«Տնտեսական դիվանագիտությունը»՝ որպես ազգային պետության ձևավորման բաղկացուցիչ մաս

Արմինֆո.Այսօր Երևանի հին ձեռագրերի ինստիտուտի՝ "Մատենադարանի" սրահում տեղի է ունեցել տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Թաթուլ Մանասերյանի "Տնտեսական դիվանագիտություն. պատմական Հայաստանից մինչև թվային դար" գիտական մենագրության շնորհանդեսը:

Ելույթ ունենալով դահլիճում հավաքված գործընկեր տնտեսագետների, գիտական մտավորականության ներկայացուցիչների և վետերանների առջև՝ Թաթուլ Մանասերյանը կարևորել է երկրում տնտեսական դիվանագիտության ձևավորումը՝ որպես ազգային անվտանգության ապահովման գործում մեծ ազդեցություն ունեցող ինստիտուտ: Պրոֆեսորն անդրադարձել է գրքում շարադրված հայկական տնտեսական դիվանագիտության պատմական արմատներին, որը թույլ է տվել հայ ժողովրդին ընդհանուր լեզու գտնել հարևանների և շրջակա աշխարհի հետ: Պրոֆեսորն այդ կարևոր բնագավառն անվանել է, այսպես կոչված, "փափուկ ուժի" մաս, որն անկախությունից ի վեր, փաստոորեն, անտեսվել է Հայաստանի իշխանությունների կողմից, որոնք դրան կարեւորություն չեն տվել եւ չեն օգտագործել այն որպես կարեւոր բաղադրիչ ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին քաղաքականության համար։

Մանասերյանը նշել է, որ Հայաստանը երբեք այսքան անօգնական, այնքան թույլ չի եղել իր խնդիրների լուծման հարցում, ինչպես այսօր, անգամ, հաշվի չառնելով վերջին արտաքին քաղաքական գործոնները, քանի որ պետությունը չի օգտագործում ժողովրդի այն վիթխարի մտավոր ներուժը, որի հաշվին ազգը գոյատևել է և մոտեցել թվային դարին: Նա նշել է, որ հայկական տնտեսական դիվանագիտությունը շատ ընդարձակ պատմագրություն ունի, հարյուրավոր աշխատություններ, որոնք պատկանում են ինչպես միջնադարի, այնպես էլ նոր և նորագույն ժամանակների մեծ հետազոտողներին, սակայն մեզ այդպես էլ չի հաջողվել ձևավորել ազգային տնտեսական դիվանագիտության հայեցակարգ, ինստիտուցիոնալ հիմքեր հաղորդել դրան:

Եվ այսօր այդ ոլորտը դիտարկվում է որպես արտաքին տնտեսական գործիք, բայց դա այնքան էլ այդպես չէ ։ Եթե այսօր մենք խոսում ենք խաղաղության մասին, "խաղաղության խաչմերուկի" մասին, ապա պետք է հասկանալ, որ "խաղաղությունը" արդյունք է, հետևանք է, իսկ գործընթացը ՝ անվտանգության ճարտարապետության կառուցումը։ Իսկ այն կառուցվում է ազգային գաղափարախոսության հիման վրա։ Դրա բացակայությունն էլ հանգեցրել է այն բանին, որ ոչ միայն ներկա, այլև նախկին իշխանությունները թերագնահատել են տնտեսական սպառնալիքները։ Արդյո՞ք մենք կարող ենք իրականացնել խոշոր ծրագրեր հնարավոր սպառնալիքների և խոչընդոտների չիմացության պայմաններում։ Ուրեմն պետք է իրատեսորեն գնահատել և կանխատեսել այդ սպառնալիքները՝ առանց ուժեղ վերլուծական և փորձագիտական բաղադրիչի առկայության, հատկապես, հաշվի առնելով աշխարհի, այդ թվում ՝ համաշխարհային տնտեսության վերաձևավորման այսօրվա գործընթացը։

Տնտեսական դիվանագիտության կարևոր հարցը, Ինչպես ընդգծել է Մանասերյանը, Հայաստանի տնտեսական մրցունակության բարձրացման խնդիրն է: Եվ, նույնիսկ, եթե մենք ունենք մրցունակ արտադրանք, մենք ի վիճակի չենք այն առաջ մղել համաշխարհային շուկաներում։ Այդ համատեքստում կարեւոր բաղադրիչ է համարվում տեխնոլոգիական դիվանագիտությունը, որի վառ օրինակը ցույց են տվել Հարավարեւելյան Ասիայի "տնտեսական վագրեր" երկրները, իսկ վերջին տարիներին՝ Չինաստանը: Հայաստանն այստեղ ունի մեծ առավելություններ, որոնք կապված են նախանձելի մտավոր ներուժ ունեցող

բնակչության կրթական բարձր ցենզի հետ։ Այս համատեքստում Հայաստանն իր տնտեսական դիվանագիտությամբ պետք է մեծ ուշադրություն դարձնի միջազգային փորձին, տնտեսության, տեխնոլոգիական ոլորտներում, կառավարման ոլորտում դրա ներդրման հարցին։

Մենագրությունը ներառում է կարևոր գլուխ, որը նվիրված է մասնավոր բիզնեսի, պետության և փորձագիտական համայնքի ջանքերը համատեղելու հնարավորություններին: Առանց վերջինիս ակտիվ մասնակցության,Մանասերյանի կարծիքով, որպես կանոն, այդ գործընկերությունը վերածվում է կոռուպցիոն, անվերահսկելի, աննպատակ նախագծի: Այդ ամենը կապված է նաև երկրում գոյություն չունեցող, բայց այդքան անհրաժեշտ տնտեսական զարգացման երկարաժամկետ հայեցակարգի հետ, որի հիմքում պետք է ընկած լինեն այնպիսի ոլորտներ, ինչպես գիտությունը, ազգային բրենդը, երիտասարդական քաղաքականությունը և տնտեսական դիվանագիտությունը ՝ իր բոլոր բաղադրիչներով ՝ էկոլոգիայից մինչև ֆինանսներ։