Փորձագետ. Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման մասին խոսակցությունները բաժակաճառերի շրջանակից դուրս չեն գալիս  

Արմինֆո.Այս փուլում Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման շուրջ խոսակցություններն ու քննարկումները դուրս չեն գալիս բաժակաճառերի շրջանակներից։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել էներգետիկ անվտանգության ոլորտի փորձագետ, քաղաքական գիտությունների դոկտոր Վահե Դավթյանը՝ մեկնաբանելով ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ Վարչապետ Փաշինյանի կողմից Հայաստանում նոր ատոմակայանի կառուցման հնարավորության բարձրաձայնումը։

"Եվ սա, չնայած այն բանին, որ նոր ԱԷԿ-ի կառուցումն ամրագրված է ինչպես կառավարության ծրագրում, այնպես էլ 2020-2040 թթ. էներգետիկ ոլորտի զարգացման ծրագրում: Այս ֆոնին ես ամենայն պատասխանատվությամբ պնդում եմ, որ Հայաստանում չկա միջուկային էներգետիկայի զարգացման հստակ սցենար: Այլ կերպ ասած՝ մենք, նույնիսկ, չգիտենք, թե ինչ հզորության ատոմակայան ենք ուզում։ Մենք չգիտենք, թե որ ուղղությամբ պետք է զարգանա Հայաստանի էներգետիկ համակարգը, մենք չունենք, նույնիսկ, էներգետիկ հաշվեկշռի միջնաժամկետ եւ երկարաժամկետ կանխատեսումներ", - նշել է նա։

Ելնելով վերը շարադրվածից՝ փորձագետը համոզված է, որ Հայաստանում նոր ԱԷԿ-ի կառուցման անհրաժեշտության ցանկացած հիշատակում, առնվազն, պետք է ուղեկցվի այն հստակեցմամբ, ըստ էության, սցենարով, որով իշխանությունները ցանկանում են երկրում զարգացնել միջուկային էներգետիկան։ Այս լույսի ներքո՝ ատոմակայան կառուցելու մասին Փաշինյանի առաջարկը Պուտինին Դավթյանը բնութագրում է որպես քաղաքական հռետորաբանության շրջանակներից դուրս չեկող: Նրա կարծիքով ՝ այդպիսով Հայաստանի վարչապետը քաղաքական մանևրելու պարզունակ փորձ է ձեռնարկել։ Ընդ որում, վերջինս ճիշտ ախտորոշվել և գնահատվել է հասցեատերերի կողմից։

Դավթյանի գնահատմամբ ՝ քաղաքական մանեւր կատարելու Փաշինյանի փորձի էությունը պայմանավորված էր Մոսկվային քաղաքական մեսիջների բացակայությունը ցուցադրելու ձգտումով ՝ 2020 թվականի հունիսին ՀԱԷԿ-ի շահագործումը երկարաձգելու համար ռուսական վարկի մնացորդից հրաժարվելու մասին Երեւանի որոշման մեջ։ Մինչդեռ, ըստ նրա, այս որոշմամբ Հայաստանը  Ռուսաստանի հետ էներգետիկ երկխոսությունը ռազմավարական անվտանգության ապահովման մակարդակից իջեցրել է մինչև "Ռոսատոմ" կորպորացիայի հետ տեխնիկական համագործակցության մակարդակ։

"Մինչդեռ, իրականում, ռուսական վարկից Հայաստանի հրաժարումը լուրջ քաղաքական մեսիջներ էր պարունակում։ Հատկապես, հաշվի առնելով ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի հետ Հայաստանի իշխանությունների դրան նախորդած խորհրդատվությունները, որոնց շրջանակներում քննարկվել է Հայաստանում մոդուլային ատոմակայանի կառուցումը։ Ընդ որում, նման հեռանկարը ոչ մի կերպ չի տեղավորվում  խաղաղ ատոմի և միջուկային էներգետիկայի զարգացման ընդհանուր տարածաշրջանային տրամաբանությունում: Առաջին հերթին՝ այն պատճառով, որ դա կարող է Հայաստանին զրկել խաղաղ ատոմ զարգացնող պետության ռազմավարական կարգավիճակից", - ամփոփել է փորձագետը։

Հիշեցնենք, որ Հայկական ԱԷԿ-ը (Մեծամորի ատոմակայանը) բաղկացած է երկու բլոկից ' խորհրդային (ռուսական) ռեակտորներով: Առաջին բլոկը շահագործման է հանձնվել 1976 թվականին, երկրորդը ՝ 1980 թվականին։ 1989թ. մարտին Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժից հետո կայանի աշխատանքը դադարեցվել էր։ 1995թ. նոյեմբերին էներգետիկ սուր ճգնաժամի կապակցությամբ գործարկվեց կայանի երկրորդ էներգաբլոկը՝ 407,5 ՄՎտ հզորությամբ։ 2014 թվականի մարտին Հայաստանի կառավարությունը որոշում է ընդունել երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետը երկարաձգելու մասին։ Այդ նպատակով Հայաստանը Ռուսաստանի Դաշնությունից ներգրավել է 270 մլն դոլարի վարկ եւ 30 մլն դոլարի դրամաշնորհ: 2020 թվականի սկզբի դրությամբ այդ միջոցների մնացորդային ռեսուրսը կազմել է 107 մլն դոլար: Օբյեկտիվ եւ սուբյեկտիվ պատճառներով ռուս գործընկերների հետ չի հաջողվել պայմանավորվել այդ մնացորդային ռեսուրսի շուրջ: Այդ իսկ պատճառով որոշում է կայացվել 63 մլրդ դրամ բյուջետային վարկ ներգրավելու մասին։ Այսօր ՀԱԷԿ-ը արտադրում է ամբողջ էլեկտրաէներգիայի ավելի քան մեկ երրորդը երկրում և ապահովում է նրա էներգետիկ անվտանգությունը եւ անկախությունը: Մինչեւ 2040 թվականը Հայաստանի էներգետիկայի զարգացման ռազմավարական ծրագիրը նախատեսում է Հայկական ԱԷԿ-ի շահագործման ժամկետի կրկնակի երկարաձգում 2026 թվականից հետո, իսկ հեռանկարում՝ նաեւ նոր ԱԷԿ-ի կառուցում: