Չորեքշաբթի, 28 Սեպտեմբերի 2022 17:51

Արմինֆո.Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը (EBRD) բարելավել է Հայաստանի 2022թ. ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումը նախկին 4,5% - ից մինչև 8%՝ դրանով իսկ ակնկալելով ավելի կայուն աճ:

Ընդ որում, ՎԶԵԲ-ի նոր կանխատեսումների համաձայն, 2023 թվականին դանդաղումը կլինի ավելի մինչեւ հավանական 4 տոկոս, եւ աճի այդ գնահատականը նույնպես գերազանցում է նախորդ կանխատեսումը՝ 2,5 տոկոս: Այդ մասին նշված է ՎԶԵԲ - ի "Տարածաշրջանային տնտեսական հեռանկարներ" (Regional Economic Prospects-REP) զեկույցում, որը հրապարակվել է սեպտեմբերի 28-ին։

 

Մասնավորապես, ՎԶԵԲ-ն իր զեկույցում նշում է, որ 2021 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած վստահ վերականգնումը 2022 թվականին տնտեսության աճի ուժեղ ազդակ է ապահովել մինչեւ 13,1 տոկոս՝ հունվար-հուլիսին: Ինչպես եւ Վրաստանում, մեծ թվով միջազգային այցելուների եւ ընկերությունների ժամանումը Ռուսաստանից հանգեցրել է օտարերկրացիների ներհոսքի 113% աճի եւ ծառայությունների պահանջարկի աճի: Դա օգնել է Հայաստանին ֆինանսավորել առևտրային հաշվեկշռի աճող դեֆիցիտը։ Արժութային պահուստները նույնպես աճել են 20% - ով, իսկ փոխարժեքը՝ 18% - ով։

 

ՎԶԵԲ-ը ճիշտ նույնպիսի 8 տոկոս աճ է կանխատեսում  Վրաստանի տնտեսության համար՝ 2022 թվականին, ինչը նույնպես զգալիորեն բարձր է ավելի վաղ սպասվող 3 տոկոսից: Իսկ 2023 թվականին, ինչպես եւ ավելի վաղ կանխատեսման դեպքում, ՎԶԵԲ - ը կանխատեսում է Վրաստանի ՀՆԱ-ի աճի դանդաղում մինչեւ 5 տոկոս: Զեկույցում նշվում է, որ Վրաստանի ներկայիս 10,3% կայուն տնտեսական աճն ապահովվում է զբոսաշրջության աճի հաշվին, որը գրեթե հասել է նախաքովիդյան մակարդակի, ինչպես նաեւ դրամական փոխանցումների ավելացման հաշվին (ապահովված է ռուսական ձեռնարկությունների եւ տեխնոլոգիական ոլորտի մասնագետների ժամանակավոր ներհոսքով): Այդ միտումներն օգնել են ծածկել Վրաստանի առևտրային հաշվեկշռի դեֆիցիտը և նպաստել են լարիի փոխարժեքի բարձրացմանը, ինչը հանգեցրել է արժութային պահուստների ավելացման։

 

Ընդ որում, ՎԶԵԲ-ը Ադրբեջանի ՀՆԱ - ի աճի ակնկալիքները 2022 եւ 2023 թվականներին պահպանել է նույն մակարդակում (ինչպես մայիսյան կանխատեսման մեջ)' 4,5 տոկոս' մինչեւ 2,5 տոկոս դանդաղմամբ: Զեկույցում նշվում է, որ Ադրբեջանում ոչ էներգետիկ հատվածի բարձր ցուցանիշները 2022թ. հունվար-հուլիս ամիսներին 6,2% տնտեսական աճի են հանգեցրել: Ածխաջրածինների գների աճը գրեթե կրկնապատկել է արտահանման հասույթը, ինչը հանգեցրել է ընթացիկ գործառնությունների եւ բյուջեի հաշիվների մեծ ավելցուկի: Սպասվում է, որ էներգակիրների բարձր գները մոտակա հեռանկարում կնպաստեն երկրի տնտեսական աճին:

 

Ուժեղ տնտեսական ցուցանիշները Կովկասում՝ աշխարհաքաղաքական ցնցումների ֆոնին

 

Դրա արձանագրումը ՎԶԵԲ-ն արտացոլել է  2022 թվականին երեք երկրների աճի կանխատեսումների բարձրացման մեջ ՝ միաժամանակ ակնկալելով տեմպերի դանդաղում 2023 թվականին: Սակայն ՎԶԵԲ-ն զգուշացնում է, որ Կովկասում ընթացիկ տնտեսական աճը, հիմնականում, պայմանավորված է ժամանակավոր գործոններով, որոնք հեշտությամբ կարող են հետընթաց ապրել:

 

Այս զեկույցում նշվում է, որ Հայաստանի, Վրաստանի եւ Ադրբեջանի տնտեսությունները վերջին տարիներին ամենաբարձր աճի տեմպեր են ցուցադրում։ Ադրբեջանը շահում է նավթի ու գազի եկամուտների բարձր մակարդակներից՝ գների բարձրացման և արտահանման եկամուտների ավելացման արդյունքում, ինչպես նաև իր ոչ էներգետիկ հատվածի բարձր ցուցանիշների շնորհիվ։ Մինչդեռ, Հայաստանն ու Վրաստանը շահում են ռուսական ընկերությունների ու տեղեկատվական ու հաղորդակցային տեխնոլոգիաների (ՏՀՏ) ոլորտիռուսական ֆիրմաների եւ մասնագետների ներհոսքից, ինչը նպաստում է այդ երկրներում ծառայությունների հատվածի զարգացմանը։

 

Աճի տեմպերի կանխատեսվող դանդաղումը մտավախություն է կհարուցի դրա կայունության առնչությամբ՝ միջնաժամկետ հեռանկարում: Ադրբեջանի համար անորոշությունը կապված է էներգակիրների գների, ինչպես նաև գնաճի հետ։ Վրաստանի համար ռիսկերը պայմանավորված են անորոշությամբ և արտաքին ցնցումների զգալի հավանականությամբ։ Հայաստանի պարագայում դրանք էլ ավելի են խորանում ավելի մեկուսացող ռուսական տնտեսության հետ երկրի սերտ կապերով։

 

Կովկասում գնաճը թափ է հավաքել

 

2022թ. առաջին կեսին Կովկասում գնաճը թափ է հավաքել էներգակիրների եւ սննդամթերքի գների աճի նոր ալիքի պատճառով։ Բոլոր երեք երկրների կենտրոնական բանկերն արձագանքել են հիմնական տոկոսադրույքների բարձրացմամբ։ Ներկայումս գնաճը նվազել է միջինը 10% - ով, ինչը նախկինի պես բարձր ցուցանիշ է, սակայն զգալիորեն ցածր է 16,5% միջին մակարդակից՝ ըստ ՎԶԵԲ-ի ընդհանուր գործառնությունների տարածաշրջանների:

 

Ընդհանուր առմամբ, ՎԶԵԲ-ը 2022 թվականին իր ներկայության շրջաններում արտադրության 2,3 տոկոս աճ է կանխատեսում: Եվ, չնայած նրան, որ դա 1,2 տոկոսային կետով բարձր է մայիսյան կանխատեսումից, բանկը զգուշացնում է աճի դանդաղման մասին՝ 2023թ.: Կանխատեսումները հետագա բացասական ռիսկերի են ենթակա Ուկրաինայում պատերազմի էսկալացիայի դեպքում, նշվում է ՎԶԵԲ-ի զեկույցում:

 

Նշենք, որ Հայաստանի Կենտրոնական բանկի սեպտեմբերյան կանխատեսման համաձայն,  զգալիորեն բարելավվել են 2022թ. ՀՆԱ - ի աճի սպասումները՝ նախկին 4,9% - ից մինչեւ 12,9%: Այդ մասին ԿԲ-ն հայտարարել է սեպտեմբերի 13-ին՝ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի 9.5%-ից մինչեւ 10% բարձրացման օրը: Ընդ որում, ԿԲ-ն իր կանխատեսումը հնչեցրել է մինչեւ ընթացիկ ամսում Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայի սկսվելը, եւ, փաստորեն, այդ գործոնը հաշվի չի առնվել մակրոտնտեսական ցուցանիշների սպասումներում:

 

Համաշխարհային բանկի եւ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի 2022 թվականի հունիսյան կանխատեսումներում Հայաստանի ՀՆԱ-ի ակնկալվող աճը բարելավվել է, համապատասխանաբար, մինչեւ 3,5 տոկոս եւ 5 տոկոս (նախկին 1,2-1,3 տոկոսից): Իսկ Fitch Ratings միջազգային վարկանիշային գործակալությունը, որը շատ ավելի ուշ (սեպտեմբերի սկզբին) թարմացրեց 2022 թվականի համար Հայաստանի ՀՆԱ-ի աճի իր կանխատեսումը, հնչեցրել է շատ ավելի բարձր նշաձող՝ 6,4 տոկոս (նախկին 1,3 տոկոսի փոխարեն): Բայց նույնիսկ աճի այդ տեմպերը դեռ չեն հասնում ՀՆԱ-ի 7,6% - ի (2019թ.) նախնական տեսքին և քիչ չեն տարբերվում 2021թ.  5,7% աճից ։ Սակայն հարկ է նշել, որ Հայաստանում տնտեսական ակտիվությունը երկնիշ աճի տեմպերի է հասել 2022թ. փետրվարին՝ հունվար-օգոստոս ամիսներին դրանք արագացնելով մինչեւ տարեկան 13,9 տոկոս, սակայն, ընդ որում, գնաճը սննդամթերքի շուկայում արդեն հասել է 13 տոկոսի:

 

Այս միջազգային կառույցներն իրենց կանխատեսման հաշվետվություններում նշում են աշխարհաքաղաքական ռիսկերը (զգուշավոր մոտեցում ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի եւ ԵՄ-ի հետ հարաբերություններում՝ հակառուսական պատժամիջոցների առումով, Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում բարձր լարվածության պահպանում), գերտաքացման ռիսկերը (արտասահմանցիների կողմից աճող պահանջարկը), ստագֆլյացիայի ռիսկերի բարձրացումը, նաեւ ուշադրություն են դարձնում իրացվելիության արտաքին ռիսկերի նվազեցմանը (արտաքին պահուստների մինչեւ 20 տարվա առավելագույն 3.5 մլրդ դոլար աճի հաշվին՝ հաշվի առնելով ԱՄՀ-ի Stand-By վարկը, ինչպես նաեւ փոխանցումների կտրուկ աճած ներհոսքի հաշվին), եւ վարկատուների հուսալի աջակցությունը: