2025 թվականի բյուջետային ուղերձ. Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի ներուժն ավելացել է, բայց արտաքին-դրական ազդեցությունը նկատելիորեն թուլացել է

Արմինֆո. Հայաստանի անվանական ՀՆԱ-ն 2024 թվականին կկազմի 10 տրլն 110.2 մլրդ դրամ կամ 405.9 մլրդ դրամով պակաս ծրագրային ցուցանիշից և 125.2 մլրդ դրամով պակաս 2025-2027թթ. Միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրով (ՄԺԾԾ) կանխատեսվող ցուցանիշից։ 2025 թվականին ՄԺԾԾ-ից հետ մնալը կշարունակվի։

Այսպես, 2025 թվականի պետական բյուջեի նախագծին կից ուղերձի համաձայն,  եկող տարի անվանական ՀՆԱ-ն կկազմի 11 տրլն 050.1 մլրդ դրամ, ինչը 147.1 մլրդ դրամով պակաս է 2025-2027թթ. համար ՄԺԾԾ-ով կանխատեսվող ցուցանիշից։

Համախառն առաջարկ

Մասնավորապես, 2024 թվականին տնտեսական աճը պայմանավորված կլինի ծառայությունների ոլորտի 6.9% աճով։ Կաճեն նաև շինարարությունը, արդյունաբերությունը և գյուղատնտեսությունը, համապատասխանաբար՝ 13.2% - ով, 3.1% - ով և 3.3% - ով:

Արդեն միջնաժամկետ հեռանկարում, ներքին և արտաքին սպառման, տնտեսության մեջ պետական և մասնավոր ներդրումների աճի, ինչպես նաև արտահանման և ներդրումների խթանման ուղղությամբ իրականացվող պետական քաղաքականության հաշվին, երկրի ֆինանսական իշխանությունն ակնկալում է ծառայությունների ոլորտի աճ միջինը 5.7% - ով (ծառայությունների աճը հետագայում ևս պայմանավորված կլինի ՏՏ, զբոսաշրջության և ֆինանսական ծառայությունների ոլորտների ավելացմամբ): Նույն ժամանակահատվածում արդյունաբերությունը կաճի 5.5% - ով (հանքարդյունաբերության, մասնավորապես, Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման, Սոթքի և վերամշակող արդյունաբերության աճի հաշվին): Շինարարությունը կավելանա 6,7% - ով ՝ շնորհիվ պետական կապիտալ ծախսերի աճի, հիմնականում, ենթակառուցվածքային ներդրումային նախագծերի, ինչպես նաև բնակելի ֆոնդի ավելացման։ Միջնաժամկետ հեռանկարում իշխանություններն ակնկալում են նաև ագրոոլորտի 3 տոկոս աճ՝ պետական աջակցությամբ իրականացվող ծրագրերի հաշվին։

Համախառն պահանջարկ

2024 թվականին վերջնական սպառումն իրական արտահայտությամբ կաճի 5.6% - ով, իսկ ներդրումները՝ 11.5% - ով։

Արտահանման և ներմուծման ծավալները կաճեն 16.9% - ով և 20.6% - ով, ինչը պայմանավորված կլինի տնտեսության ակտիվության և ներքին պահանջարկի աճով, ինչպես նաև զբոսաշրջային հոսքի և վերաարտահանման ավելացմամբ։ Սակայն ֆինանսական իշխանությունները կանխատեսում են ռուս-ուկրաինական հակամարտությամբ պայմանավորված էկզոգեն գործոնների ազդեցության նվազում, մասնավորապես, վերաարտահանման ծավալների կրճատման պատճառով: 2025 թվականին արտահանումը կկրճատվի 36.6%-ով, իսկ ներմուծումը՝ 33.7% - ով։

Տնտեսական աճի թիրախավորում

ՀՀ կառավարությունն ընդգծում է, որ թեև իշխանությունները նպատակ ունեին տարեկան ապահովել ՀՆԱ-ի միջինը 7% աճ, սակայն, փաստացի, 2021-2026 թվականների ընթացքում ՀՆԱ - ի միջին աճը կազմել է 7.3% (ըստ գործադիր մարմնի ծրագրի ՝ նշված 5-ամյակի համար տնտեսության տարեկան աճը պետք է կազմեր առնվազն 7%, իսկ արտաքին բարենպաստ պայմանների դեպքում՝ 9% - խմբ.)։ Այնուամենայնիվ, ՀՀ կառավարությունը ՝ ի դեմս Ֆինանսների նախարարության, ընդունում է, որ "նվիրական" ցուցանիշների ձեռք բերման վրա ազդել են Ուկրաինայի շուրջ միջազգային իրավիճակը, ՏՏ ոլորտի ներկայացուցիչների ռելոկացիան ՀՀ-ում, հիմնականում, ռուսական, և Արևմուտքի պատժամիջոցային քաղաքականությունը Մոսկվայի նկատմամբ։

Դրա հետ մեկտեղ, երկրի ֆինանսական իշխանությունները վստահեցնում են, որ ՀՆԱ-ի աճի պոտենցիալն աճել է նախկին 4-4.5% - ից մինչեւ 5-5.5%: 2024 թվականին ֆինանսական իշխանությունները, չնայած 2024 թվականի համար հաստատված բյուջեում ամրագրված 7%-ին, ակնկալում են 5.8% աճ, իսկ 2025 թվականին աճը կանխատեսվում է 5.6%-ի մակարդակում։

Աշխատանքի շուկա

2021-2023թթ.գործազրկության մակարդակը 15.5% - ից նվազել է մինչև 12.6%, իսկ վարձու աշխատողների թիվն աճել է միջինը 5% - ով: Այդուհանդերձ, 2024 թվականի առաջին եռամսյակի արդյունքներով գործազրկությունը կազմել է 15.5% ՝ 2023 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճելով 1.8 տ.կ.-ով, իսկ զբաղվածության մակարդակը նվազել է 2.2 տ. կ.-ով ՝ մինչև 8.7%: Մասնավորապես, ս. թ. հունվար-հուլիս ամիսներին գործազուրկների թիվը հասել է 44.063-ի, տարեկան աճը կազմել է 4.5%, նույն ժամանակահատվածում վարձու աշխատողների թիվն աճել է 5.5% - ով, իսկ միջին ամսական անվանական աշխատավարձն աճել է  6.7% - ով՝ մինչև 280 հազար 066 դրամ: Իրական աշխատավարձի աճը կազմել է մոտ 7% (սպառողական գների ինդեքսի 0.3% նվազման դեպքում), պետական հատվածում անվանական աշխատավարձն աճել է 10.5%-ով' մինչև 216 հազար 251 դրամ, իսկ մասնավոր հատվածում կազմել է 305 հազար 674 դրամ (5.4% աճ):

Գնաճ և Դրամավարկային քաղաքականություն

2023 թվականին 12-ամսյա գնաճը կազմել է մինուս 0,6%, իսկ միջին գնաճը՝ 2%։ 2024 թվականին ինչպես միջին, այնպես էլ 12-ամսյա գնաճը ցածր կլինի թիրախային ցուցանիշից, սակայն միջնաժամկետ հեռանկարում, ինչպես կարծում են ՀՀ ֆինանական իշխանությունները, իրավիճակը կկայունանա 4 տոկոս թիրախային ցուցանիշի շուրջ։