AmRating գործակալությունը եվրոպական Rating-Agentur ExpertRA GmbH-ի աջակցությամբ թողարկել է Հայաստանի բանկային համակարգի վերաբերյալ հերթական ամփոփումը

Արմինֆո.2018 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսների ՙթավշյա հեղափոխության՚ հետ կապված  քաղաքական մրրկայնության ֆոնին Հայաստանի բանկային համակարգը ցույց տվեց հուսալիության բարձր աստիճան, որի վկայությունն են

պահպանված իրացվելիության բարձր ցուցանիշները, հաստատուն կապիտալի բազան, բավականին առողջ վարկային պորտֆելը, էական ավանդային բազան եւ չափավոր շահութաբերությունը: Այդ մասին ասվում է Հայաստանի բանկային համակարգի հերթական ՙինդուստրիալ տեսության՚ մեջ, որը պատրաստել են AmRating ազգային վարկանշային գործակալության փորձագետները՝ եվրոպական  Rating-Agentur Expert RA GmbH վարկանշային գործակալության հետ համագործակցությամբ

( https://raexpert.eu/files/Industry_report_Armenia_Banks_27.05.2019.pdf ):

Ինչպես նշվում է հաշվետվությունում, ՙթավշյա հեղափոխության՚ առաջնորդ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած երիտասարդ կառավարության նոր տնտեսական քաղաքականությունը շատ բանով սկզբունքորեն տարբերվում է երկրի կառավարման նախկին բարձր կոռումպացված համակարգից, որը կառուցված էր, այսպես կոչված, ՙզուգահեռ տնտեսության՚ առկայության հաշվառմամբ: Նոր քաղաքականությունը սկսեց լուրջ ճշգրտումներ մտցնել սովորական տնտեսական կյանքում, ինչը չէր կարող չանդրադառնալ տնտեսության որոշ ոլորտների վիճակի, և, որպես հետևանք, որոշ մակրոտնտեսական պարամետրերի վրա։

Օրենքի գերակայության առաջնայնությունը, կոռուպցիայի դեմ իրական պայքարը բիզնեսի հետ իշխանության ձեւավորված ոչ պաշտոնական ՙպայմանագրերի՚ ոլորտում, մենաշնորհների դեմ պայքարը, բնապահպանական օրենսդրության գործնականում կոշտ իրականացումը հանքարդյունաբերական նախագծերի համար՝ գործոններ են, որոնք կարելի է բնութագրել տնտեսական տարանցման ծանր ՙծախքերով՚:

Ինչպես կարծում են գործակալության փորձագետները, չնայած 2018 թվականի հեղափոխական իրադարձություններին եւ ընտրական շրջանին, Հայաստանի ֆինանսական իշխանություններին հաջողվել է լրջորեն տարանջատվել առկա քաղաքական գործընթացներից եւ պահպանել կայունությունը ֆինանսաբյուջետային եւ դրամավարկային քաղաքականության իրականացման գործում: Անցած տարվա ընթացքում նոր կառավարությունը փոքր-ինչ ավելացրել է բյուջետային մուտքերը հարկային վարչարարության կատարելագործման հաշվին, իսկ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը (ԿԲ) հաջողությամբ շարունակել է ցածր տոկոսադրույքների քաղաքականությունը վարկային շուկայում ակտիվություն պահպանելու համար:

Հաշվետվության համաձայն, ցածր տոկոսադրույքների պայմաններում եւ ապագա տնտեսական ակտիվության հաշվին ընթացիկ բանկային գործառնությունների եկամտաբերության նվազման փոխհատուցման ակնկալիքով բանկերը շարունակում են ամրապնդել իրենց դիրքերը ցածր եկամտաբերությամբ եւ սահմանափակ մանրածախ շուկայում նոր խորշերի ընդլայնման եւ որոնման միջոցով: Այս առումով նրանք խնդիր են դնում բարձրացնել ոչ տոկոսային եկամուտները արդյունավետ տեխնոլոգիական լուծումների, ապրանքների եւ նորարարությունների միջոցով, որոնք, հիմնականում, առնչվում են քարտային ապրանքներին եւ վիրտուալ սպասարկման տեխնոլոգիաներին:

ՙՀատվածի իրացվելիության դիրքը մնում է բավարար՝ չնայած 2017 թվականի համեմատ 2018 թվին առանցքային գործակիցների նվազմանը: Ինչպես նաև շահութաբերության ցուցանիշներում՝ մենք տեսնում ենք բարձր անհամաչափություն իրացվելիության բաշխման գործում՚, - նշում է AmRating-ի վերլուծաբան Կարինա Մելիքյանը: 2014-2018 թթ. ֆոնդավորման բազան բնորոշվել է ֆիզիկական անձանց միջոցների աստիճանական աճով 4,6 տ.կ.-ով՝ մինչեւ 40,5%, ինչպես նաեւ նույն ժամանակահատվածում տոկոսադրույքների միջին մակարդակի 2,4 տ.կ.-ով նվազմամբ՝ մինչև 5,33%:  Ընդհանուր առմամբ, ֆիզիկական անձանց միջոցների ծավալի աճը  2018 թվին դանդաղել է 2017թ. 20,6% - ից մինչեւ 9%,  իսկ կորպորատիվ հաճախորդների ավանդների եւ ընթացիկ հաշիվների աճն, ընդհակառակը, արագացել է 2017թ.-ի 3.2%-ից մինչեւ 13%: Վերջինների աճը, մասամբ, պայմանավորված էր 2017թվին պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրման շրջանակներում կենսաթոշակային հիմնադրամների ակտիվները կառավարող երկու արտասահմանյան մասնավոր ընկերությունների աշխատանքի ակտիվացմամբ։

Հայաստանի արժութային շուկայում կայուն իրավիճակն աստիճանաբար նվազեցնում է տնտեսության դոլարացման ավանդաբար բարձր մակարդակը։  Բանկերն ինտենսիվորեն դրամայնացնում են ակտիվներն ու պարտավորությունները։

Միևնույն ժամանակ, AmRating-ի վերլուծաբաններն առանձնահատուկ մտահոգություն են հայտնում ՖՀՄՍ 9 ստանդարտի վերաբերյալ, ըստ որի, տեղեկատվության բացահայտման ձևաչափը լիարժեք պատկերացում չի տալիս վարկային պորտֆելի որակի գնահատման համար, քանի որ ըստ ռիսկի խմբերի դասակարգումն էապես լղոզվում է: Ավելին, ՖՀՄՍ 9 ստանդարտը չի ենթադրում կոնկրետ ճյուղային բաժանում ըստ ռիսկի խմբերի, ինչը, ի վերջո, անհնար է դարձնում ակտիվների իրական որակի և, համապատասխանաբար, ռեսուրսների օգտագործման արդյունավետության աստիճանի գնահատումը:

Վերլուծաբանների կանխատեսման համաձայն, 2019 թվականը, ամենայն հավանականությամբ, կանցնի ՙտարանցիկ՚ նշանի ներքո եւ աչքի կընկնի ինչպես ընդհանուր առմամբ երկրում տնտեսական ակտիվության, այնպես էլ բանկային վարկավորման ոլորտում թույլ աճով:  Չնայած վերը նշված անհամամասնություններին, որոնք ստեղծում են որոշ լրացուցիչ ռիսկեր, բանկային համակարգը, կապիտալի համարժեքության էական բարձիկի և չափից ավելի իրացվելիության առկայության դեպքում, կշարունակի կայուն գործել արտաքին ցնցումների ցանկացած, նույնիսկ ֆորս-մաժորային պայմաններում: ՙՏարանցիկ՚ գործունեության այդ երաշխիքներն ամրագրված են ԱՄՀ քաղաքականությունում, որը 2019 թվականի մայիսի կեսերին որոշում է կայացրել stand-by կանխարգելիչ կայունացնող եռամյա ծրագրի շրջանակներում Հայաստանին 248,2 մլն ԱՄՆ դոլար ընդհանուր գումարի վարկային գիծ տրամադրելու մասին:

Ինչպես նշում է AmRating-ի տնօրեն Էմանուիլ Մկրտչյանը, 2019 թվի սկզբին Հայաստանում ստեղծված ներքաղաքական եւ տնտեսական իրավիճակը դեռեւս բնութագրվում է ՙընդհանուր մրրկայնության՚ վիճակով, բազմաթիվ անորոշությունների առկայությամբ եւ ՙզուսպ լավատեսության՚ սպասումներով: Այդուհանդերձ, նոր կառավարության ծրագրերի և գաղափարների նկատմամբ միջազգային դոնոր կառույցների հետաքրքրության ակտիվացումը բազմամսյա սպասման դադարից հետո, բարեփոխումների նկատմամբ քաղաքական կամքի առկայությունը կառավարման փորձի բացակայության և, որպես հետևանք, գաղափարների գործնական իրականացման ցածր արդյունավետության ֆոնին  թույլ են տալիս 2019 թվականի մասին խոսել՝ որպես Հայաստանի տնտեսության մրցունակության բարձրացման ուղղությամբ հետագա որակապես նոր շարժման ներուժի կուտակման ժամանակաշրջանի մասին:

Նշենք, որ AmRating-ը ՙԱրմԻնֆո՚ վարկանիշային մարքեթինգային տեղեկատվության գործակալության հետ փոխկապակցված ընկերություն է և ունի 12 տարվա աշխատանքային փորձ ֆինանսական վերլուծությունների, դիտարկումների և վարկային ռեյտինգների շուկայում:

Rating-Agentur Expert RA GmbH-RAEX վարկանիշային գործակալությունների միջազգային խմբի եվրոպական ստորաբաժանում է, որն ունի ավելի քան

20 տարվա աշխատանքային փորձ վարկանիշային ոլորտում: Գործակալությունը հավատարմագրված է Արժեթղթերի եւ շուկաների եվրոպական կարգավորիչի (ESMA) կողմից եւ ունի վարկունակության  արտաքին գնահատման ինստիտուտի պաշտոնական կարգավիճակ (ECAI):