Հայկական բիզնեսը՝ երկու կրակի արանքում. մի կողմից ՊԵԿ անգրագետ տեսուչներն են, մյուս կողմից ՝ ՔԿ կոպիտ, անգրագետ քննիչը. Վահրամ Միրաքյան

Արմինֆո. "Մանթաշյանց" գործարարների ակումբի համահիմնադիր, նախագահ Վահրամ Միրաքյանը կրկին անդրադարձել է "հարկային տեռորի" և ՊԵԿ տեսուչների անգրագետ աշխատանքի թեմային: Նա նաև հնչեցրել է իր առաջարկները, որոնք ուղղված են կալանքը և գույքի ապօրինի բռնագրավումը որպես բիզնեսի վրա ճնշում գործադրելու միջոց բացառելուն և հարկային ու տնտեսական վեճերի լուծման արդար և կանխատեսելի մեխանիզմների հաստատմանը:

«Ով երբևէ առնչվել է, գիտի՝ ոնց են աշխատում մեր ոստիկանությունն ու քննչականը։ Ավելի ճիշտ՝ ոնց չեն աշխատում։ Հանցագործության մասին հաղորդումից հետո կամ ոչինչ տեղի չի ունենում, կամ կենտրոնանում են նրա վրա, որ հաղորդում չլինի, որպեսզի իրենք էլ չբացահայտված գործ չունենան։

Հիմա ՊԵԿ-ը մեր քննչականին մեծ նվեր է անում աշխատանքի իմիտացիայի համար։ Տարեկան մոտ հազար քրեական գործ է ուղարկում քննչականին հայկական բիզնեսների դեմ, քննչականի աշխատողները էլ իրենց Ռեմբո են զգում՝ դիմակներով մտնելով տուն կամ բիզնես, ահաբեկելով աշխատակիցներին և այլ նմանատիպ հակաահաբեկչական գործողություններով։ Ճիշտ է, վերջում գործերի մեծ մասով պարզվում է, որ տեղեկատվությունը սխալ էր կամ խախտման չափն էր սխալ, բայց դա արդեն ոչ մեկին չի հետաքրքրում։

Էստեղ գլոբալ խնդիրները մի քանիսն են։

1. Հայաստանում տարեկան մոտ 1000 բիզնես քրեական գործով է անցնում։ Դա շատ մեծ, ահռելի թիվ է։ Համեմատության համար՝ ԱՄՆ-ում տարեկան 3-4 հազար քրեական գործ են բացում բիզնեսների դեմ, այն դեպքում, երբ ԱՄՆ-ում մոտ 30 միլիոն բիզնես կա, Հայաստանի մոտ 70 հազարի դիմաց:

2. Բոլոր գործարարները խոցելի իրավիճակում են․ մի կողմից՝ անգրագետ ՊԵԿ տեսուչների սխալ «նախնական հարկային հաշվարկները», մյուս կողմից՝ կոպիտ, անգրագետ ու անհարգալից քննչականն իր կոշտ գործողություններով։

Ըստ վիճակագրության՝ դատերի մեծ մասը ՊԵԿ-ը պարտվում է, իսկ քննչականի «մասկի շոուների» արդյունքները հաճախ այն չեն լինում, ինչ կանխատեսվում էր։

3. Սա ոչ միայն անարդյունավետության, այլ նաև վստահության ճգնաժամի պատճառ է․ գործարար համայնքը սկսում է ընկալել պետությունը ոչ թե որպես պաշտպան, այլ որպես սպառնալիք։

Այդպիսի մթնոլորտում ներդրումներ չեն գալիս, նոր աշխատատեղեր չեն ստեղծվում, և տնտեսությունը թուլանում է հենց ներսից։

Վերջերս մենք Arsen Sardaryanենց հետ օրենսդրական առաջարկներ ենք մշակել, որոնք հիմա քննարկում տարբեր պատկան մարմինների հետ, ըստ որոնց՝ նախ քրեական գործեր բացելու շեմը ոչ թե 10 միլիոն լինի, այլ կախված լինի շրջանառությունից, քանի որ 10 միլիոնի դեպքում գրեթե բոլոր 200-300 միլիոնից ավելի շրջանառություն ունեցող բիզնեսների վրա կարելի է քրեական գործ բացել։

Երկրորդ առաջարկը կապված է տեղեկատվական կրիչների վերադարձի թեմայի հետ։ Քանի որ, ընդհանուր առմամբ, քննչականի աշխատակիցներին չի հետաքրքրում, թե իրենք որքան վնաս են հասցնում երկրին ու տնտեսությանը, նրանք ամիսներով ու տարիներով պահում են բիզնեսների համակարգիչները և չեն վերադարձնում։ Արդյունքում, մի կողմից՝ պարալիզացնում են բիզնեսը, մյուս կողմից՝ ստիպում նոր ծախսեր անել ու համակարգիչներ գնել։ Մեր առաջարկով քննչականը պարտավորվում է երեք օրվա ընթացքում վերադարձնել տեղեկատվական կրիչները։

Եվ երրորդ առաջարկով՝ եթե բիզնեսը ունի առերևույթ խախտման չափը փակող դրամական հոսքեր, ապա չիրականացնել որևէ քննչական գործողություն՝ առանց բիզնեսի հետ իրավիճակը քննարկելու։

Վերոնշյալ հարցում պարտադիր պետք է մոտեցումների փոփոխություններ լինեն, այլապես ստացվում է, որ բոլոր գործարարներին պետությունը դիտարկում կամ վերաբերվում է որպես հանցագործների։ Պետությունը պետք է գործարարին ընկալի որպես գործընկեր, ոչ թե թշնամի։ Միայն այդ դեպքում հնարավոր կլինի կառուցել վստահության վրա հիմնված տնտեսական միջավայր, որտեղ թե՛ բիզնեսը, թե՛ պետությունը կհաղթեն», - գրել է Միրաքյանը՝ «Ֆեյսբուքի» իր էջում։

Հիշեցնենք, որ 2024 թվականին Հայաստանի ՊԵԿ - ը նախաձեռնել էր փոփոխություններ Հարկային օրենսգրքում ՝ ուղղված խրախուսական նորմերի վերացմանը և հարկային իրավախախտումների համար ավելի խիստ քրեական պատասխանատվության սահմանմանը: ՊԵԿ-ում համարել են, որ դա նպաստում է հարկային հանցագործությունների կատարմանը, իսկ հանցագործությամբ պատճառված գույքային վնասի հատուցմամբ քրեական պատասխանատվությունից ազատումը ճանաչելու իրավական հիմքերը խոչընդոտում և հնարավորություն չեն տալիս կանխել Հարկային նոր հանցագործությունների կատարումը: Նախաձեռնողն առաջարկել է հարկային իրավախախտումների համար պատիժ սահմանել 3 տարի և ավելի ժամկետով ազատազրկում, խախտումներ հայտնաբերելու դեպքում՝ 10 մլն դրամ և ավելի գումարի չափով: Օրինագիծը խիստ բացասական է ընդունվել գործարար հանրության և փորձագիտական շրջանակների կողմից։