Հայաստանի Կենտրոնական բանկը լրացուցիչ ռիսկեր չի տեսնում քաղաքացիների կենսաթոշակային ակտիվների համար՝ ուղղակի ներդրումներ կատարելիս

Արմինֆո. «Արդյո՞ք Հայաստանի կենսաթոշակային հիմնադրամների շահառուների կենսաթոշակային ակտիվների համար ներդրումային ռիսկը չի բարձրանում մասնավոր բիզնեսում (Private Equity) ուղղակիորեն ներդրումներ կատարելու հնարավորության ընդլայնման դեպքում», - ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահի տեղակալ Արմեն Նուրբեկյանին հարց է ուղղել "Հայաստան" ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանը՝ նոյեմբերի 25-ին ԱԺ պրոֆիլային հանձնաժողովի նիստում համապատասխան օրինագծի քննարկման ժամանակ:

Հիշեցնենք, որ Կենտրոնական բանկն առաջարկում է փոփոխություններ կատարել "Կուտակային կենսաթոշակների մասին" օրենքում, որոնք թույլ կտան մեղմել կենսաթոշակային հիմնադրամների ներդրումների որոշ սահմանափակումներ եւ բաժնետոմսերում ներդրումների մասնաբաժինը 25 տոկոսից հասցնել 35 տոկոսի պահպանողական հիմնադրամների համար: Հայաստանի Կենտրոնական բանկի հաշվարկներով, դա կարող է 30 տարվա ընթացքում բարձրացնել միջին ակնկալվող եկամտաբերությունը տարեկան 0,7% - ով: Բացի այդ, հիմնադրամները կկարողանան միջոցների մինչև 10% - ը ներդնել ուղղակիորեն տնտեսության իրական հատվածում՝ ներառյալ ենթակառուցվածքային նախագծերը:

«Ես, իհարկե, պատրանքներ չունեմ մեր ֆոնդային բորսայի վերաբերյալ, բայց, ամեն դեպքում, բորսան լրացուցիչ զտիչ է: Եվ հիմա հնարավորություն տալով մարդկանց խնայողությունները ներդնել ոչ մեկի կողմից չվերահսկվող և չկարգավորվող ընկերություններում, արդյո՞ք դա էապես չի բարձրացնի ներդրումային ռիսկերը» ,- հետաքրքրվել է Արթուր Խաչատրյանը։

Նուրբեկյանը նշել է, որ այսօր Հայաստանի պարտադիր կենսաթոշակային ֆոնդերի կողմից կառավարվող ակտիվների ծավալը հասել է մոտ 1 տրլն դրամի, եւ դա շատ լուրջ թիվ է։ «Ծավալը շարունակում է աճել շատ բարձր տեմպերով», - նշել է նա։ "Մենք պետք է նրանց ավելի շատ հնարավորություններ ընձեռենք Հայաստանի տնտեսության մեջ ներդրումներ կատարելու համար", - հայտարարել է ՀՀ ԿԲ փոխնախագահը:

Ինչ վերաբերում է ներդրումների աշխարհագրությանը, ապա մոտ 65%- ը ներդրվել է Հայաստանում և, համապատասխանաբար, ազգային արժույթով (ըստ օրենքի, հիմնադրամի ակտիվների 60% - ը կամ ավելին պետք է ներդրվի հայկական դրամով, մնացած մասը խորհուրդ է տրվում ներդնել տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության երկրներում - խմբ.): Դրանց 42% - ը ՀՀ պետական պարտատոմսերում ներդրումներն են։

«ՀՀ-ում կորպորատիվ արժեթղթերում ներդրումների հիմնական մասը բաժին է ընկնում պարտքային թղթերին, քանի որ մենք այդքան շատ թողարկողներ չունենք։ Մենք ունեցել ենք IPO-ի միակ դեպքը, որտեղ ներդրել է կենսաթոշակային հիմնադրամը ՝ Team Telecom-ը (Amundi-ACBA Asset Management-խմբ.):> ,- նշել է ԿԲ ներկայացուցիչը։ Պորտֆելի մնացած մասը բաժին է ընկնում ԱՄՆ-ին, Եվրոպայի երկրներին, Ճապոնիային։

ԿԲ-ում համաձայն են, որ չարժե "անհասկանալի եղանակով բարձրացնել ներդրումների ռիսկը"։ Դրա հետ մեկտեղ, Արմեն Նուրբեկյանի խոսքով, Private Equity-ում ներդրումների ռիսկի կատեգորիան պահպանվում է նույն 10 տոկոսի սահմաններում ։ <Միայն մեկ տարբերությամբ.  եթե նախկինում, մինչև փոփոխությունները, մենք որևէ հիմնադրամի միջոցով ներդրումներ ունեինք, հիմա թույլ ենք տալիս ուղղակի ներդրումներ կատարել։ Այսինքն ՝ այստեղ մենք լրացուցիչ ռիսկեր չենք տեսնում, ընդամենը, ընդլայնում ենք ներդրումային գործիքակազմը նույն ռիսկի շրջանակներում", - պարզաբանել է նա։

Հիշեցնենք, որ 2010թ. ընդունվել է "Կուտակային կենսաթոշակների մասին" ՀՀ օրենքը, իսկ բազմաստիճան կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրումը մեկնարկել է 2014թ. հունվարի 1-ից: 2018 թվականի հուլիսի 1-ից ԿԿՀ-ը պարտադիր է դարձել 1974 թվականի հունվարի 1-ից հետո ծնված ՀՀ բոլոր քաղաքացիների համար (մինչև 1974 թվականի հունվարի 1-ը ծնված քաղաքացիների համար գործում է բաշխիչ կենսաթոշակային համակարգը): 2018 թվականի հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտել կուտակային կենսաթոշակի պարտադիր բաղադրիչը: Համակարգին կամավոր հիմունքներով մասնակից կարող են դառնալ նաև մինչև 1974 թվականը ծնված քաղաքացիները:

2013թ.-ին ՀՀ ԿԲ-ի կողմից ՊԿԿՀ-ի շրջանակներում կենսաթոշակային միջոցների կառավարման լիցենզիաներ ստացած ԿԿՀ-ի համակարգի ներդրումից մինչև այսօր Հայաստանում գործող կառավարիչների թիվը կազմում է ընդամենը երկուսը '"Ցե-Կվադրատ Ամպեգա Ասեթ Մենեջմենթ Արմենիա" (C-Quadrat Ampega) և "Ամունդի-Ակբա Ասեթ Մենեջմենթ" (Amundi-ACBA): Առաջինի բաժնետերերն են ավստրիական C-Quadrat Investment AG ներդրումային ընկերությունը և գերմանական Talanx Asset Management ընկերությունը։ Ակտիվների մեծությամբ (մոտ 150 մլրդ եվրո) Talanx Asset Management GmbH-ն Եվրոպայի խոշորագույն ապահովագրական և ֆինանսական խմբերից մեկն է, որը ներկայացված է 150 երկրներում: Երկրորդի բաժնետերերն են 35 երկրներում ավելի քան 2,2 տրլն եվրոյի չափով ակտիվներ կառավարող ֆրանսիական «Ամունդի» ընկերությունը (51%) և հայկական ԱԿԲԱ Բանկը (49%):

Անցած 10-ամյակի ընթացքում Հայաստանը մի քանի անգամ վերանայել է դրանց ամսական վճարումների չափը. 2023 թվականից աշխատող քաղաքացու կողմից ամսական պարտադիր վճարումները կազմել են աշխատավարձի 5% - ը, ևս նույնքան գումար է մուտքագրվում համակարգի մասնակցի կուտակային հաշվին պետության կողմից: Բայց եթե ՊԿԿՀ-ի մասնակցի աշխատավարձը գերազանցում է ամսական 500 հազար դրամը, ապա պետությունը ֆինանսավորում է ոչ ավելի, քան 25 հազար դրամի չափով կուտակային հատկացումներ: Առավելագույն նշաձող է սահմանվել նաև կուտակումների համար՝ նվազագույն աշխատավարձի 15-ապատիկի չափով: Այսինքն ՝ կուտակում չի կատարվում մասնակցի աշխատավարձի 1 մլն 125 հազար դրամը գերազանցող մասից, 112 հազար 500 դրամը առավելագույն գումարն է, որը կարող է կուտակել մասնակիցը: Վերջին սահմանափակման կիրառումից կարելի է հրաժարվել ՝ դիմելով հարկային մարմնին։ Վերջերս ԱԺ ֆինանսավարկային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Ծովինար Վարդանյանը հայտարարել է մի շարք քաղաքացիների կենսաթոշակային ակտիվների կուտակման մեջ պետության մասնակցության մասնաբաժնի կրճատման օգտակար լինելու մասին:

Կառավարող ընկերություններն առաջարկում են ներդրումների երեք մոդել.  կայուն եկամտաբերությամբ, պահպանողական և հավասարակշռված: Ըստ կանոնների, կայուն եկամտի մոդելը ենթադրում է, որ ակտիվները չեն կարող ներդրվել բաժնեմասային արժեթղթերում և դրանց վրա հիմնված ածանցյալ գործիքներում. պահպանողական մոդելի պայմանների համաձայն, բաժնեմասային արժեթղթերի և դրանց հեջավորման նպատակով ձեռք բերված ածանցյալ գործիքների կշիռը ֆոնդի ակտիվներում չի կարող գերազանցել 25% - ը%; հավասարակշռված մոդելի կանոնների համաձայն ' բաժնեմասային արժեթղթերի և դրանց հեջավորման նպատակով ձեռք բերված ածանցյալ գործիքների կշիռը ֆոնդի ակտիվներում չի կարող գերազանցել 50% - ը: Թե այս ռազմավարություններից որով է տեղի ունենում միջոցների տեղաբաշխումը, համակարգի մասնակիցն ինքն է որոշում, և մեկ տարվա ընթացքում մեկ անգամ նրա անցումը մեկ մոդելից մյուսին անվճար է: Իսկ նրանք, ովքեր ի սկզբանե չեն կատարել այդ ընտրությունը, համակարգը ավտոմատ կերպով տեղադրում է միջին, չափավոր ռիսկայնության ֆոնդում, այսինքն՝ պահպանողական ։