Չորեքշաբթի, 7 Հուլիսի 2021 21:52

Արմինֆո. ԵԱԶԲ-ն կանխատեսում է Հայաստանի տնտեսության 4,2 տոկոս աճ 2021 թվականին: Այդ մասին ասվում է "Մակրոտնտեսական ամփոփագրում: Գնաճի վերադարձ: Արդյո՞ք երկար ժամանակով, եւ արդյո՞ք պետք է վախենալ", որը  պատրաստել է Եվրասիական զարգացման բանկը:

 

Ինչպես նշվում է փաստաթղթում, նախորդ կանխատեսման համեմատությամբ գնահատականը բարձրացվել է 0,9 տոկոսային կետով: Վերանայումը կապված է առաջին կիսամյակում տնտեսության վերականգնման ավելի արագ տեմպերի հետ, քան սպասվում էր: Կանխատեսման բարձրացումը պայմանավորված է Ռուսաստանի, եվրագոտու եւ ԱՄՆ-ի 2021 թվականի տնտեսական աճի գնահատականների բարելավմամբ, դրամական փոխանցումների ներհոսքի զգալի տեմպերով (ինչպես փաստացի, այնպես էլ սպասելի), ինչպես նաեւ պղնձի գների ավելի բարձր մակարդակով:

 

Ընթացիկ տարում սպառողական պահանջարկը զուսպ կմնա բնակչության եկամուտների չափավոր աճի եւ երկրորդ կիսամյակում սպառողական վարկավորման տեմպերի դանդաղեցման ֆոնին: Ներդրումային ակտիվությունը կօժանդակի տնտեսությանը 2021 թվականին, սակայն օտարերկրյա ներդրումները թույլ կմնան աշխարհաքաղաքական ռիսկերի ֆոնին ։ Պահանջարկին աջակցություն կցուցաբերեն արտահանումից եւ, մասամբ, զբոսաշրջությունից ստացված եկամուտների վերականգնումը, ինչպես նաեւ արտասահմանից դրամական փոխանցումների ծավալների ավելացումը ՝ Ռուսաստանում, Եվրոպայում եւ ԱՄՆ - ում տնտեսական ակտիվության ուժեղացման եւ աշխատանքային միգրացիայի վերսկսման ֆոնին:

 

2022-2023 թթ. տնտեսության 4,7% աճը: Զսպված ներդրումային ակտիվությունը եւ հարկաբյուջետային խթանման ակնկալվող կրճատումը աշխարհում վերականգնողական աճի փուլի ավարտի հետ մեկտեղ կսահմանափակեն Հայաստանի տնտեսության վերականգնման արագությունը մինչեւ նախաճգնաժամային մակարդակ: Թողարկման բացասական բացը զրոյի կմոտենա միայն 2023 թվականի վերջին, ինչը ցույց է տալիս տնտեսության աստիճանական շարժումն իր ներուժի մակարդակին։

 

Գնաճի դանդաղումը 2021 թվականի վերջին՝ մինչև 5,4 տոկոս ։ ԵԱԶԲ - ն ակնկալում է գների աճի դանդաղում ընթացիկ տարվա հունիս - օգոստոս ամիսներին եւ դրանց տարեկան աճի տեմպերի կայունացում: Գնաճը կվերադառնա նպատակային միջակայք (4+/-1,5%) 2021 թվականի վերջին ՝ 2022 թվականի սկզբին: Դրան կնպաստեն դրամավարկային խթանման աստիճանի նվազումը, ինչպես նաև ազգային արժույթի փոխարժեքի և ապրանքների ու հումքի համաշխարհային գների կանխատեսվող կայունացումը: Գնաճը մոտ 4% 2022-2023 թթ. Կանխատեսման հիմնական սցենարում գնաճը կձևավորվի կարգավորիչի նպատակային միջանցքում միջնաժամկետ հատվածում ՝ ազգային արժույթի փոխարժեքի կայունացման և վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը չեզոք մակարդակի բարձրացնելու պայմաններում։

 

Դրամավարկային քաղաքականությունը կմնա փափուկ ՝ տնտեսական ակտիվության վերականգնման գործընթացին աջակցելու նպատակով ։ Միեւնույն ժամանակ, պայմանավորված է աճող գնաճի եւ գնաճային սպասումների չափը դրամական խթան աստիճանաբար կնվազի. ՄԲԿ-ի դրույքը, ԵԱԶԲ-ի կանխատեսման բազային սցենարով, ընթացիկ տարում կբարձրանա մինչեւ 6,2 տոկոս ՝ ձեւավորվելով վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի մոտ: Միջնաժամկետ հեռանկարում ակնկալվում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի բարձրացում մինչեւ 7 տոկոս ՝ տնտեսական աճի տեմպերի արագացման ֆոնին:

 

Դոլարի նկատմամբ հայկական դրամի փոխարժեքը  2021թ. կանխատեսվում է միջինը  517-ի մակարդակում:

 

Կանխատեսման հիմնական սցենարում ապրանքների եւ ծառայությունների արտաքին առեւտրի դեֆիցիտը կշարունակի բարելավվել 2021 թվականի երկրորդ կեսին ՝ ներմուծման ցածր ներքին պահանջարկի, արտաքին պահանջարկի ուժեղացման եւ արտահանման պայմաններում: Արժեզրկման սպասումների մարումն, իր հերթին, կաջակցի հայկական արժույթին։ Այդ գործոնների գործողության արդյունքում 2021 թվականին դրամի փոխարժեքը դոլարի նկատմամբ կձեւավորվի ընթացիկ մակարդակների մոտ , իսկ ազգային արժույթի թերագնահատումը կկրճատվի մինչեւ 2021 թվականի վերջը:

 

Դրամի փոխարժեքը կամրապնդվի հաջորդ տարի ՝ արտաքին պահանջարկի ուժեղացման եւ դրամական փոխանցումների վերականգնման ֆոնին։

 

ԵԱԶԲ-ի մասնագետները կանխատեսում են ընթացիկ տարում հարկաբյուջետային իմպուլսի ծավալների կրճատում եւ միջնաժամկետ հեռանկարում քաղաքականության չեզոք բնույթ: Համաձայն ՀՀ 2021 թ. պետական բյուջեի մասին օրենքի ' ընթացիկ տարում նախատեսվում է սահուն ֆիսկալ կոնսոլիդացիա իրականացնել, որը ենթադրում է պետական ծախսերի կրճատում ՀՆԱ-ի 1,3 տոկոսային կետով և եկամուտների ավելացում 0,3 տոկոսային կետով: Միջնաժամկետ հատվածում նախատեսվում է չեզոք հարկաբյուջետային քաղաքականություն:

 

Աշխարհաքաղաքական ռիսկերի ազդեցության մեծ անորոշությունը կարող է անդրադառնալ երկրի ներդրումային ներուժի վրա։ Օտարերկրյա կապիտալի ներհոսքի ծավալների կայուն նվազման եւ երկարաժամկետ ծրագրերում ներքին ներդրումների զգուշավորության դեպքում երկարաժամկետ հեռանկարում տնտեսության աճի ներուժի վերականգնումը կարող է դանդաղ լինել:

 

Համավարակի հետ կապված իրավիճակի զարգացման անորոշությունը կդանդաղեցնի տնտեսության վերականգնումը։ Զանգվածային պատվաստումների հետ կապված դժվարությունների եւ կորոնավիրուսի նոր շտամերի առաջացման դեպքում համաշխարհային տնտեսության վերականգնումն ավելի դանդաղ կլինի, ինչը կանդրադառնա նաեւ Հայաստանի տնտեսության վրա, աճի տեմպը 1,1 տոկոսային կետով կնվազի բազային սցենարի համեմատ:

 

Միաժամանակ, խոսելով ընթացիկ իրավիճակի մասին, ԵԱԶԲ-ի վերլուծաբանները նշել են, որ 2021 թվականի երկրորդ եռամսյակում տնտեսական ակտիվությունն ուժեղանում է. աճը կազմել է 10,9% գ/գ մայիսին եւ 4,3% գ / գ հինգ ամիսների արդյունքներով (մինուս 2,6% գ / գ-ի հունվար-ապրիլին 2021 թ.): Ցուցանիշի արագացումը պայմանավորված է ինչպես նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատման ցածր բազայով, այնպես էլ, ընդհանուր առմամբ, գործարար ակտիվության աճով ՝ արտաքին պահանջարկի ընդլայնման ֆոնին և դեռևս դրամային և ֆիսկալ քաղաքականության խթանիչ բնույթի ազդեցության ներքո ։ Ապրիլ-մայիս ամիսներին վերականգնումն ուժեղացել է տնտեսության բոլոր ճյուղերում, մասնավորապես,' ծառայություններում, առեւտրում եւ շինարարությունում առկա ուժեղ դինամիկայի շնորհիվ: Առաջին կիսամյակի արդյունքներով, մասնագետների գնահատմամբ, տնտեսական ակտիվությունը կարող է աճել մոտ 4,0% գ/գ-ով:

 

Արդյունաբերական արտադրությունը մեծանում է արտասահմանում և երկրի ներսում պահանջարկի ընդլայնման շնորհիվ։ Դրական դինամիկան կայուն կլինի տարվա ընթացքում արտաքին պահանջարկի ուժեղացման և ներքին սպառման աստիճանական վերականգնման ֆոնին։ Արդյունաբերության ուժեղ աճը ՝ ընթացիկ տարվա մայիսին 7,9% - ով (2,3% գ/գ հունվար-մայիսին) պայմանավորված է, առաջին հերթին, մշակող արդյունաբերության արտադրանքի թողարկման վերականգնմամբ եւ հանքարդյունաբերության ոլորտի արտադրության ավելացմամբ: Ապրիլին վերամշակման 21,9% - ով աճը ապահովվել է ալկոհոլային, ծխախոտային արտադրանքի, հագուստի եւ շինանյութերի արտադրությամբ:  Դրան նպաստել է արտաքին պահանջարկի ուժեղացումն ու ներքին պահանջարկի վերականգնումը ։ Հանքարդյունաբերությունը (ապրիլին 11 տոկոս աճ) պահպանվել է մետաղական հանքաքարերի արտահանմամբ ՝ ուժեղ արտաքին պահանջարկի եւ պղնձի բարձր գների ֆոնին։

 

Սպառողական պահանջարկը վերականգնվել է չորս ամսվա արդյունքներով, սակայն ընթացիկ տարում կմնա չափավոր: Ապրիլին ավելացել են մանրածախ առեւտրի (49,5% - ով) եւ հանրային սննդի եւ տրանսպորտի հետ կապված ծառայությունների ոլորտների (համապատասխանաբար 6 անգամ եւ 38,7%) շրջանառությունը: Ուժեղ դինամիկան մեծապես պայմանավորված է համեմատության ցածր բազայով նախորդ տարվա ժամանակահատվածում: Տնային տնտեսությունների վարկավորման աճի տեմպերի դանդաղումը (մինչեւ 6,6% գ/գ նախորդ տարվա մայիսին 24,3% գ/գ-ի համեմատ) ՝ բնակչության կողմից փոխառու միջոցների թույլ պահանջարկի ֆոնին, ինչպես նաեւ աշխատավարձերի չափավոր աճը զսպելու է սպառողական պահանջարկը ընթացիկ տարում: Տարվա ընթացքում պահանջարկին աջակցություն կցուցաբերի արտերկրից դրամական փոխանցումների ներհոսքը ՝ աշխատանքային միգրացիայի վերականգնման ֆոնին։

 

Շինարարությունը շարունակում է պահպանել տնտեսությունը՝ աշխուժացնելով ներդրումային պահանջարկը II եռամսյակում: Շինարարական աշխատանքների ծավալները մայիսին աճել են 0.5% - ով (հունվար-մայիսին ՝ 14.3% - ով): Դրանց ֆինանսավորման աղբյուր են դարձել կառավարության եւ բնակչության միջոցները, ինչպես նաեւ ձեռնարկությունների միջոցներով ֆինանսավորման վերականգնումը: Շինարարության ծավալները, հիմնականում, կենտրոնացված են եղել անշարժ գույքի, տրանսպորտի եւ էլեկտրաէներգիայի մատակարարման ոլորտներում (համապատասխանաբար ՝ 38,6, 15,7 եւ 15,2 տոկոս ընթացիկ տարվա ապրիլին): Մինչդեռ շինարարության դինամիկան, որը ֆինանսավորվում է օտարերկրյա ներդրումներով, բացասական է մնում տարեսկզբից։ Սա կարող է մատնանշել մասնավոր ներդրողների կողմից երկրի ռիսկի ընկալումը որպես բարձր:

 

Ներդրումային պահանջարկը պահպանել են նաեւ  տնտեսության գրեթե բոլոր ոլորտներում ձեռնարկությունների վարկավորման բարձր տեմպերը  ապրիլին 14,1 տոկոս աճ (նախորդ տարի ՝ 11,1 տոկոս): Գնաճը մայիսին դանդաղել է մինչեւ 5,9% գ/գ (6,2% գ/գ ապրիլին): Դրա վրա ազդել են սննդամթերքի, այդ թվում ՝ գյուղատնտեսական արտադրանքի էժանացումը եւ մայիսին դրամի փոխարժեքի բավականին կայուն դինամիկան ։ Միջազգային շուկաներում գների բարձրացումը շարունակում է ճնշում գործադրել Հայաստանում գնաճի վրա ։ Ինչպես նշվել է ԵԱԶԲ-ի վերլուծական նյութերի նախորդ թողարկումներում, վերլուծաբաններն ընթացիկ տարվա II եռամսյակից ակնկալում էին գների աճի դանդաղում եւ կանխատեսում են տարեկան աճի տեմպերի կայունացում երկրորդ կիսամյակում:

 

Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկը 2021 թվականի հունիսին բարձրացրել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 0.5 տոկոսային կետով ՝ մինչև 6.5 տոկոս:  Կարգավորողը կրճատել է տնտեսության խթանման մասշտաբները ՝ գների բարձրացման և սպասվածից ավելի արագ տնտեսական ակտիվության վերականգնման ֆոնին:

 

Ապրանքների արտաքին առեւտրի դեֆիցիտը շարունակում է նվազել նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ ՝ մինչեւ 695 մլն դոլար։ 2021 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին (766 միլիոն դոլար) Պատճառը ներմուծման արժեքային ծավալների թույլ աճն է ՝ արտահանման ուժեղ ընդլայնման ֆոնին (համապատասխանաբար ՝ +6,7% և 20,8% Գ/Դ) ։ Ներմուծման նման դինամիկան պայմանավորված է երկրի ներսում զսպված սպառողական և մասնավոր ներդրումային պահանջարկի պահպանմամբ ։ Ուժեղ արտահանումն ապահովվել է հանքային ապրանքների (25,3% գ/գ հունվար-ապրիլին), տեքստիլ արտադրանքի (41,4% գ/գ) եւ ոչ թանկարժեք մետաղների (18,3% գ/գ) մատակարարումների աճով: Արտահանման օժանդակությունն էր մետաղների միջազգային գների բարձրացումը, Հայաստանի առեւտրային գործընկեր երկրների տնտեսական ակտիվության ուժեղացումը, ինչպես նաեւ դրամի փոխարժեքի թուլացումը 2021 թ.առաջին կիսամյակի ընթացքում: Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեն 2021 թ. հունվար - ապրիլին կատարվել է ՀՆԱ-ի 4.1% - ի պակասուրդով (նախորդ տարվա 1.4% հավելուրդ):

 

Հունվար-ապրիլին բյուջեի ծախսերն աճել են 16 տոկոսով ։ Ընթացիկ ծախսերն աճել են 10% - ով, իսկ կապիտալ ծախսերը ՝ կրկնակի, ինչը կապված է նախորդ տարվանից ծրագրված անավարտ ծրագրերի կատարման հետ (ՀՀ ֆինանսների նախարարություն, 2021) ։ Ընթացիկ տարվա առաջին եռամսյակում կառավարությունը շարունակել է 2020 թ. ցնցումների հետեւանքներին հակազդելու ծրագրերի ֆինանսավորումը: Այս պայմաններում բյուջետային խթանումը ներքին պահանջարկի վրա դրական է գնահատվում I եռամսյակում, սակայն դրա չափը աստիճանաբար կկրճատվի տարվա ընթացքում:

 

Պետական պարտքը տարեսկզբից աճել է 6,3 տոկոսային կետով եւ 2021 թվականի մայիսի սկզբին հասել է ՀՆԱ-ի 73,6 տոկոսի: Պարտքային բեռի աճը բացատրվում է ինչպես ռեզիդենտների արտաքին պարտավորությունների, այնպես էլ պետական պարտատոմսերի աճով: Մայիսի սկզբին պետական պարտքի գրեթե 77 տոկոսն առաջադրվել է արտարժույթով։

 

Մարտին Fitch Ratings գործակալությունը հաստատեց Հայաստանի երկարաժամկետ սուվերեն վարկային վարկանիշը B + մակարդակում' "կայուն" կանխատեսմամբ: B + վարկանիշն արտացոլում է երկրի արտաքին պարտքի բարձր մակարդակը եւ տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական լարվածությունը։ Վարկանիշի պահպանման գործոններ են դարձել. բնակչության մեկ շնչին ընկնող եկամուտների բարձր մակարդակը, բիզնեսի վարման դյուրինությունը, մակրոտնտեսական միջավայրի եւ հարկաբյուջետային քաղաքականության կայունությունը: