Արդար հարկման համար պայքարը Հայաստանին հանգեցրել է սահմանափակումների և արտոնյալ համակարգերից հրաժարման

Արմինֆո.ՀՀ ֆինանսների նախարարությունը "արդար հարկում" սահմանելու նպատակով առաջարկում է 2025 թվականի հուլիսից մասնագիտական գործունեության որոշակի ոլորտներ տեղափոխել ավելացված արժեքի հարկի համակարգ:

"Որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ ՀՀ կառավարության ներկայիս քաղաքականությունն ուղղված է հարկման հատուկ ռեժիմների՝ միկրոձեռնարկատիրության համակարգի և շրջանառության հարկի շահառուների շրջանակի նեղացմանը: Այս քաղաքականության նպատակը հարկային արդարության սկզբունքի հաստատումն ու ամրապնդումն է", - հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը՝ նոյեմբերի 7-ին կառավարության նիստում  ներկայացնելով ՀՕ-ում համապատասխան փոփոխությունները:

Մասնավորապես, ինչպես պարզաբանել է ֆինանսների նախարարը, խնդիրն այն է, որ մասնագիտական գործունեություն իրականացնող ուսուցիչը կամ բժիշկն իր աշխատավարձից 20 տոկոսի չափով եկամտահարկ է վճարում, իսկ մասնագիտական գործունեության այլ ոլորտների ներկայացուցիչները կամ նույն անհատ ձեռնարկատերերը կամ, ընդհանրապես, չեն վճարում տվյալ հարկատեսակը միկրոձեռնարկատիրության ոլորտում աշխատելիս, կամ վճարում են 5 տոկոս շրջանառության հարկ:

Հաջորդ խնդիրն այն է, որ աշխատելով միկրոձեռնարկատիրության համակարգում ՝ տնտեսվարող սուբյեկտներն ազատված են ձեռնարկատիրական հարկերից, իսկ շրջանառության հարկի համակարգում հարկային բեռը զգալիորեն ցածր է ընդհանուր հարկային դաշտում գործող, բայց նույն գործունեությամբ զբաղվող բիզնեսի բեռից։ Դա հանգեցնում է ագրեսիվ հարկային պլանավորման, հարկերի իրական մեծության նվազեցման, կարծում է Հայաստանի գլխավոր ֆինանսիստը։

Այդ նպատակով ֆինանսական իշխանություններն առաջարկում են մասնագիտական գործունեության որոշակի ոլորտներ դուրս բերել հարկման հատուկ համակարգերի կիրառման ոլորտից։

Նախարարը հիշեցրել է, որ այս համատեքստում արդեն ընդունվել են ՀՕ փոփոխություններ, որոնք ուժի մեջ կմտնեն 2025 թվականի հունվարի 1-ից։ Մասնավորապես, կրկնակի կբարձրացվեն շրջանառության հարկի դրույքաչափերը։ Բացի այդ, 2025 թվականից նոտարական, փաստաբանական գործունեության ներկայացուցիչները և վիճակախաղերի կազմակերպումը շրջանառության հարկի համակարգից կտեղափոխվեն ընդհանուր հարկային դաշտ; միկրոձեռնարկատիրության հարկման համակարգում կսահմանափակվի մարզերում անշարժ գույքի առքուվաճառքի և/կամ վարձակալության գործունեություն իրականացնող հարկ վճարողների գործունեությունը, վարսավիրական ծառայություններ, մարմնի խնամք, ավտոմեքենաների տեխնիկական սպասարկում, միջնորդական ծառայություններ, ծրագրային ապահովման մշակում և շինարարական աշխատանքներ, անշարժ գույքի գնահատում և չափագրում, բաղնիքների և սաունաների կազմակերպման գործունեություն (նախագծի ընդունումը, ինչպես ավելի վաղ նշել էին Ֆինանսների նախարարությունում, պետական գանձարանին խոստանում է շրջանառության հարկի գծով եկամուտների տարեկան մոտ 17,8 մլրդ դրամ աճ ՝ -խմբ.)։

Նոր նախաձեռնության հաստատման դեպքում 2025 թվականի հուլիսից միկրոձեռնարկատեր կամ շրջանառության հարկ վճարող չեն կարող լինել այն հարկ վճարողները, որոնք իրականացնում են գործունեության հետեւյալ տեսակները. իրավաբանական եւ հաշվապահական գործունեություն, գլխամասային գրասենյակների գործունեություն, կառավարչական խորհրդատվական ծառայություններ, շենքերի կառուցում, քաղաքացիական շինարարություն, մասնագիտացված շինարարական գործունեություն, անշարժ գույքի հետ կապված գործառնություններ վարձատրության կամ պայմանագրային հիմունքներով, ճարտարապետական եւ ինժեներական գործունեություն, տեխնիկական փորձարկումներ եւ վերլուծություններ, գովազդային գործունեություն եւ շուկայի վիճակի ուսումնասիրում; գիտական հետազոտություններ եւ տեխնիկական մշակումներ, այլ մասնագիտական, գիտական եւ տեխնիկական գործունեություն, ժամանակավոր աշխատուժի ապահովման գործունեություն, առողջապահություն:

Շահագրգիռ կողմերի հետ քննարկումների ընթացքում, Հովհաննիսյանի խոսքով, գործունեության մի շարք ոլորտներ, օրինակ, անասնաբուժական գործունեությունը, բնակչության սոցիալական սպասարկումը ՝ բնակարանի տրամադրմամբ, սոցիալական ծառայությունների գործունեությունը ՝ առանց բնակարանի տրամադրման, հանվել են ցուցակից: Նախկին նախագծով առաջարկվում էր նաև սահմանափակել միջմարզային, ներմարզային տրանսպորտային երթուղիների աշխատանքը կամ ավտոբուսային (միկրոավտոբուսային) ուղևորափոխադրումների կազմակերպումը միկրոձեռնարկությունների համակարգում: Հետաձգվել են  նաև փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելու ժամկետները՝ 2025 թվականի հունվարից  մինչեւ հուլիս։ Ընդլայնվել են հարկային բազայի նվազեցման հնարավորությունները, մասնավորապես, վարչական ծախսերը ներառվել են եկամուտների նվազեցման ծախսերի կազմում:

Փոփոխությունների ընդունման դեպքում ԱԱՀ-ի և շահութահարկի գծով պետական բյուջեի եկամուտների տարեկան աճը գնահատվում է մոտ 13 մլրդ դրամ:

Հիշեցնենք, որ ներկայում շրջանառության հարկ (փոխարինում է ԱԱՀ-ին և շահութահարկին) վճարում են այն տնտեսվարող սուբյեկտները, որոնց տարեկան շրջանառությունը չի գերազանցում 115 մլն դրամը (2020թ.հունվարի 1-ից Հայաստանը վերադարձել է մինչև 115 մլն դրամ չհարկվող տարեկան շրջանառությանը): Այս խումբը ներառում է ՓՄՁ ձեռնարկությունները, անհատ ձեռներեցներին և նոտարներին: Խոսքը, մասնավորապես, առևտրային գործունեության շրջանառության 5% - ի և արտադրական գործունեության շրջանառության 3,5% - ի վճարումների մասին է։

Ինչպես ավելի վաղ հաղորդել էին Ֆինանսների նախարարությունից, ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հարկման այլընտրանքային ընդհանուր համակարգի փոխարեն շրջանառության հարկի համակարգը վերածվել է հարկման արտոնյալ համակարգի: Մասնավորապես, տնտեսական գործունեության առանձին ոլորտներում հարկման ընդհանուր համակարգի (ԱԱՀ և շահութահարկ) և շրջանառության հարկի համակարգի հարկային բեռը համեմատելիս պարզվել է, որ գրեթե բոլոր ճյուղերում (բացառությամբ այն ճյուղերի, որոնցում հիմնական գործարքներն ազատված են ԱԱՀ-ից) հարկման ընդհանուր համակարգի հարկային բեռը զգալիորեն գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը ։ Այսպես, ԱԱՀ-ի և շահութահարկի գծով ընդհանուր հարկային բեռը մշակող արդյունաբերության ոլորտում 2 անգամ գերազանցում է շրջանառության հարկի բեռը, շինարարության ոլորտում ՝ 2,6 անգամ, առևտրի ոլորտում ՝ 2,6 անգամ, կեցության և հանրային սննդի ոլորտում ՝ 3 անգամ, անշարժ գույքի ոլորտում ՝ 2,1 անգամ, մասնագիտական, գիտական և տեխնիկական գործունեության ոլորտում ՝ 2,8 անգամ ։