՝ գործարարին քնչականի միջոցով կալանավորում են:

2 ամիս տևած կալանքի, դատական պրոցեսներից հետո գործարարը վճարում է ՊԵԿ-ի պահանջած 100 միլիոն դրամը, ՊԵԿ տեսուչը ստանում է դրանից իր խրախուսանքը, իսկ գործարարն ազատվում է բանտից:

Հետո գործարարը դիմում է դատարան, ապացուցում է, որ հարկային խախտումը 20 միլիոն դրամ էր, ոչ թե 80 ու հետ է ստանում իր գումարը: Բայց դա տևում է 2 տարի, իսկ ՊԵԿ տեսուչն արդեն վաղուց ստացել է իր բոնուսը, տեղափոխվել է այլ աշխատանքի կամ գնացել է Լոս Անջելես, Ուբեր քշելու:

Ինչու՞ չի կարելի է գործարարին կալանավորել հարկային խախտումների համար:

1. Հարկային տեսուչի միակ խնդիրը պլան կատարելն է (երբեմն նաև կոռուպցիոն շահը), հետևաբար տեսուչը շահագրգիռ կողմ է ու չի կարող չեզոք լինել ու տեսուչի նախնական հարկային հաշվարկի հիման վրա քնչականը չպետք է կալանավորի: Այլապես կալանքը վերածվում է մի շահագրգիռ կողմի՝ տեսուչի ձեռքին շանտաժի գործիք՝ կիրառվող սեփական շահերի համար (պլան կատարի, բոնուս ստանա), ընդդեմ գործարարի:

2. Այդ X գործարարը, որը կալանավորվում է մեկ կամ երկու ամսով, ենթադրենք խանութներ ունի 10 հատ ու պետությանը վճարում էր տարին 200 միլիոն դրամ հարկ, բայց երբ կալանավորում են, ապա այդ ամիս մատակարարները վախենում են, որ գործարարը կսննկանա և ապրանք չեն մատակարարում, որոշները գալիս հետ են տանում իրենց մատակարարված ապրանքները և այլն:  Արդյունքում, եթե սովորաբար ամեն ամիս 20 միլիոն դրամ հարկ էր վճարում՝ գործարարին կալանավորելու 2 ամիսների ընթացքում առաջացած խնդիրների պատճառով հարկն իջնում է ամիսը 10 միլիոնի, երբեմն էլ տարին 200 միլիոն դրամ հարկ վճարող բիզնեսը կարող է մեռնել: Ստացվում է, որ կարճաժամկետ տեսուչը պետությանը օգուտ տվեց, իսկ երկարաժամկետ՝ վնաս, քանի որ բիզնեսը թուլացավ կամ փակվեց: Բայց դա արդեն տեսուչին չի հետաքրքրում, քանի որ ինքն իր պլանը կատարել է ու բոնուսը՝ ստացել:

3. Այլ տարբերակում 20 միլիոն դրամի հարկային պարտավորության համար գործարարին կալանավորում են, որից հետո բիզնեսը չի փակվում, բայց գործարարը որոշում է առաջիկա 2 տարիների ընթացքում տեղափոխվել այլ, ավելի ազատ երկիր ու երկրի տնտեսությունը կորցնում է ևս մեկ գործարարի:

Ասածս պատմությունների իմաստն այն է, որ գործարարը բարիքներ է ստեղծում ու պետք է օգնել նրան, պայմաններ ստեղծել, որ շարունակի բարիքներ ստեղծել, իսկ, եթե սխալվել է կամ խաբել է պետությանը, ասենք 20 միլիոն դրամ, առանց կալանքի կամ աշխատանքի խաթարման, դատարանի որոշումով թող վճարի, ասենք 30 միլիոն դրամ, բայց ոչ կալանք հարկային տեսուչի ցուցումով, ինչի հետևանքով ժամանակի ընթացքում պետությունն ավելի շատ է տուժում, քան այդ 20 միլիոնն էր:

Հարկեր չվճարելու համար գործարարին կալանավորելը պետությանն ավելի շատ վնաս է տալիս, քան օգուտ», - գրել է Միրաքյանը՝ «Ֆեյսբուքի» իր էջում:

Նշենք, որ արձագանքելով գործարար համայնքի մտահոգություններին, ՊԵԿ նախագահ Ռուստամ Բադասյանն օրերս լրագրողների հետ զրույցում նշել էր, որ տվյալ հոդվածի (ՀՀ քրեական օրենսգրքի 290-րդ հոդվածի 5-րդ մաս-խմբ.) առկայության պատճառով խաթարվել է մրցակցային միջավայրը հանրապետությունում: «Օրինակ, մի ոլորտում գործում է երկու բիզնես սուբյեկտ. մեկը ամբողջությամբ հետևում է հարկային կարգապահությանը, վճարում է բոլոր հարկերը, մյուսը  խուսափում է հարկերի վճարումից ։ Եվ երբ ինչ-որ պահի հարկային տեսուչը բացահայտում է խախտման մի մասը, ապացուցում ավելի փոքր մասը, տնտեսվարողն ասում է՝ լավ, ես այդ գումարը կվճարեմ և կազատվեմ պատասխանատվությունից ։ Որքանով է դա արդարացի օրինապահ հարկ վճարողի նկատմամբ»,- հարց էր տվել Բադասյանը։ Դիտարկմանը, թե որքանով է արդարացի 10 մլն դրամի խախտման համար քաղաքացիներին 3 տարի և ավելի ժամկետով ազատազրկելը, գլխավոր հարկայինը հայտարարել էր. «Գողության համար միջոց չկա: Միթե՞ նորմալ է 1000 դրամի գողության համար քրեական պատասխանատվություն սահմանելը, բայց 10 մլն դրամի գողությունը մենք, չգիտես ինչու, համարում ենք ոչ էական»: Ընդ որում, ինչպես նշել է Բադասյանը, պատահական, տեխնիկական եւ չկանխամտածված սխալի համար քրեական պատասխանատվություն նախատեսված չէ, ինչը նախագծի շատ ընդդիմախոսներ "շահարկում են":