Ուրբաթ, 20 Մայիսի 2022 18:48

Արմինֆո. Վարշավայի ֆոնդային բորսայի (GPW) տնօրենների խորհուրդը ուրբաթ օրը կայացած նիստում հավանություն է տվել բորսայի վարչության առաջարկին ' Հայկական ֆոնդային բորսայի (AMX) բաժնետոմսերի 65,03 տոկոսը ձեռք բերելու վերաբերյալ: Այդ մասին հաղորդում է bankier.pl. կայքը:

 

Ներկայումս Հայաստանի Կենտրոնական բանկին (վաճառողին) պատկանում է AMX-ի կանոնադրական կապիտալում բաժնետոմսերի 90,05 տոկոսը: Գործարքի արդյունքում GPW-ն ձեռք կբերի AMX-ի 967 սովորական բաժնետոմս, ինչը թույլ կտա ձեռք բերվող ընկերության ընդհանուր կանոնադրական կապիտալում ստանալ 65,03%: Գործարքի գինը կկազմի 826 297 550,00 դրամ։ Այսպիսով, Վարշավայի ֆոնդային բորսան (GPW) կդառնա Հայաստանի ֆոնդային բորսայի  մեծամասնական բաժնետեր:

 

Գործարքի արդյունքում GPW-ն անուղղակիորեն վերահսկողություն կստանա Հայաստանի Կենտրոնական դեպոզիտարիայի (Հայաստանում արժեթղթերի կենտրոնական ռեգիստրի) նկատմամբ, որի կանոնադրական կապիտալում AMX-ը ներկայումս ունի 100 տոկոս բաժնեմաս:

 

Գործարքը տեղի կունենա երկու փուլով։ Գումարը կվճարվի երկու տրանշով։ 498 765 150,00 դրամի չափով առաջին տրանշը ենթակա է վճարման բաժնետոմսերի առուվաճառքի պայմանագրի ստորագրումից, բաժնետոմսերի գնման համար Հայաստանի Կենտրոնական բանկի հավանությունը ստանալուց եւ սույն համաձայնագրով պահանջվող այլ ձեւական պայմանների կատարումից հետո: Երկրորդ տրանշը՝ 327 532 400,00 դրամի չափով, ենթակա է վճարման անհրաժեշտ կորպորատիվ թույլտվությունները ստանալուց հետո:

 

ԱրմԻնֆո-ն հարկ է համարում նշել, որ սա Հայաստանի ֆոնդային բորսայի համար ինստիտուցիոնալ ներդրող գտնելու ՀՀ ԿԲ երկրորդ փորձն է: Առաջին դրվագի ժամանակ գնորդ է դարձել Nasdaq-OMX-ը, որը 2008 թվականին ձեռք է բերել ՀՖԲ-ն, եւ այդ պահից սկսվել է բորսայի աշխատանքի նոր փուլ ՝ աշխատանքի, բայց ոչ զարգացման:  OMX-ի Հայաստան գալուց հետո խնդիրներ առաջացան։ ՀՖԲ-ի ցուցակում եղել են 200-ից ավելի ընկերություն։ Բորսայի OMX կազմի մեջ մտնելուց հետո պետք է փոխվեր դրա կազմակերպական-իրավական կարգավիճակը: ՀՖԲ-ը բրոքերների ինքնակարգավորվող կազմակերպություն էր, յուրաքանչյուր բրոքեր ուներ իր ձայնը: Եվ բորսան OMX-ին փոխանցելու համար, վերջինիս պահանջով, ՀՖԲ-ը վերածվեց բաց բաժնետիրական ընկերության (ԲԲԸ): Իսկ քանի որ OMX-ին երաշխիքներ էին պետք Հայաստանի շուկայում աշխատելու համար, բրոքերներն իրենց բաժնեմասերը փոխանցեցին Կենտրոնական բանկին, իսկ ԿԲ-ն, իր հերթին, դրանք փոխանցեց OMX-ին:

 

Բորսան իր ներքին կանոններն ու աշխատանքային մեթոդները հարմարեցրել է NASDAQ-OMX ստանդարտներին, ԵՄ դիրեկտիվներին, և թողարկողները, ցուցակման ընթացակարգը անցնելու համար, պետք է համապատասխանեին այդ պարամետրերին. Լինել լիովին հաշվետու, թափանցիկ, բավարարել կորպորատիվ կառավարման ստանդարտների պահանջները և այլն: Արդյունքում՝ 200-ից ավելի ընկերություններից բորսայում մնացել է հնգյակը. նրանք, որոնք հասկանում էին բորսայում իրենց գտնվելու կարևորությունը արտասահմանյան գործընկերների՝ կոնտրագենտների ընկալման տեսանկյունից, և նրանք, ում կապիտալում օտարերկրյա ներդրողներ կային:

 

Սակայն, NASDAQ-OMX էպոպեան տեւեց շուրջ 9 տարի: Մինչեւ 2017 թվականը բորսան պատկանել է NASDAQ ընկերությանը, որը ՀՀ ԿԲ-ից այն ձեռք է բերել ֆոնդային շուկայի զարգացման ներդրումային ծրագրի հաշվին: Սակայն 2017 թվականին NASDAQ-ը հրաժարվել է այդ նախագծից ՝ անհեռանկարային լինելու պատճառով։ Լինելով NASDAQ-OMX ոչ միայն ֆոնդային շուկան չի վաստակել: ոչ սակարկելու բան կար, ոչ՝ սակարկող, բացի այդ, աստիճանաբար դադարել էր գործել երբեմնի շատ ակտիվ արժութային հարթակը, խիստ նվազել էր պետական արժեթղթերի շրջանառությունը: Միջբանկային վարկային շուկան նույնպես հեռացել էր բորսայի հարթակից: Հիմնականում, մեղավոր էր երկրում ստեղծված տնտեսական դեպրեսիվ մթնոլորտը։ Զրոյական ակտիվությունը, այդ թվում եւ ներդրումային, ազդել է բորսայի  վիճակի վրա: Բորսայի համար ծրագրային ապահովումը դեռ 2000-ականների վերջին գնվել էր Մոսկվայի բորսայից (ՄՄԱԲ) USAID դրամաշնորհի հաշվին: Հայաստանի ֆոնդային բորսայի ակտիվությունն այսօրվա դրությամբ չափազանց փոքր է՝ կապված տնտեսության լուրջ կառուցվածքային խնդիրների հետ։ Բորսայում միակ իրական աշխատող հարթակը պետական պարտատոմսերի առեւտրի հարթակն է։

 

Այժմ հայկական AMX ֆոնդային բորսայի նկատմամբ հետաքրքրության երկրորդ դրվագը ցուցաբերում է Վարշավայի ֆոնդային բորսան՝ 2020 թվականի սեպտեմբերից մեծամասնական բաժնետեր դառնալու որոշակի մտադրությամբ: Եվ ուշագրավ է, որ AMX ծրագրային ապահովման արդիականացման համար  միջոցներ է տրամադրել Եվրասիական զարգացման բանկը (ԵԱԶԲ), որը 2021 թվականի սկզբին Տեխնիկական աջակցության հիմնադրամի միջոցով Հայկական ֆոնդային բորսային հատկացրել է շուրջ 260 հազար դոլարի դրամաշնորհ՝ նոր առեւտրային համակարգի տեխնիկական միջոցների արդիականացման եւ ներդրման ծախսերի հիմնական մասի ֆինանսավորման համար:

 

2021 թվականի սեպտեմբերին ներկայացվել են արդեն գործող պետական պարտատոմսերի աճուրդների արդիականացված առեւտրային համակարգի առավելությունները, ինչպես նաեւ երկրորդային շուկայի առեւտրային համակարգը, որն այդ պահին գտնվում էր թեստավորման եւ ներդրման ավարտական փուլում, իսկ արդեն 2021 թվականի վերջին տեղի է ունեցել ամբողջական գործարկումը: Բացի երկրորդային շուկայում առևտրի ապահովումից, համակարգը միջազգային չափանիշներին համապատասխան թույլ է տալիս ներդրողներին ուղղակի մուտք գործել բորսայի առևտրային հարթակներ բորսային բրոքերների միջոցով, ինչպես նաև առցանց առևտուր իրականացնել վեբ և բջջային հավելվածների միջոցով: Շնորհիվ գործընկերոջ ՝ ի դեմս Եվրասիական զարգացման բանկի, առևտրային համակարգը հասանելի է դառնում վերջնական ներդրողների համար, պարզեցվում է մասնակցությունը բորսայական սակարկություններին, և փորձ է արվում ազդել կապիտալի շուկայի զարգացման վրա ՝ հնարավորություն ստեղծելով շուկայի ուղղակի մասնակիցների թիվն ավելացնելու համար: Դրա ապացույցն է այն փաստը, որ երկու տարի անընդմեջ AMX-ը ստանում է  Global Banking & Finance Review-ի "Հարավային Կովկասի լավագույն բորսա" մրցանակը: ԵԱԶԲ-ի տեխնիկական աջակցության քաղաքականությունը հետագայում եւս կնպաստի հայկական ֆոնդային շուկայի զարգացմանը, եւ համագործակցությունը չի սահմանափակվի այս ծրագրով: Առաջիկայում ԵԱԶԲ-ի աջակցությամբ կիրականացվեն նաև զարգացման այլ ծրագրեր։

 

Հիշեցնենք, որ 2020 թվականի սեպտեմբերի 18-ին Վարշավայի ֆոնդային բորսայի (GPW) վարչության խորհուրդը եւ Հայաստանի Կենտրոնական բանկը ստորագրեցին AMX-ի բաժնետոմսերի 65% - ը ձեռք բերելու վերաբերյալ մտադրությունների մասին համաձայնագիր՝ կոնկրետ պայմաններով: ՀՀ ԿԲ մասնաբաժինը AMX կապիտալում այդ պահին կազմում էր 90,1%, իսկ մնացած 9,9% - ը պատկանում էր հենց բորսային։ Գործարքից հետո ՀՀ ԿԲ-ն կպահպանի 25% - ը, իսկ 10% - ը ձեռք կբերի GPW-ի կողմից նշանակված երրորդ կողմը: GPW-ի և ՀՀ ԿԲ-ի միջև ստորագրված Մտադրությունների մասին համաձայնագիրը սահմանում է հետագա բանակցությունների շրջանակային պայմանները, որոնք ուղղված են հնարավոր ներդրումային համաձայնագրի կնքմանը: Հաջորդ փուլում GPW-ն նախատեսում էր իրականացնել համալիր հետազոտություն, մշակել ՀՀ ԿԲ-ի և AMX-ի հետ համատեղ հայկական բորսայի զարգացման հնգամյա ծրագիր և սահմանել ներդրումային համաձայնագրի վերջնական պայմաններ, որոնք կարող են տարբերվել շրջանակային պայմաններից: Դեռ այն ժամանակ GPW-ն որոշեց Հայաստանի արժեթղթերի բորսայի երկարաժամկետ զարգացմանն ուղղված մեկ տասնյակից ավելի հնարավոր ռազմավարական նախագծերի ցանկը ։ Զարգացման հիմնական ոլորտները ներառում են ժամանակակից տեխնոլոգիաների հիման վրա նորագույն լուծումների ներդրումը, ապրանքահումքային առեւտրի կազմակերպումը, GPW - ի եւ Հայաստանի ֆոնդային բորսայի թողարկողների կրկնակի ցուցակման աջակցությունը եւ ժամանակակից առեւտրային հարթակի տրամադրումը: Առաջնային են թվայնացման եւ ավտոմատացման գործընթացները, որոնք այժմ զարգացած տնտեսությունների ֆոնդային բորսաների առանցքային սյուներն են:

 

Հիշեցնենք, որ Հայաստանի ֆոնդային բորսան (AMX) միակ ֆոնդային բորսան է, որն աշխատում է Հայաստանում, որը նաեւ Հայաստանի Կենտրոնական դեպոզիտարիայի միակ բաժնետերն է: AMX Խմբի առաքելությունն է նպաստել Հայաստանում բարենպաստ ներդրումային միջավայրի ստեղծմանը ' առաջարկելով արդյունավետ լուծումներ եւ ծառայություններ, ներառյալ արժեթղթերի առեւտուրը, քլիրինգը, կենսաթոշակային համակարգերի հաշվարկները եւ կառավարումը: