Հինգշաբթի, 23 Սեպտեմբերի 2021 15:15

Արմինֆո. 2025 թվականին Հայաստանը պետք է շուրջ 1,4 մլրդ դոլար ուղղորդի 2021 թվականի օգոստոսի վերջին ձևավորված կառավարական պարտքի (առանց ՀՀ ԿԲ պարտքի) մարմանն ու սպասարկմանը: Այդ մասին են վկայում ՀՀ ֆինանսների նախարարության տվյալները:

 

Ըստ ներկայացված տվյալների, ՀՀ պետական պարտքը 2020 թվականի դեկտեմբերի 31–ին ձևավորված 7 մլրդ 968,5 մլն դոլարից աավելացել է  մոտ 990 մլն դոլարով, ս.թ. օգոստոսի 31-ին հասնելով 8 մլրդ 953 մլն դոլարի: 2020 թվականի վերջի համեմատ ցուցանիշն աճել է 6,09% - ով, իսկ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ' մոտ 19,6%-ով: Մինչդեռ, ընթացիկ տարվա պետբյուջեի հիմքում ընկած կանխատեսումների համաձայն, 2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ կառավարական պարտքը ծրագրվում էր 4,522 մլրդ դրամի կամ 8,551 մլրդ դոլարի չափով՝ ՀՆԱ-ի 66%:

 

2021 թվականի հունվար-օգոստոսին կառավարության պարտքը 7 մլրդ 508.5 մլն դոլարից (մինչեւ 2020 թվականի վերջը) աճել է մինչեւ 8 մլրդ 485 մլն դոլար՝ մոտավորապես 976 մլն դոլարով կամ 6,71 տոկոսով: Արտաքին պարտքը (Հայաստանի պարտքային պարտավորությունները միջազգային կազմակերպությունների եւ օտարերկրյա պետությունների հանդեպ, եվրապարտատոմսերի թողարկումից ստացված միջոցները) 5 մլրդ 599.5 մլն դոլարից մինչեւ 6 մլրդ 185.1 մլն դոլար ՝ 586 մլն դոլարի չափով: Մասնավորապես, ընթացիկ տարվա հունվարի 26-ին Հայաստանը միջազգային ներդրողների շրջանում տեղաբաշխել է 750 մլն դոլարի 10-ամյա պարտքային արժեթղթերի 4-րդ թողարկումը: 4-րդ թողարկման պարտատոմսերի սահմանված տարեկան եկամտաբերությունը 3-րդ թողարկման եկամտաբերությունից ցածր է եղել. 3,875% ՝ 4,625% - ի դիմաց: Հաշվետու ժամանակահատվածում ներքին պարտքը  1 մլրդ

909.0 մլն դոլարից ավելացել է մոտ 391 մլն-ով ՝ մինչև 2 մլրդ 299.8 մլն դոլար: ԿԲ պարտքը կազմել է 468 մլն դոլար (495.5 մլն դոլարից անցյալ տարվա վերջին կրճատվել է 3.95% - ով):

 

Ներկայումս կառավարության պարտքի կառուցվածքում 75,6 տոկոսը կազմում են արտարժույթով պարտքային պարտավորությունները:

 

Մինչդեռ, գրեթե 28 տարվա պատմության ընթացքում (Հայաստանի անկախացումից ի վեր) ՀՀ-ն ներգրավել է շուրջ 6,8 մլրդ դոլարի փոխառություններ, իսկ վերջին երեք տարիների ընթացքում "կարողացել է" գրեթե 2 մլրդ 100 մլն դոլարով ավելացնել պետական պարտքը: 2017 թվականի դեկտեմբերի վերջին Հայաստանի ընդհանուր պետական պարտքը հասել է 6,774 մլրդ դոլարի նշագծին, իսկ նոր կառավարության ձեւավորման պահին ՝ 2018 թվականի ապրիլի վերջին, այդ ցուցանիշը կազմել է 6, 867 մլրդ դոլար: 2018 թվականի արդյունքներով պետական պարտքն աավելացել է մինչեւ 6, 992 մլրդ դոլար, 2019թ.՝ մինչեւ 7, 321 մլրդ դոլար: Արդեն  2020 թվականի վերջին պետական պարտքն աճել է 647 մլն դոլարով՝ մինչեւ 7,968 մլրդ դոլար, որից 7,509 մլրդ դոլարը կառավարության պարտքն է (արտաքին պարտքը ՝ 5,593 մլրդ դոլար, իսկ ներքին պարտքը՝ 1,915 մլրդ դոլար):

 

Արդյունքում, եթե 2019 թվականի վերջին ՀՆԱ-ի նկատմամբ կառավարական պարտքի հարաբերակցությունը կազմել է 49,9 տոկոս,ապա 2020 թվականի արդյունքներով ՀՆԱ-ի նկատմամբ կառավարական պարտքի մակարդակը հասել է 63,5 տոկոսի: Այսպիսով, Հայաստանը "դուրս է եկել" հանրապետության հարկաբյուջետային կանոններով սահմանված շրջանակներից, որոնք թույլ են տալիս այդ ցուցանիշի մինչեւ ՀՆԱ-ի  60 տոկոսի աճ։ Ներկայում ՀՆԱ-ի նկատմամբ կառավարական պարտքի հարաբերակցությունը կազմում է 62,3 տոկոս:

 

Պետական պարտքը կայուն է և կառավարելի. հավաստիացրել են Ֆինանսների նախարարությունում

 

Ինչպես Հանրային հեռուստատեսության եթերում հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարարության մակրոտնտեսական քաղաքականության վարչության պետ Էդուարդ Հակոբյանը, պարտքային ռիսկերի ամենամյա համալիր ախտորոշումը ցույց է տալիս, որ չնայած ճգնաժամային շրջանում (համավարակ, պատերազմ Արցախում - խմբ.) տեղի ունեցած պարտքային բեռի աճին, ֆինանսական իշխանությունների արձագանքը համարժեք էր ստեղծված պայմաններին: "Ինչպես ցույց են տալիս գնահատականները, պարտքը նախկինի պես գտնվում է կառավարելիության եւ կայունության ոլորտում", - նշել է նա:

 

Օրենսդիր իշխանության ներկայացուցիչ, ԱԺ ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Գեւորգ Պապոյանն էլ, իր հերթին, Հանրային հեռուստաընկերության եթերում հայտարարել է, որ պատերազմի եւ համավարակի պայմաններում Հայաստանը կարող էր գնալ ծախսերի զանգվածային կրճատման ճանապարհով, կամ էլ վարել խթանող ֆիսկալ քաղաքականություն, այսինքն, իրականացնել հիմնական ծախսերը՝ բացը լրացնելով վարկային ռեսուրսներով: Կառավարությունը, ըստ նրա, ընտրել է երկրորդ ճանապարհը, քանի որ առաջինը տանում էր ավելի մեծ տնտեսական անկման (2020թ. արդյունքներով Հայաստանը ՀՆԱ-ի անկում է արձանագրել 7,4% - ի չափով - խմբ.)։ Ավելի կարեւոր է այն, թե որքան արդյունավետ եւ որ ուղղություններով են ծախսվել փոխառությունները, կարծում է Պապոյանը, նշելով, որ մեծ գումարներ են ներդրվել հիմնական կապիտալում, ինչը երկարաժամկետ հեռանկարում երկրին տնտեսական աճ է խոստանում եւ, հետեւաբար, պետական պարտքի անցավ սպասարկման ունակություն:

 

Ընդ որում, ըստ Ֆինանսների նախարարության ներկայացուցչի, ՀՀ օրենքով սահմանված շրջանակները շատ ճկուն են. ճգնաժամային պայմաններում թույլ են տալիս որոշակիորեն շեղվել, իսկ վարվող քաղաքականության մեջ մի շարք ճշգրտումներ կատարելուց հետո՝ վերադառնալ նախանշված հուն: Մասնավորապես, առաջիկա 5 տարիների ընթացքում Ֆինանսների նախարարությունը նախատեսում է ոչ միայն վերադառնալ թույլատրելի շրջանակներին, այլեւ հասնել ՀՆԱ-ի 54 տոկոսի նշագծին:

 

Պարտքը վճարմամբ է գեղեցիկ

 

Ինչպես ավելի վաղ հաղորդել էր ԱրմԻնֆոն, վկայակոչելով կառավարության պարտքի կառավարման 2022-2024 թթ. ռազմավարական ծրագիրը, հենց մինչեւ 2025 թ. պետական պարտքի գծով վճարումների իրականացման պահը, 2024 թ. Հայաստանը նախատեսում է միջազգային շուկայում իրականացնել եվրոպարտատոմսերի հերթական եւ արդեն հինգերորդ տրանշը: Եվրաբոնդերի թողարկումից ստացված միջոցները կօգտագործվեն 2025 թվականի մարման պարտատոմսերի հետ գնման համար:

 

Մինչդեռ, ինչպես վկայում են ՀՀ ֆինանսների նախարարության տվյալները, մինչեւ 2053 թվականը կառավարության պարտքի մարման եւ սպասարկման ժամանակացույցի համաձայն, Հայաստանի պետական բյուջեին "ամրության ստուգում" է սպասվում ինչպես 2025 թվականին, այնպես էլ 2029թ. - ին եւ 2031թ.-ին: Այն ժամանակ հանրապետության ֆինանսական համակարգը պետք է "վճարի" շուրջ 1,3 մլրդ դոլար:

 

 

Վարկատուները աչքի են ընկնում լավագույն հիշողությամբ.

 

Միայն այս տարվա հունվար-օգոստոս ամիսներին կառավարության պարտքի գծով տոկոսադրույքների վճարմանն է ուղղորդվել 104,2 մլրդ դրամ։

 

Հայաստանի ամենախոշոր վարկատուն Համաշխարհային բանկն է. Վերակառուցման եւ զարգացման միջազգային բանկին եւ Զարգացման միջազգային ասոցիացիային բաժին է ընկնում ՀՀ պետական պարտքի 38,7 տոկոսը: Երկրորդ խոշոր վարկատուն Ասիական զարգացման բանկն է ՝ 16,9%, երրորդ տեղում է Արժույթի միջազգային հիմնադրամը՝ 7,5%, նրան հետեւում է Եվրասիական զարգացման բանկը՝ 7,1% եւ Եվրոպական ներդրումային բանկը՝ 2,9%:

 

Հայաստանի խոշոր վարկատու երկրների շարքում առաջին տեղում է ՌԴ-ը՝ պետական պարտքի  7,1%,  ԳԴՀ՝  6,1%, Ֆրանսիան՝ 3,2%, Ճապոնիան՝ 4,6%, Չինաստանը՝ 0,5%, իսկ ԱՄՆ՝ ընդամենը 0,3%, Աբու Դաբիի զարգացման բանկը՝ 0,1%: