Հայաստանի ապրանքների համար մաքսատուրքերը մեծ ազդեցություն չեն ունենա ԱՄՆ-ում դրանց վաճառքի վրա. Արմեն Քթոյան

Արմինֆո. ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի կողմից Հայաստանից ներկրվող ապրանքների նկատմամբ մաքսատուրքերի սահմանումը կհանգեցնի ԱՄՆ շուկայում հայկական ապրանքների գների աճի, սակայն մեծ ազդեցություն չի ունենա այդ երկրում դրանց վաճառքի վրա: ԱրմԻնֆո-ի հետ զրույցում նման տեսակետ է հայտնել Հանրային քաղաքականության հետազոտությունների ազգային կենտրոնի փորձագետ, ՀՊՏՀ վիճակագրության ամբիոնի վարիչ, տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը:

Հիշեցնենք, որ ապրիլի 2-ին Թրամփը, ԱՄՆ-ի առևտրային դեֆիցիտը վերացնելու նպատակով, հայտարարել է մասշտաբային փոխադարձ մաքսատուրքեր սահմանելու մասին: Հայաստանի նկատմամբ սահմանված է 10 տոկոս բազային (նվազագույն) տուրքի չափ, ինչպես Վրաստանի, Ադրբեջանի և մի շարք այլ պետությունների համար: ԵՄ - ի համար մաքսատուրքերը կկազմեն 20 տոկոս, Չինաստանի համար՝ 34 տոկոս, Վիետնամի համար՝ 46 տոկոս, Ճապոնիայի համար՝ 24 տոկոս, Մեծ Բրիտանիայի համար՝ 10 տոկոս։

Քթոյանի խոսքով՝ Հայաստանն ԱՄՆ-ի հետ բավականին էական բացասական առևտրային հաշվեկշիռ ունի ։ Այսպես, երկու երկրների միջեւ առևտրաշրջանառությունը 2024 թվականին կազմել է գրեթե 410,6 մլն դոլար՝ 2023 թվականի համեմատ գրանցելով 38,7% անկում. Հայաստանից արտահանումը դեպի ԱՄՆ կազմել է մոտ 58,9 մլն դոլար (21,5% աճ), իսկ ներմուծումն ըստ արտադրող երկրի ՝ ավելի քան 351,6 մլն դոլար (43,4% անկում)։

Փորձագետը նշել է, որ ներմուծման հիմնական հոդվածները մեքենաներն են, իսկ արտահանվում են ապրանքներ, որոնց սպառողները, հիմնականում, մեր հայրենակիցներն են: Օրինակ, ամերիկահայը չի ցանկանում այնտեղ հրաժարվել հայկական կոնյակից և դրա վերաբերյալ հարցում է ձևավորում։ Այս առումով ԱՄՆ իշխանությունների սակագնային քաղաքականության պատճառով գնի բարձրացումը չի ազդի նրա նախասիրությունների վրա (դեպի ԱՄՆ հայկական արտահանման մոտ 15% - ը բաժին է ընկնում ալկոհոլային և ոչ ալկոհոլային խմիչքներին)։ Այն, ինչի վրա կարող են ազդել սակագները, գյուղատնտեսական արտադրանքի (բանջարեղենի պահածոներ և կաթնամթերք) արտահանումն է: Ինչ վերաբերում է "հայկական ալմաստի եւ ոսկու" արտահանմանը ԱՄՆ (արտահանման մոտ 20 տոկոսը), ապա, տնտեսագետի կարծիքով, տվյալ հատվածը շատ յուրահատուկ է, եւ դրա սպառողի պահանջների վրա հազիվ թե ազդի 10 տոկոս մաքսատուրքը:

Բացի այդ, եթե հաշվի առնենք, որ ԱՄՆ սակագնային քաղաքականությունն ազդել է շատ ներկրողների վրա, և, հիմնականում, ավելի մեծ չափով, և դա հենց Ամերիկայի ներքին տնտեսությունում հղի է գնաճային ճնշումներով, ապա կարելի է ասել, որ ներմուծվող ապրանքների համար դա կփոխհատուցի ներմուծվող մաքսատուրքերի բարձրացումը, կարծում է տնտեսագետը:

Միեւնույն ժամանակ, ըստ Արմեն Քթոյանի, Միացյալ Նահանգների հետ Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառության մեջ ավելի կարևոր հարցեր կան, քան 10% մաքսատուրքի սահմանումը: Օրինակ, այսօր Հայաստանը դժվարությունների է հանդիպում ամերիկյան շուկա մուտք գործելու, այնտեղ իր ապրանքներն առաջ մղելու համար։ Տարբեր ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ ԱՄՆ արտահանման ներուժն օգտագործվում է 10-15% - ի չափով։ ԱՄՆ-ում հայկական արտադրանքն, ըստ էության, ճանաչելի չէ և անմրցունակ է ։ Եվ, եթե 10%-անոց տուրքը կառուցվածքային լուրջ փոփոխությունների չբերի արդեն «ավանդական» ապրանքատեսականու մեջ, ապա այն էլ ավելի կդժվարացնի Հայաստանից նոր արտադրանքի ելքն ամերիկյան շուկա։

Այսպիսով, փորձագետի համոզմամբ, Հայաստանի համար ավելի կարեւոր է մտածել իր արտադրանքի ՝ ԱՄՆ եւ ԵՄ շուկաներ դուրս գալու մասին։ "Մենք լուրջ աշխատանք ունենք անելու մեր ներուժն իրացնելու համար, առաջին հերթին, պետք է աշխատենք մրցունակության բարձրացման ուղղությամբ", - նշել է նա: Դառնալով ԵԱՏՄ անդամ ՝ եվրոպական շուկաներում հայկական ապրանքների մաքսատուրքը բարձրացել է 2.5-3 անգամ. այսօր ԵՄ - ում հայկական ապրանքների միջին կշռված մաքսատուրքը կազմում է 8-10 տոկոս՝ նախկին 2.7 տոկոսի դիմաց, հիշեցրել է Քթոյանը:

ԱՄՆ-ի համար լայնածավալ սակագնային քաղաքականությունը կարճաժամկետ հեռանկարում կնշանակի գների բարձրացում, հնարավոր են շատ անկանխատեսելի կառուցվածքային փոփոխություններ տնտեսության մեջ, կարծում է տնտեսագետը: Դա հղի է նաև բնակչության բարեկեցության աճի տեմպերի դանդաղմամբ։ Ընդ որում, դա դժվար թե հանգեցնի ԱՄՆ-ի առեւտրային հաշվեկշռի բարելավման։ <Այս քայլերը կամրապնդեն դոլարի դիրքը, ինչը հետագայում կնպաստի ներմուծման տեմպերի ավելացմանը և, համապատասխանաբար, արտահանման կրճատմանը: Մոտ հարյուր տարի առաջ այն երկրները, որոնք հետո դարձան հիմնական առեւտրային գործընկերները, արդեն անցել են այդ ճանապարհը։ Տարբեր սակագներ սահմանելուց հետո նրանք հասկացան, որ դա ոչ մի տեղ տանող ճանապարհ է", - հայտարարել է նա ։ "Ժամանակակից աշխարհում, որտեղ կոոպերացիոն կապերը բազմակողմանի են, նման քայլերը չեն հանգեցնի ԱՄՆ իշխանությունների ցանկալի արդյունքին։

Գլխավոր խնդիրն այն է, որ այսօր ԱՄՆ դոլարը շարունակում է գերիշխել որպես համաշխարհային պահուստային արժույթ (արտարժութային պահուստների շուրջ 64% - ը պահվում է դոլարով-խմբ.), իսկ առևտրային դեֆիցիտի խնդիրը լուծվում է դոլարի տպագրմամբ ։ Նման հնարավորությունից զրկված են աշխարհի մյուս երկրները։ ԱՄՆ-ն ունի փող տպելու եւ  առեւտրային դեֆիցիտը ծածկելու «բացառիկություն»:  Իսկ Թրամփի այդ գործողությունները կարող են հանգեցնել դոլարի դիրքերի թուլացման, ինչը հետագայում կհանգեցնի ավելի մասշտաբային խնդիրների", - ամփոփել է ՀՊՏՀ վիճակագրության ամբիոնի վարիչ Արմեն Քթոյանը: