Եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրում. այն, ինչ ստացվեց, ընդհանուր քիչ բան ունի մտածվածի հետ․Դավիթ Անանյան

Արմինֆո.Եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրմամբ Հայաստանի իշխանությունները միանգամից մի քանի խնդիր են լուծում.  դյուրացնում են իրավապահների աշխատանքը եւ համատարած վերահսկողություն են ստանում քաղաքացիների դրամական հոսքերի նկատմամբ։ Այդ մասին հայտարարել է տնտեսական գիտությունների թեկնածու, DSA ընկերության տնօրեն, Հայաստանի պետական եկամուտների կոմիտեի նախկին ղեկավար Դավիթ Անանյանը՝ ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում:

Ըստ Անանյանի, ով ֆինանսների փոխնախարար, ապա նաև ՊԵԿ նախագահ եղած ժամանակ առաջ էր տանում եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրման գաղափարը, ի սկզբանե համակարգը պետք է նպատակաուղղված լիներ եկամուտների և մեր վճարած հարկերի հայտարարագրմանը: Մինչդեռ, իշխանությունները «համակարգը հարստացրել են» նաեւ քաղաքացիների դրամական հոսքերի վերահսկողությամբ։

«Համակարգի վերաբերյալ իմ պատկերացումները տարբերվում են այն ամենից, ինչ մենք այսօր ունենք: Եվ ամենակարևոր, հիմնարար տարբերությունն այն է, որ իշխանությունները փորձում են իրականացնել մի սխեմա, որում եկամուտների հայտարարագրումը տեղի է ունենում դրամական հոսքերի հայտարարագրման հետ միասին», - ասում է նա: Այսինքն, ինչպես պարզաբանում է փորձագետը, եթե քեզ փոխանցել են միջոցներ, իսկ հետո դու վերադարձրել ես դրանք սեփականատիրոջը, ապա դա չի համարվում ծախս ուղարկողի համար, իսկ ստացողի համար՝ եկամուտ, հետևաբար, այն չպետք է արտացոլվի եկամուտների մասին հայտարարագրում։ Եվ ստացվում է, որ զուտ ֆիսկալ նպատակ հետապնդող բարեփոխումն իրականացվում է այլ բարեփոխումներին զուգընթաց, այդ թվում՝ ապօրինի ձեռք բերված գույքի բռնագանձման գծով։

Մինչդեռ, եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրման համակարգի իմաստը պետք է լիներ այն, որպեսզի կյանքի կոչվեր դեռևս 30 տարի առաջ ընդունված ինքնահայտարարագրման սկզբունքը։ Այն ժամանակ ֆինանսական իշխանությունները նման իրավական հրամայական են սահմանել այն բոլոր եկամուտների համար, որոնք ոչ հարկային գործակալների կողմից վճարվում են, առնվազն, 1994 թվականի ապրիլի 1-ից։ Համաձայն այս նորմի՝ քաղաքացիների տվյալ խումբը պետք է հայտարարագիր ներկայացներ մինչև հաշվետու տարվան հաջորդող տարվա մարտի 1-ը (ներառյալ)։

Եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրման գաղափարն արդեն մեկ քայլ առաջ էր և ենթադրում էր բոլոր քաղաքացիների կողմից հայտարարագրի ներկայացում՝ դրանում ներառելով նաև հարկային գործակալի կողմից արդեն հարկված եկամուտները:

"Այս ինստիտուտի կայացումը կարող էր համակարգային նշանակություն ունենալ և հարկերի վճարման մշակույթ կձևավորեր քաղաքացիների շրջանում ։ Հենց այս գաղափարն է ժամանակին դրվել համակարգի հիմքում", - նկատում է տնտեսագետը։

Մինչդեռ, ներկայիս իշխանության նպատակն է ստանալ հիբրիդային համակարգ, որը, մի կողմից, կապահովի որոշակի հարկային եկամուտներ, իսկ մյուս կողմից, որ ավելի կարևոր է, հայտարարատուին կստիպի հայտարարագրել սեփական դրամական հոսքերը, ինչը հետագայում կօգնի համապատասխան պետական կառույցների աշխատանքին կոռուպցիայի դեմ պայքարում, ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձմանը: Պատկերն ավելի ամբողջական է դառնում, երբ հիշում ենք, որ անցյալ տարի իշխանությունները նաև որոշ մեղմացումների գնացին բանկային գաղտնիքի պաշտպանության գծով (մասնավորապես, հարկային մարմինը հարկային վերահսկողության շրջանակներում կարող է հարկատուից քաղվածք պահանջել իր բանկային գործառնությունների վերաբերյալ՝ առանց դատարանի որոշման առկայության - խմբ.)։ Այս ամենը պետք է դիտարկել ընդհանուր տրամաբանության շրջանակում, հավելել է ՊԵԿ նախկին ղեկավարը։

«Այսինքն՝ նպատակադրումն արմատապես փոխվել է, սակայն, մատուցվել է տասնամյակներ առաջ լայնորեն գովազդված գաղափարի լույսի ներքո: Բայց այն, ինչ ստացվեց, ընդհանուր քիչ բան ունի մտածվածի հետ", - եզրափակել է Դավիթ Անանյանը։