Տնտեսագետ. Չի կարելի խոսել հայկական եվրաբոնդերի "հաջողության" մասին, որոնք ծածկում են ընթացիկ ծախսերը

Արմինֆո. Նույնիսկ, եթե մի կողմ դնենք հայկական եվրապարտատոմսերի 5-րդ տրանշի բարձր տոկոսները, ապա դրանց տեղաբաշխումը կարելի էր «հաջողված» համարել բացառապես տնտեսական կառուցվածքի բարելավմանն ու արդիականացմանը, այլ ոչ թե բյուջեի պակասուրդի ծածկմանը ուղղելու դեպքում: Այդ մասին ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում հայտարարել է տ.գ. դ., ԵՊՀ պրոֆեսոր Վարդան Բոստանջյանը:

Հիշեցնենք, որ մարտի 14 - ին ՀՀ ֆինանսների նախարարության կայքում տեղեկություն էր հայտնվել այն մասին, որ ՀՀ-ն մարտի 5-ին կապիտալի միջազգային շուկայում հաջողությամբ տեղաբաշխել է 750 մլն դոլար ծավալով, 7,1% եկամտաբերությամբ և 10 տարի մարման ժամկետով եվրապարտատոմսեր (հաշվարկի ամսաթիվը 2025 թվականի մարտի 12-ն է)։ Նոր եվրապարտատոմսերի արժեկտրոնային եկամտաբերությունը կազմում է 6.75%: Եվրապարտատոմսերը ցուցակվել են Լոնդոնի բորսայում։ Ունեն S&P  BB- (կայուն)  Fitch  BB- (կայուն) Moody ' s Ba3 (կայուն) վարկանիշ: Նշվել է, որ սա կապիտալի միջազգային շուկայում Հայաստանի եվրապարտատոմսերի հինգերորդ թողարկումն է, որը նախատեսված էր "2025թ.պետբյուջեի մասին" ՀՀ օրենքով և ներառված է 2025թ. փոխառությունների ծրագրում ։ Եվրապարտատոմսերի թողարկման զուտ մուտքերը կուղղվեն պետբյուջեի պակասուրդի ֆինանսավորմանը (609 մլրդ դրամ - խմբ.):

"Այս իշխանության մոտ ամեն ինչ «հաջող է» և «աննախադեպ»", - հումորով նշել է տնտեսագետը։ Հնարավոր է, ինչ-որ իմաստով, դրանում կա որոշակի ճշմարտություն: "Երկրորդ պլան մղելով տնտեսության վիճակի առավել կարևոր ցուցանիշը՝ ՀՆԱ - ն, այս իշխանությունը՝ ի դեմս Վիճակագրական կոմիտեի, ստեղծել և շրջանառության մեջ է դրել կեղծ մեթոդաբանություն՝ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշ (ՏԱՑ), որն իրականության հետ որևէ աղերս չունի։ Եվ այս մեթոդաբանության շնորհիվ, և էկզոգեն, ժամանակավոր գործոնների պատճառով մեծ ծավալի կապիտալի և փոխանցումների երկիր ներհոսքի հիման վրա, իշխանությունները սկսել են զեկուցել բարեհունչ թվերի մասին, որոնք իրականում "փուչ" են", - պարզաբանում է տնտեսագետը։

Եվ քանի որ "կեղծ" ցուցանիշներն  ընդհանուր ոչինչ չունեն հայաստանյան իրականության հետ, դրանցով "կուշտ չես լինի", կառավարությունն իր ընթացիկ ծախսերը ծածկելու համար հերթական անգամ ստիպված է եղել նոր պարտք ներգրավել։

Մինչդեռ, 2024 թվի վերջին Հայաստանի ընդհանուր պետական պարտքը դոլարային արտահայտությամբ արդեն աճել էր մինչև մոտ 12.8 մլրդ դոլար (2023թ. վերջի 11 մլրդ 845.4 մլն դոլարից)։ 2018 թվականի համեմատ ՀՀ պետական պարտքը գրեթե կրկնակի աճել է. 2018 թվականի մայիսին, երբ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը եկավ իշխանության, այդ ցուցանիշը կազմում էր 6.8 մլրդ դոլար: Ընդ որում, 28 տարվա պատմության ընթացքում (Հայաստանի անկախացումից ի վեր մինչև 2017 թվականի ավարտը) ՀՀ-ն շուրջ 6.774 մլրդ դոլարի փոխառություններ է ներգրավել:

"Չզարգացնելով տնտեսությունը եւ չկարողանալով զսպել սեփական հավակնությունները, գործող կառավարությունը որոշել է իր օրեցօր աճող ծախսերը ծածկել պարտքերի հետեւողական ներգրավման միջոցով", - նշել է Բոստանջյանը: Այսպես, հանրային ծախսերին, այսինքն, պետական կառավարման ապարատի ծախսերին պետական բյուջեով ուղղվում է բյուջեի բոլոր ծախսերի շուրջ 23-25 տոկոսը։ Մինչդեռ, ինչպես նշել է տնտեսագետը, հետխորհրդային շրջանում ծախսերի այդ հոդվածը երբեք չի գերազանցել 7 տոկոսը։

Տնտեսագետի խոսքով՝ "ձնագնդի էֆեկտն ակնհայտ է"։ "Դու պարտք ես վերցնում, որովհետև ուրիշ բանի ընդունակ չես, իսկ պարտատերերը պարտք են տալիս, որովհետև հետապնդում են իրենց  քաղաքական և այլ նպատակներ: Եվ այստեղ խնդիրը ներգրավված պարտքի բարձր տոկոսը չէ։ Պարտքը "արդարացված է", եթե այն ծառայում է ենթակառուցվածքների և իրական հատվածի զարգացման նպատակներին. գյուղատնտեսություն, նոր արտադրությունների բացում, նոր ատոմակայանի կառուցում: Սակայն, եթե երկիրը պարտքեր է վերցնում ընթացիկ սոցիալական վճարումները ծածկելու, պետական ապարատը պահելու եւ նման այլ բաների համար, առանց հավելյալ արժեք ստեղծելու, ապա տեղաբաշխման "հաջողության" մասին խոսելն, առնվազն, լուրջ չէ", - ամփոփել է Վարդան Բոստանջյանը։