ԱրմԻնֆո ՖինՎարկանիշ. Ինչպե՞ս հայաստանյան բանկերը լուծեցին NPL-ի պրոբլեմը

Արմինֆո. Հայաստանյանբանկերը նախընտրեցին վատ կամ «տոքսիկ» վարկերի (NPL) պրոբլեմը լուծել պրոբլեմայինվարկերի վերաֆինանսավորման ճանապարհով, ինչը, չնայած հնարավորություն է տալիս խուսափել դուրս գրելուց և առանց խոչընդոտների ավելացնել շահույթը, սակայն, վարկային պորտֆելի այդ ճանապարհով առողջացումը կրում է ժամանակավոր բնույթ:

Ինչո՞ւ:

Քանի որ անբարեխիղճ վարկառուն հազիվ թե կախարդական գավազանի հարվածով մեկ ակնթարթում վերածվեն հուսալի գործընկերոջ: Հետևաբար ստացվում է, որ բանկերը վերաֆինանսավորելումիջոցով ընդամենը որոշակի ժամանակահատվածում են շահույթը փրկում նվազեցումից,երբ հետաձգում են անհուսալի վարկերի պրոբլեմների արմատական լուծումը:

Եվեթեմինչև 2018 թվականը NPL-ի պրոբլեմի լուծման այս մեթոդին էին դիմում եզակի բանկեր, ապա Հայաստանում տեղի ունեցած իշխանափոխությունից հետո այդ գործընթացը կտրուկ ակտիվացավ, ընդունելով լայնածավալ բնույթ: Իսկ դրա համար խթան հանդիսացավ անհույս վարկերի գծով տուգանքների և տույժերի համաներման մասին կառավարության կոչը, ինչին բանկերը ձեռնամուխ եղան անմիջապես, ընդ որում, առաջիններից էին վարկային պորտֆելի գծով շուկայի առաջատարները`Ամերիաբանկը, ԱԿԲԱ-Կրեդիտ Ագրիկոլ Բանկը, Արդշինբանկը:

Հենց այդ պատճառով էլ պրոբլեմային վարկերի վերաֆինանսավորումը մի կողմից ստացավ լայնածավալ բնույթ, իսկ մյուս կողմից,բանկերին թույլ տվեց թեկուզ ժամանակավորապես ազատվել չաշխատող ակտիվների բեռից:

Հայաստանի բանկերի վարկային պորտֆելի որակը

(ըստ ԱրմԻնֆո-ի ֆինվարկանիշի տվյալների)

Հաշվի առնելով, որ վերաֆինանսավորման լայնածավալգործընթացը մեկնարկեց  հուլիսին, ուրեմն դրա առաջին արդյունքները տեսանելի կլինեն երրորդ եռամսյակի վերջում: Իսկ դրա նախաշեմինNPL դինամիկան ցուցադրեց զգալ աճ: Այսպես, NPL ծավալը 2018 թվականիհուլիսի 1-ի դրությամբ, 2017 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ, 2.4% -ից աճեց մինչև 14%, բայց այդ ցուցանիշը զգալիորեն զիջում է երկու և երեք տարի առաջ  համապատասխանաբար արձանագրված`37% և 54.5% աճին,ինչը կանգնեցվեց բանկերի կապիտալիզացիայի մակարդակի անհապաղ աճով, ըստ կապիտալի նկատմամբ նորմատիվային պահանջի (2017 թվականից՝ առնվազն 30 մլրդ դրամ):

Հատկանշական է, որ ավելի քան 90օրով ժամկետանց վարկերի պարագայում,որոնք, ի դեպ, ամենավտանգավոր վարկերն են, հակառակը, NPL-ը տարեկան կտրվածքով նվազեց 44.8%, կասկածելի խմբի եռակիև անհուսալի խմբի կրկնակի անկման շնորհիվ, ընդ որում, հիմնականում հաշվեկշռից դուրսգրման միջոցով: Դա ուղեկցվում էր վերահսկվող վարկերի 43% աճով:

Արդյունքում, NPL մասնաբաժինը վարկային պորտֆելում 2018 թվականի հուլիսի 1-ին հասավ 10.1 տոկոսի, նախորդ տարվա համեմատ արձանագրելով 9.8% աճ, բայց երկու տարվա կտրվածքով՝ 13.2% անկում: Միայն 90 օրից ավելի ժամկետանց վարկերի գծով (ոչ ստանդարտ, կասկածելի և անհույս) NPL մասնաբաժինը վարկային պորտֆելում 2018 թվականի հուլիսի 1-ին կազմեց 4.1%, ինչն զգալիորեն զիջում է նախորդ տարիների ցուցանիշներին, քանի որ 2017 թվականի հուլիսի 1-ին այն կազմել էր 8.2%, իսկ 2016-ի հուլիսի 1-ին՝11.2%: NPL ընդհանուր ծավալի ավելի քան 47% -ը կուտակվել է անհույս վարկերի խմբում,նախորդ տարվա 58.1%-ի փոխարեն (վերջին 5 տարիների ամենաբարձր մակարդակը): Անհույս վարկերի ծավալների էական կրճատմանը նախորդեցնախորդ երկու տարիներին արձանագրված 2.2 անգամյա աճի կտրուկ դանդաղումը՝մինչև 6.7%:

NPL կառուցվածքը ցույց է տալիս, որ բանկերը հիմնականում տուժում են սպառողական վարկավորման կտրուկ աճից (22.4%), ինչը տեղի ունեցավ կապիտալիզացիայից հետո,  հանգեցնելով մանրածախ վարկային քաղաքականության վերակենդանացման անհրաժեշտությանը: Այսպես, սպառողական վարկերը ձևավորեցին NPL-ի ամենամեծ մասնաբաժինը (2.3%), այնուհետև հաջորդում են՝գյուղատնտեսության վարկավորման անհույս վարկերը (1.5%), առևտրի վարկերը (1.3%) և արդյունաբերության վարկերը (1.2%):

Հատկանշական է, որ վերջին շրջանում վարկերի չվերադարձի դինամիկայի առավել աճ էգրանցվում տնտեսության առավել զարգացող՝ հասարակական սննդի և ծառայությունների ոլորտներում: Դրանց ֆինանսավորումը 2018 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ տարեկան աճել է 30.2%, բայց չվերադարձի աճը շատ ավելի տպավորիչ էր`գրեթե 3 անգամ: Այնուհետև հաջորդում են՝ գյուղատնտեսության ոլորտը, NPL-ի 33%աճով, սպառողական վարկերը՝22%, շինարարության ոլորտը՝18%, արդյունաբերական հատվածը՝12%, առևտուրը՝ 3%:

NPL-իբանկային կառուցվածքի և վարկային պորտֆելի դիվերսիֆիկացիայի բացակայության միջև դիտվում է անմիջական կապ: Բանկերը, որոնց պորտֆելի ավելի քան 50 տոկոսը կենտրոնացած են սպառողական վարկավորման մեջ, դարձել են առավել խոցելի, իսկ նրանք, ովքեր աչքի են ընկնում առողջ դիվերսիֆիկացիայով,գրեթե չեն տուժել:

Այսպես, 2018 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ վարկային պորտֆելում NPL ամենափոքր մասնաբաժնով աչքի է ընկել Հայբիզնեսբանկը՝1.9% (ավելի քան 90 օր ժամկետանց վարկերի գծով`0.6%), վարկային պորտֆելը տարեկան կտրվածքով կարողանալով պահպանել նույն մակարդակի վրա: Սակայն, այնուամենայնիվ, Հայբիզնեսբանկի NPL-իմեծ մասը կենտրոնացած է սպառողական վարկերում, իսկ համեմատաբար փոքր մասը՝շինարարության, գյուղատնտեսության և արդյունաբերության ոլորտների վարկերում: Միևնույն ժամանակ, Հայբիզնեսբանկը կարողացել է 34%ավելացնել իր վարկային պորտֆելը, ինչի շնորհիվ վարկավորման եկամուտն աճել է 28.1%, հասնելովընդհանուր եկամուտների 59% -ին: Արդյունքում Հայբիզնեսբանկի զուտ շահույթն աճել է ավելի քան 2 անգամ, ինչը հիմնականում տեղի է ունեցել երկրորդ եռամսյակում:

Մինչդեռ, անհուսալի վարկերի ամենաբարձր մակարդակն արձանագրվել է Յունիբանկի մոտ՝42.2%, գրեթե ամբողջությամբ կենտրոնացած լինելով ավելի քան 90 օր ժամկետանց վարկերի վրա, բարձր ռիսկայնությամբ վարկերի գերակշռությամբ, որոնք մի քանի անգամ ավելացել են: Այս ցուցանիշն էապես գերազանցում է միջազգային կրիտիկական ​սահմանաչափի վերին շեմը (15%): Ընդ որում, Յունիբանկի NPL-ի զգալի մասը«խրված» է սպառողական և առևտրիվարկերում, իսկ մնացածը, որը համեմատաբար ավելի քիչ է, հասարակական սննդի, ծառայությունների,արդյունաբերության և շինարարության ոլորտներում: Չնայած զուտ շահույթի տարեկան աճին, Յունիբանկը վատկամ տոքսիկ ակտիվների ավելացման շնորհիվ երկրորդ եռամսյակումարձանագրեց շահույթի 53,5% անկում:

Այսպիսով, չնայած այն հանգամանքին, որ Հայբիզնեսբանկի և Յունիբանկի NPL-ի հիմնական մասը կենտրոնացած է սպառողական վարկերում, այնուամենայնիվ, այս կուտակումը լուրջ վտանգ չի ներկայացնում Հայբիզնեսբանկի համար, քանի բանկի վարկայինընդհանուր ներդրումներում սպառողական վարկերը կազմում են ընդամենը 11%, իսկ Յունիբանկի մոտ այս ցուցանիշը կազմում է ավելի քան 50%:

Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանի բանկային համակարգի զուտ շահույթը 2018 թվականի առաջին կիսամյակում 2017 թվականի նույն ժամանակահատվածիհամեմատ 2 անգամ ավելացել է, մինչև 36.3 մլրդ դրամ (75.3 մլն դոլար), իսկ միայն երկրորդ եռամսյակում այն ​​նվազել է 20.2%:Վարկային եկամտի տարեկան աճը11.6% -իցդանդաղեցրել է մինչև 0.9%, ինչի արդյունքում ընդհանուր եկամուտների բաժինը 64.9% -իցնվազեել է մինչև 59.5%: Ակտիվների եկամտաբերությունը (ROA) տարեկան կտրվածքով աճել է՝ 0.88% -ից մինչև 1.64%, ընդհանուր իրացվելիության նորմատիվային մակարդակը 36.12% -իցնվազել էմինչև 31.29%,իսկ ընթացիկ իրացվելիությունը`225.55% -ից մինչև 187.43% (պահանջվող նվազագույնը`15% և 60%):

Այսպիսով, վերլուծաբանների մտավախությունները, որ կապիտալիզացիայից հետո, վարկային քաղաքականության ակտիվացման անհրաժեշտության պայմաններում, NPL աճը կվերսկսվի, լիովին հիմնավորվեցին, սակայն, բանկերի վարկային պորտֆելի որակի հետագա միտումը մեծապես կախված կլինի ռիսկերի կառավարման մակարդակից և ներդրումների օպտիմալ դիվերսիֆիկացիայի ապահովումից, ինչպես նաև Հայաստանի ընդհանուր տնտեսական իրավիճակից, տնտեսության աշխուժացումից և, որպես հետևանք, հաճախորդներիվճարունակության աճից:

________________________________________________________________

Նյութում տեղ գտած տեղեկատվությունը պահանջում է ինքնուրույն վերլուծություն և հիմք չի կարող հանդիսանալներդրումային և բիզնես որոշումների կայացման համար: