Ստոկհոլմի արբիտրաժի վճիռը ենթակա է անհապաղ կատարման. Նաիրի Սարգսյան

Արմինֆո. ՀԷՑ-ի վերաբերյալ Ստոկհոլմի Առեւտրի պալատի արբիտրաժային ինստիտուտի (SCC) որոշումը ենթակա է անհապաղ կատարման: Այդ մասին հայտարարել է Հաշվեքննիչ պալատի նախագահ, "Հայաստանը ես եմ" նախաձեռնության ղեկավար Նաիրի Սարգսյանը՝ հուլիսի 23-ին կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ:

Նրա խոսքով ՝ որոշման ընդունմանն առնչվող իրավիճակի զարգացման երկու ճանապարհ կա. առաջինը ՝ իրավական, ենթադրում է ՀՀ արդարադատության նախարարության Իրավաբանական անձանց պետռեգիստրի գործակալությունում կառավարչի անհապաղ փոփոխություն: "ՀԷՑ - ը պետք է շարունակի բնականոն աշխատանքը", - ասել է Սարգսյանը։

Իրավիճակը կարող է զարգանալ նաև այլ ՝ ուժային, «փաշինյանական» սցենարով. դեռ որոշ ժամանակ իշխանությունները կարող են արհեստական խոչընդոտներ ստեղծել։ Սակայն այդ գործողություններն էլ ենթակա են իրավական գնահատականի, ընդգծել է նա։

Ընդ որում, ինչպես ընդգծել է տնտեսագետը, Հայաստանի գործարար հեղինակությունն արդեն տուժել է "էլեկտրական ցանցերի" պետականացման գործընթացի մեկնարկի պատճառով։ Սեփականության իրավունքի հարկադիր օտարումը, ինչպես հիշեցրել է նա, մեկնարկել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունից անմիջապես հետո։ "Հետեւաբար, այս պայմաններում ոչ մի խոշոր ներդրող չի էլ մտածի նման երկրում ներդրումներ կատարելու մասին", - նշել է Սարգսյանը:

Այսօր ավելի վաղ հայտնի էր դարձել, որ Սամվել Կարապետյանը և իր ընտանիքը հաղթել են Հայաստանի Հանրապետության կառավարության դեմ նախաձեռնած արբիտրաժային հրատապ գործը։ Արբիտրաժային գործի քննությունը Կարապետյանների ընտանիքը նախաձեռնել է Ստոկհոլմի առևտրային պալատի արբիտրաժային ինստիտուտում (SCC)` Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Կիպրոսի Հանրապետության կառավարության միջև 1995թ․ հունվարի 18-ին կնքված Ներդրումների խրախուսման և պաշտպանության համաձայնագրով սահմանված կարգով։ Գործի քննությանը մասնակցել է նաև Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ներկայացուցիչը։

«2025 թվականի հուլիսի 22-ին Ստոկհոլմի առևտրային պալատի արբիտրաժային ինստիտուտի նշանակած հրատապ արբիտրաժը պարտավորեցրել է Հայաստանի Հանրապետությանը ձեռնպահ մնալ «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերության նկատմամբ վերջերս ընդունված «էներգետիկայի մասին» և «Հանրային ծառայությունները կարգավորող մարմնի մասին» ՀՀ օրենքներով սահմանած դրույթների կիրառումից, ինչպես նաև «ՀԷՑ» փակ բաժնետիրական ընկերության բռնագրավման հետագա քայլերից»։

Արբիտրաժը եկել է այն եզրահանգման, որ անհրաժեշտ է կիրառել ապահովման անհետաձգելի միջոցներ, քանզի Հայաստանի Հանրապետության գործողությունները «Հայաստանի և Կիպրոսի միջև գործող փոխադարձ ներդրումների փոխադարձ պաշտպանության համաձայնագրին համապատասխանելու լուրջ կասկածներ են առաջացնում»։ Արբիտրաժը նաև նշել է, որ «ապահովման անհետաձգելի միջոցների բացակայության պայմաններում հայցվորների համար դժվար է լինելու ստանալ վնասի ամբողջական հատուցում, եթե նրանք կորցնեն ընկերության նկատմամբ վերահսկողությունը, կամ, ինչն ավելի վատ է՝ դադարեն լինել դրա սեփականատերը»։

Արտակարգ արբիտրաժի որոշումը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից ենթակա է պարտադիր կատարման», - ասվում է Սամվել Կարապետյանի պաշտպանության խորհրդի հայտարարությունում։

Ընկերության տնօրենների խորհրդի նախագահ Նարեկ Կարապետյանն, իր հերթին, պարզաբանել է, որ այդպիսով դատարանն արգելել է Հայաստանի կառավարությանը բռնագանձել կամ վաճառել ՀԷՑ-ի ակտիվները, փոխել ընկերության ղեկավար մարմինների կազմը, հետ կանչել ընկերության գործունեության լիցենզիաները եւ որեւէ կերպ սահմանափակել "Էլցանցերի" բնականոն գործարար ակտիվությունը:

Այդուհանդերձ, Հայաստանի կառավարությունը, «յուրովի» մեկնաբանելով Ստոկհոլմի Առեւտրի պալատի արբիտրաժային ինստիտուտի որոշումը, հայտարարել է. "Ստոկհոլմի առևտրային պալատի արբիտրաժային ինստիտուտի 22.07.2025թ. թիվ EA 2025/121 վճռի վերաբերյալ հայտնում ենք, որ հրատապ գործով քննված հարցերի (վեճի) շրջանակն այլ է, քան ժամանակավոր կառավարիչ նշանակելու որոշման նպատակները և վերջինիս կողմից իրականացվելիք գործողությունների շրջանակը: Մասնավորապես, ժամանակավոր կառավարչի նշանակմամբ հետապնդվող նպատակն է, ի թիվս այլնի,  միտումնավոր եղանակով էներգետիկ ճգնաժամի ստեղծման ռիսկերի կանխարգելումը,  հանրային կարգի ապահովումը, պետական անվտանգությանը սպառնացող հնարավոր ռիսկերի վերացումը,  ՀԷՑ-ում տեղի ունեցած չարաշահումների քողարկման բացառումը և հետագա չարաշահումների կանխարգելումը:
Հարգանքով վերաբերվելով օտարերկրյա արբիտրաժների որոշումներով կիրառվող ապահովման միջոցներին, միևնույն ժամանակ բոլորը պարտավոր են առաջնորդվել նաև ՀՀ օրենսդրությամբ և միջազգային պայմանագրերով, որոնցով սահմանված են արբիտրաժային որոշումների ճանաչման և կատարման կարգերը և ընթացակարգերը":