Փորձագետ. Հայաստանում էներգակիրների գների աճը իշխանության սխալ, չկշռադատված որոշումների հետեւանք է

Արմինֆո.Բաժանորդների կողմից սպառվող գազի սպասվող հերթական թանկացումը պայմանավորված է ոչ միայն գազի կալորիականությունը պայմանագրով նախատեսված նորմային համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությամբ։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել էներգետիկ անվտանգության փորձագետ, քաղաքական գիտությունների դոկտոր Վահե Դավթյանը։

"Դա կազմում է 7900 կկալ, մինչդեռ, Ռուսաստանից Հայաստան ներկրվող գազի կալորիականությունը, ըստ "Գազպրոմ Արմենիայի", 8300-8500 կկալ է։ Սակայն, կա նաեւ երկրորդ գործոնը՝ այդ ընկերության 9% եկամտաբերություն ապահովելու անհրաժեշտությունը: Համաձայն նույն 2013 թվականի պայմանագրի։ Հենց դրանով են բացատրվում "Գազպրոմ Արմենիայի" կողմից ՀԾԿՀ-ին ուղղված պարբերական դիմումները ՝ ներքին սակագները բարձրացնելու պահանջով, որոնք կարգավորողի կողմից բավարարվել են միայն մասնակիորեն։ Հասկանալի է, որ նման պայմաններում ընկերությունը ստիպված է պարբերաբար դիմել ՀԾԿՀ նույն պահանջով, ինչը, ըստ էության, անում է նաև այսօր՝ առաջարկելով սակագինը բարձրացնել 6 տոկոսով", - նշել է նա։

Այսպիսով, խնդրի արմատը, ըստ Դավթյանի, վերջին բոլոր տարիների գազային բանակցություններում Հայաստանի իշխանությունների՝ եկամտաբերության այդ նորմը վերանայելու անհրաժեշտության հարցը բարձրացնելու ցանկության բացակայության  մեջ է: Նրա խոսքով՝ Երեւանը երբեք այդ հարցը չի բարձրացրել։ Ավելին, առկա իրավիճակը, փորձագետի կարծիքով, Մոսկվայի եւ Երեւանի միջեւ բանակցությունների, ըստ էության, բացակայության հետեւանք է։ Բանակցությունների, որոնք միշտ փոխարինվել են հաղորդակցությամբ, որի շրջանակում երկրորդը միշտ ընդունել է առաջինի առաջարկները։

Հաշվի առնելով գազի սակագների սպասվող 6 տոկոսանոց աճի դոմինոյի ազդեցությունը ջերմաէլեկտրակայանների կողմից արտադրվող էլեկտրաէներգիայի վրա, որի ծավալը կազմում է երկրում արտադրվող էլեկտրաէներգիայի ընդհանուր ծավալի 40-56 տոկոսը, Դավթյանը կանխատեսում է ինչպես գազի, այնպես էլ էլեկտրաէներգիայի սակագների պարբերական աճ: Իրավիճակը չի բարելավել նաեւ "Գազպրոմ Արմենիային" տարեկան 31,79 մլն դոլար վճարելու մասին ՀՀ կառավարության որոշումը՝ որպես Հրազդանի ՋԷԿ-ի 5-րդ էներգաբլոկի հզորության դիմավ վճար: Թեև սպասվում էր, որ այդ որոշումը թույլ կտա զսպել Հայաստանի համար գազի սակագինը։ Վերջինը, փորձագետի կարծիքով, Հայաստանի էներգետիկ քաղաքականության լիակատար ձախողման վկայությունն է՝ ընդհանուր առմամբ։

Փետրվարի 1-ից սպասվող հենց նույն էլեկտրաէներգիայի սակագների հերթական՝ վերջին տարում երկրորդ աճը, փորձագետի կարծիքով, երկրի էներգետիկ համակարգում առկա ճգնաժամի և լուրջ համակարգային ռիսկերի արտացոլումն է: Ելնելով երկրի տնտեսության և էներգետիկ համակարգի ներկայիս վիճակից ՝ Դավթյանը սակագների բարձրացումը համարում է հիմնավորված և, ուստի, արդարացված։ Ավելին, նրա կանխատեսումներով, արդեն մոտ ապագայում այդ գործընթացը շարունակվելու է։ Պատճառները՝ հենց նույն գազի գների  աճը, Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկ համակարգում ավելցուկը պարտքային պատկառելի բեռի ենթակա լինելու պայմաններում։ Վերջինս, տարբեր գնահատականներով, միագումար հասել է մեկ միլիարդ դոլարի և շարունակում է աճել։ Արտադրվող էլեկտրաէներգիայի ավելցուկը, ըստ Դավթյանի, դրա արտահանման իրական հնարավորությունների բացակայության հետևանք է, ինչն ուղեկցվում է ներքին սպառման բացասական միտումներով։

"Նման պայմաններում այս ամենի հետևանքով ձևավորված պարտքերը հնարավոր է վճարել բացառապես նման ոչ պոպուլյար միջոցառումների միջոցով՝ սակագների հերթական բարձրացման տեսքով։ Այստեղ ես հիշեցնեմ, որ որպես բարձրացման հիմնավորում,  ՀԾԿՀ-ը, ի թիվս այլ բաների, հիշատակել է Հայկական ԱԷԿ-ի արդիականացման արդյունքում ձևավորված պարտքի վճարումը։ Ինչը ոչ պակաս  պայմանավորված է 2021 թվականի հունվարից դրա երկարատև պարապուրդով։ Այնպես որ, այն, ինչ տեղի է ունենում, իշխանության սխալ, չկշռադատված որոշումների և քայլերի շղթայի հետևանքն է։ Ես արդեն չեմ խոսում գազի և էլեկտրաէներգիայի սպասվող թանկացումների մակրոտնտեսական հետևանքների մասին՝ սպառողական գների աճի և որոշ արտադրությունների հարկադիր փակման տեսքով։ Առաջին հերթին՝ փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ոլորտում", - ամփոփել է փորձագետը։