Արտահանման աճն՝ առանց բազայի էֆեկտը հաշվի առնելու, այնքան ցածր է, որ վկայում է վերջին տարիներին արտահանման ներուժի կորստի մասին․«Լույս» հիմնադրամ

Արմինֆո.  «Լույս» հիմնադրամը վերլուծել է ՀՀ տնտեսության սոցիալ - տնտեսական զարգացումը 2025 թվականի հունվար-մայիսին:

Մասնավորապես, վերլուծության համաձայն, հաշվետու ժամանակահատվածում ՀՀ-ում տնտեսական ակտիվության աճի տեմպերն արագացել են, հիմնականում, բազայի էֆեկտի հաշվին։ Տնտեսական ակտիվության աճը մայիսին արագացել է՝ հասնելով 10,4 տոկոսի, իսկ արագացման տեմպերը համադրելի են նախորդ տարվա աճի տեմպերի դանդաղման հետ: Սակայն, տնտեսության մեջ կան արագ զարգացող ճյուղեր, մասնավորապես, ծառայությունները և շինարարությունը, որոնք, չնայած բազային էֆեկտի դրական ազդեցությանը, արագացնում են աճի տեմպը:

Դրա հետ մեկտեղ, ինչպես կարծում են հիմնադրամի փորձագետները, արդյունաբերության եւ արտաքին առեւտրի դինամիկան մնում է տագնապալի։ Ինչպես արդյունաբերության, այնպես էլ արտահանման դեպքում գրանցվում են անկման մեծ ցուցանիշներ, որոնց մեղմացման տեմպերը բավականին դանդաղ են ։ Վերջինս խոսում է տնտեսական աճ ապահովող գործոնների գրեթե լիակատար բացակայության մասին ։

Արտահանման մեծ անկումը պայմանավորված է, հիմնականում, ոսկու վերաարտահանման ծավալների չեզոքացմամբ, ուստի այն չպետք է այդքան մեծ անհանգստություն առաջացնի։ Սակայն, խնդիրն այն է, որ եթե արտահանման աճը սրբագրենք "թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ և դրանցից պատրաստված իրեր" (որը չեզոքացնում է վերաարտահանման էֆեկտի զգալի մասը) ապրանքախմբի ներդրմամբ, ապա աճը կկազմի ընդամենը 0,7 տոկոս: Այսինքն, արտահանման աճն՝ առանց բազայի էֆեկտը հաշվի առնելու, այնքան ցածր է, որ վկայում է վերջին տարիներին արտահանման ներուժի կորստի մասին։

Ընդ որում, ինչպես նշել են «Լույս» հիմնադրամում, գնաճն արագանում է բավականին բարձր տեմպերով ։ Մայիսին 12-ամսյա գնաճն արագացել է 1,1 տոկոսային կետով՝ հասնելով 4,3 տոկոսի, ինչն էապես բարձր է Կենտրոնական բանկի  3+1 տոկոս նոր թիրախակային ցուցանիշից: Ավելին, Կենտրոնական բանկի թիրախային ցուցանիշը կետային է, իսկ դա նշանակում է, որ ԿԲ-ն ձգտելու է գնաճը հասցնել 3 տոկոսի, այլ ոչ թե պահել այն 2-4 տոկոսի միջակայքում ։ Այս պայմաններում, եթե գնաճի տեմպերը շարունակեն արագանալ, Կենտրոնական բանկը ստիպված կլինի խստացնել դրամավարկային քաղաքականությունը ՝ բարձրացնելով տոկոսադրույքները, ինչն էլ ավելի կբարդացնի տնտեսական իրավիճակը։

Մինչդեռ, արագացել են վարկավորման աճի տեմպերը։ Բնակչությանը տրվող հիփոթեքային և սպառողական վարկերը մայիսին աճել են, համապատասխանաբար, 42,7% և 37,9% - ով, ինչը չափազանց բարձր ցուցանիշ է ՝ հաշվի առնելով տնտեսական ակտիվության, աշխատավարձերի և արտասահմանյան դրամական փոխանցումների ցածր աճը: Այս իրադարձությունները ֆինանսական համակարգում ռիսկեր են առաջացնում, որոնք մտահոգություններ են առաջացնում, նշել են "Լույս" հիմնադրամում:

Նշենք, որ Հայաստանում տնտեսական ակտիվության աճը 2025թ. հունվար-մայիսին դանդաղել է մինչև  տարեկան 5,7% (2024թ.նույն ժամանակահատվածի 11,2% - ից) ։ Ընդ որում, մեկ տարի առաջ աճի շարժիչ ուժ հանդիսացող արդյունաբերության հատված ներկայիս երկնիշ անկմամբ թուլացնում է տնտեսական աճի տեմպերը։ Վիճակագրության համաձայն ՝ 2025թ. հունվար-մայիս ամիսներին տնտեսական ակտիվության աճի նման արտահայտված արգելակումն առավելապես բխել է արդյունաբերական ոլորտի տարեկան դինամիկայի վատթարացումից՝ 22% աճից մինչև 14,1% անկում, և առևտրի ոլորտի աճի ուժեղ դանդաղումից՝ 24,6%-ից մինչև 4,2% ։ Առանց այդ էլ ցածր աճի տեմպերի թուլացում է նկատվում նաև էներգահամակարգում ՝ չնչին 1,5% - ից մինչև լճացման 0,6%: Ընդ որում, ծառայությունների ոլորտին հաջողվել է արագացնել տարեկան աճը ՝ 3,7% - ից մինչեւ 10,1%, ինչը նշվել է նաև շինարարության ոլորտում՝ 14,9%-ից մինչեւ 17,1%: Այս ֆոնին, Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը 2025թ. հունվար-մայիսին կազմել է 3.1 տրլն. դրամ (7.9 մլրդ դոլար)՝ նվազելով տարեկան 49% - ով (մեկ տարի առաջ 2.2 անգամ աճի դիմաց)։ Դա պայմանավորված է և արտահանման, և ներմուծման արտահայտված անկմամբ, համապատասխանաբար, տարեկան 57,4% և 42%, մինչդեռ անցյալ տարի երկու ցուցանիշներն էլ զգալի աճ են գրանցել՝ 2,5 անգամ (արտահանում) և 99,6% (ներմուծում)։