ԵԱԶԲ. առանց լրացուցիչ ազդակների Հայաստանի տնտեսության աճի տեմպերը կվերադառնան իրենց կայուն արժեքներին

Արմինֆո.Ընթացիկ տարվա հունիսից թանկարժեք մետաղների վերաարտահանումը դադարել է էական դեր խաղալ Հայաստանի տնտեսությունում, իսկ զուտ արտահանման ներդրումը տնտեսական աճի մեջ առաջին կիսամյակի արդյունքներով ընդհանրապես բացասական է դարձել: Այդ մասին ասվում է Եվրասիական զարգացման բանկի (ԵԱԶԲ) հոկտեմբերի հերթական մակրոտնտեսական ամփոփագրում, որը հրապարակվել է այսօր:

Բանկի վերլուծաբանների տվյալներով, առանց հաշվի առնելու վերաարտահանումը, նվազել են նաև ապրանքների արտահանման և ներմուծման ծավալները՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ: Հայաստանի տնտեսության հիմնական դրայվերը կրկին ծառայությունների ոլորտն է, բացի ՏՏ ոլորտից, որտեղ տարեսկզբից անկում է գրանցվել։

Այսպիսով, ինչպես կարծում են վերլուծաբանները, հաշվի առնելով նշված գործոնները՝ արտաքին պահանջարկի նվազումը, դրամի փոխարժեքի ամրապնդման պատճառով արտահանման մրցունակության սահմանափակումները (2019թ.-ից 105% - ով ՝ 2024թ. օգոստոսի դրությամբ), դեպի ոչ արդյունաբերական հատված ռեսուրսների հոսքի միտումները (2024թ.  հունիսին ցածր արտադրական հատվածներում զբաղվածների մասնաբաժինը հասել է 14% - ի), ինչպես նաև տարվա մնացած հատվածում վերաարտահանման ազդեցության սպառումը, տնտեսության աճը կդանդաղի։ Առանց լրացուցիչ ազդակների, աճի տեմպը կվերադառնա իր կայուն արժեքներին (4,5-5%):

Միևնույն ժամանակ, ամփոփագրում նշվում է, որ 2024 թվականին տնտեսության աճի տեմպերը մնում են բարձր, թեև փոքր-ինչ դանդաղում են ։ Դա պայմանավորված է, առաջին հերթին, արտաքին պահանջարկի նվազմամբ ՝ 2022-2023 թվականների բարձր մակարդակներից հետո ։ Ընդգծվում է, որ տնտեսական աճի կառուցվածքը փոխվել է 2023 թվականի վերջին և 2024 թվականի առաջին կիսամյակում.  զգալիորեն աճել է արդյունաբերական արտադրության դերը, որն ապահովել է 1 տ.կ. աճ ՝ տարեկան 6,5% - ից հունվար - հունիսին ՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի մինուս 0,3 տ. կ. - ի դիմաց ։ Դա պայմանավորված է, առաջին հերթին,  թանկարժեք մետաղների արտադրության և արտաքին առևտրի աճով։

Ամփոփագրում նշվում է, որ Հայաստանի տնտեսության աճի ցուցանիշները ութ ամիսների արդյունքներով պահպանվել են բարձր մակարդակի վրա ։ Գնաճը սեպտեմբերին դանդաղել է և շարունակում է ցածր մնալ թիրախային ցուցանիշներից։ Կենտրոնական բանկը շարունակում է հավատարիմ մնալ դրամավարկային քաղաքականության մեղմացման գծին ՝ սեպտեմբերին իջեցնելով վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 0,25 տ.կ. - ով ՝ մինչև 7,5%:

Հունվար-օգոստոսին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշն աճել է 9.0% - ով (օգոստոսին ՝ 5.6%): Ընթացիկ տարվա ութ ամիսների ընթացքում տնտեսության աճի հիմնական ներդրումը կատարել են առևտրի (տարեկան 20,4%), ծառայությունների (տարեկան 5,2%) և արդյունաբերության (տարեկան 13,7%) ոլորտները: Միևնույն ժամանակ, արդյունաբերության դինամիկան II եռամսյակի վերջից թուլանում է վեերամշակման ճյուղերի աճի դանդաղման պատճառով: Եթե առաջին եռամսյակի արդյունքներով դրանք ապահովում էին տնտեսական ակտիվության գրեթե 40% - ը, ապա հունիսից օգոստոս ընկած ժամանակահատվածում արդյունաբերության ներդրումը փոքր էր (0,4 տ.կ. կամ տարեկան մոտ 7%) ։ Արդյունաբերության դանդաղումն օգոստոսին փոխհատուցվեց առևտրի (14,9% տարեկան) և ծառայությունների (9,5% տարեկան) ոլորտներում արագացմամբ: Շինարարության աճի կայուն բարձր տեմպերը (հունվար - օգոստոսին 16,2% տարեկան) շարունակում են պահպանվել հիփոթեքային վարկավորմամբ (օգոստոսին 26,2% տարեկան):

Տնտեսության աճը փոքր - ինչ կդանդաղի մինչև տարեվերջ, քանի որ կսպառվի անցյալ տարվա վերջին և ընթացիկ տարվա առաջին կեսին թանկարժեք մետաղների և ոսկուց պատրաստված իրերի արտադրության և արտահանման աճի ազդեցությունը: Միևնույն ժամանակ, տնտեսական ակտիվությունը կաջակցվի ներքին պահանջարկով ՝ բնակչության վարկավորման կայուն աճի (օգոստոսին ՝ 22,4%) և 2024թ. 4-րդ եռամսյակում ծրագրված պետական ծախսերի իրականացման արդյունքում:

Երկրորդ կիսամյակի սկզբին տնտեսության աճի շարժիչ ուժը ծառայությունների և առևտրի հատվածներն էին։ Ընդ որում, վերամշակող արդյունաբերության աճը (օգոստոսին տարեկան 3,8% - ով ՝ հուլիսին 2,5% - ից հետո) դարձել է ավելի քիչ կենտրոնացված ՝ հիմնական ճյուղերում դինամիկայի վերականգնման հաշվին: Հունվար - օգոստոսին հիմնական մետաղների (այդ թվում ՝ ոսկու) արտադրությունն աճել է 3,4 անգամ (օգոստոսին ՝ 54,2% գ/գ): Ծառայությունների ոլորտի աճի արագացումն ապահովվել է ֆինանսական գործունեությամբ (օգոստոսին ՝ 8,2%) և զվարճանքի և հանգստի ոլորտով (օգոստոսին ՝ 20,9%):

Արտաքին առևտրի դեֆիցիտը 2024 թվականի հունվար - օգոստոսին կրճատվել է մինչև 2,3 մլրդ դոլար (2023 թվականի հունվար-օգոստոսին այն հավասար էր 3 միլիարդ դոլարի): Ութ ամիսների արդյունքներով արտահանման մատակարարումներն աճել են 2,1 անգամ ՝ թանկարժեք մետաղների և ոսկուց պատրաստված իրերի արտադրության և արտահանման աճի ֆոնին: Ապրանքների արտահանման կառուցվածքում դրանք զբաղեցնում են 67% (հունվար - օգոստոսին տարեկան 7 անգամ աճ) ։ Հանքային արտադրանքի մատակարարումների հետ մեկտեղ այդ դիրքերն ապահովել են արտահանման ողջ դրական դինամիկան։ Հունվար - օգոստոս ամիսներին ներմուծումն աճել է 59,3% - ով և նույնպես ապահովվել է, հիմնականում, մշակման և հետագա արտահանման նպատակով թանկարժեք մետաղների ներմուծմամբ (6,9 անգամ ՝ գ/գ): Ներմուծման կառուցվածքում զգալիորեն նվազել է տրանսպորտային միջոցների և հանքային արտադրանքի մասնաբաժինը։ Չհաշված թանկարժեք մետաղների առևտուրը՝ հունվար - օգոստոսին ինչպես ներմուծման, այնպես էլ արտահանման դինամիկան եղել է բացասական (համապատասխանաբար՝ մինուս 9% տարեկան և մինուս 11,9% տարեկան):

Գնաճը մնում է ՀՀ ԿԲ թիրախային միջակայքից ցածր՝ սեպտեմբերին դանդաղելով մինչև 0,6% տարեկան ՝ օգոստոսի 1,3% - ից հետո: Դա պայմանավորված է պարենային հատվածում գների դինամիկայով. սննդամթերքը սեպտեմբերին էժանացել է 1,0% - ով ՝ մեկ ամիս առաջվա 1,0% - ով աճից հետո ։ Սեպտեմբերին շարունակել է արագանալ ծառայությունների գների աճը ՝ օգոստոսի 3,3% - ից հետո կազմելով 3,6% տարեկան։ Դրա հետ մեկտեղ ուժեղացել է գնանկումը ոչ պարենային հատվածում ՝ ներմուծվող ապրանքների գների նվազման պատճառով։ Գնաճը մնում է ՀՀ ԿԲ թիրախային միջակայքից ցածր ։ Մենք կանխատեսում ենք գների 1,5% աճ ՝մինչև տարեվերջ:

Կենտրոնական բանկն այս տարի 6-րդ անգամ նվազեցրել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը Սեպտեմբերի 10 - ի նիստում այն իջեցվել է 0,25 տ.կ. - ով ՝ մինչև 7,5%: Որոշումն ընդունվել է թույլ գնաճային ֆոնի և գնաճային սպասումների նվազման պայմաններում ։ Դրամավարկային քաղաքականության մեղմացման ցիկլի սկզբից ՝ 2023 թվականի երկրորդ կիսամյակում, վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը գումարային նվազել է 3,25 տ.կ. - ով ։ Մենք ակնկալում ենք, որ ՀՀ ԿԲ առաջիկա նիստում կրկին կիջեցնի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը՝ գների թույլ դինամիկայի ֆոնին։ 2024թ. հունվար - օգոստոսին պետական բյուջեի հաշվեկշիռը ձևավորվել է ՀՆԱ-ի 0.9% պակասուրդով (2023-ի նույն ժամանակահատվածում պրոֆիցիտը կազմում էր ՀՆԱ-ի 0,8% - ը): Հարկային եկամուտներն աճել են տարեկան 8,1% - ով, իսկ ծախսերը ՝ տարեկան 19,4% - ով: Սա ընթացիկ տարվա համար ՀՆԱ-ի 4,8% - ի չափով նախատեսված պակասուրդի մակարդակի 18% - ն է  (պլանավորված եկամուտների 60% - ը և ծախսերի 53% - ը), ինչը հնարավորություն է ստեղծում առաջիկա եռամսյակում պետական ծախսերի ավելացման համար: Միևնույն ժամանակ, բյուջեի ծախսերի ծրագրերի իրականացման բարդությունների ռիսկեր կան՝ հարկային մուտքերի ավելի դանդաղ աճի պատճառով: