Հայաստանին 600 ՄՎտ - ից ոչ ավելի հզորությամբ ատոմային էներգաբլոկ է պետք ․ իշխանություններ

Արմինֆո. Հայաստանում նոր ատոմային էներգաբլոկի կառուցման հարցում արդեն մեծ աշխատանք է կատարվել։ Այս մասին նոյեմբերի 4-ին խորհրդարանում հայտարարել է ՀՀ տարածքային կառավարման եւ ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը ։

Նախ, ըստ նրա, խոսքը գնում է առաջիկա տարիների համար Հայաստանի նոր էներգետիկ հզորությունների կարիքների գնահատման մասին: Սանոսյանը նկատեց, որ "առաջիկա տարիներ" հասկացության տակ հասկացվում է 2040 թվականը և դրանից հետո: Նախարարը հայտնեց, որ տարբեր սխեմաներ են ընդունվել, հաշվի են առնվում բոլոր տեսակի գործոնները: Ընդհանուր առմամբ հաշվարկվել է տնտեսության հետագա զարգացման 21 սցենար, որքանով կավելանան էլեկտրաէներգիայի սպառման ծավալները, ինչ ազդեցություն կունենան էլեկտրամոբիլները և այլն: Այս սցենարների հիման վրա եզրակացություն արվեց, որ երկրին մեծ հզորությամբ կայան պետք չէ ՝ նկատի ունենալով գործող էլեկտրակայանները, արևային էներգետիկայի զարգացումը ։ Այլ կերպ ասած, խոսքը 600 ՄՎտ-ից ոչ ավելի հզորությամբ բլոկի մասին է ։
Նախարարը հավելել է, որ ներկայումս հետազոտություններ են ընթանում համաշխարհային շուկայում նման ատոմային բլոկների առկայության վերաբերյալ: Ինչպես նշել է Սանոսյանը, ներկայումս աշխարհում մի քանի ընկերություններ զբաղվում են փոքր մոդուլային ռեակտորներով նոր ԱԷԿ-ների մշակմամբ: Դրանք բոլորը նախագծային աշխատանքների փուլում են և կառուցված չեն ։

Ելնելով դրանից ՝ կառավարության որոշմամբ ստեղծվել է "նոր ատոմային էներգաբլոկի կառուցում" ՓԲԸ-ն, որը պետք է տա առկա բոլոր հարցերի պատասխանները, այդ թվում ՝ ատոմակայանի ֆինանսական մոդելների, տեսակի, վերջնական սակագնի և երկրի տնտեսության վրա դրա ազդեցության վերաբերյալ:
Հիշեցնենք, որ հոկտեմբերի 17 - ին Երևանում "Ռոսատոմի առաջարկը Հայաստանում ԱԷԿ կառուցելու և տեղական արդյունաբերությունը նախագծում ներգրավելու վերաբերյալ" թեմայով սեմինարի ժամանակ հաղորդվել էր, որ պետական կորպորացիան պատրաստ է Հայաստանին առաջարկել նոր ատոմակայանի կառուցման տարբեր տարբերակներ ՝ փոքր մոդուլային ռեակտորներով ԱԷԿ-ից մինչև դրոշակակիր ВВЭР 1200 3+:

"Հայկական ատոմային էլեկտրակայան" ՓԲԸ-ի տնօրեն Մովսես Վարդանյանը նշում էր, որ այս պահի դրությամբ նոր կայանի կառուցման առաջարկ է ներկայացրել միայն ռուսական կողմը: Նախաձեռնության փաթեթը բաղկացած է 11 հատորից ։ ՀԱԷԿ-ի տնօրենն ընդգծել է, որ նոր ատոմակայանի համար հարթակի գլխավոր հատակագիծ կա, որի վրա հնարավոր կլինի կառուցել 1200 Մվտ հզորությամբ երկու բլոկ: Ընդ որում, արժեքը առաջին բլոկի կլինի մի փոքր ավելի բարձր է, քան երկրորդ.

Նշենք, որ ԱՄՆ-ը, որի հետ կառավարությունը ստորագրել է "խորհրդատվական համաձայնագիր" միջուկային էներգետիկայի վերաբերյալ, առաջարկում է փոքր մոդուլային կայաններ մինչեւ 300 ՄՎտ հզորությամբ, սակայն դրանք դեռեւս գործնականում չեն փորձարկվել: Դրանց արդյունավետության մասին դեռ վաղ է խոսել։
Մինչդեռ, ինչպես հայտնի է, փոքր ատոմակայանների առաջին նմուշները կառուցել են ռուսներն ու չինացիները ։ Ռուսաստանն արդեն պայմանագրեր է ստորագրել Ուզբեկստանում 6 մոդուլային կայանների կառուցման համար, և ինքն արդեն նման բլոկ է կառուցում իր մոտ ՝ Յակուտիայում ։

Հիշեցնենք, որ Հայաստանում գործող ԱԷԿ-ը պետք է շահագործումից հանվեր 2016 թվականին, սակայն դրա ծառայության ժամկետը երկարաձգվեց մինչև 2026 թվականը: Այնուհետեւ իշխանությունները որոշել են N2 էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը կրկին երկարացնել մինչեւ 2036 ։

Եթե նկատի ունենանք, որ փոքր մոդուլային ռեակտորները (ՄՄՌ) գտնվում են կամ նախագծման կամ լիցենզավորման փուլում, ապա դրանց արդյունաբերական արտադրության համար, Մասնագետների տվյալներով, կպահանջվի առնվազն 20 տարի, իսկ Երեւանը հնարավորություն չունի այդքան երկար ժամանակ սպասել ։ Մասնագետներն ու փորձագետները նշում են, որ աշխարհում հինգերորդ արդյունաբերական հեղափոխության բուռն զարգացման պայմաններում, որը վաղ թե ուշ կտարածվի նաեւ Հայաստանի վրա, երկրին անհրաժեշտ կլինի մինչեւ 1200 Մվտ բարձր հզորությամբ կայան: Միայն հանրապետության ողջ ավտոմոբիլային տրանսպորտը էլեկտրամոբիլների փոխադրելու համար կպահանջվեն Հայկական ԱԷԿ-ի ներկայիս գործող էներգաբլոկի հզորություններին հավասար հզորություններ: Դրան պետք է ավելացնել նաև լեռնահանքային արդյունաբերության ակտիվ զարգացումը ։ Շինարարության ընթացքում են գտնվում նաև մետաղամշակման մի շարք ձեռնարկություններ, ընթանում է ակտիվ կապիտալ շինարարություն: Փորձագետները նաեւ կարծում են, որ չպետք է զեղչել Երեւանի եւ Հրազդանի ՋԷԿ-ի երկու ջերմային բլոկների ամբողջական կոնսերվացման պլանները, ինչը կհանգեցնի զգալի հզորությունների կորստի:

Այս պահի դրությամբ միայն "Ռոսատոմ" կորպորացիան է Հայաստանին առաջարկել նոր ատոմակայանի կառուցման տարբեր տարբերակներ ՝ փոքր մոդուլային ռեակտորներով ԱԷԿ-ից մինչև դրոշակակիր ВВЭР 1200 3+: