Երեթշաբթի, 6 Հունիսի 2023 20:26

Արմինֆո.Հայաստանում ստեղծվում է միջգերատեսչական աշխատանքային խումբ ՝ քննարկելու նոր միջուկային էներգաբլոկի կառուցման հետ կապված հարցերը: Համապատասխան որոշումը ստորագրել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:

 

Կառավարության կայքում զետեղված որոշման տեքստում, մասնավորապես, նշվում է. "1. Հայաստանի Հանրապետությունում նոր միջուկային էներգաբլոկ կառուցելու, փոքր մոդուլյար ռեակտորներ տեղակայելու նպատակահարմարության, ինչպես նաև անհրաժեշտ տեխնոլոգիաների ընտրության նպատակով վերլուծություններ իրականացնելու և հետագա քայլերի հաջորդականությունը սահմանելու վերաբերյալ հարցերի քննարկման նպատակով ստեղծել միջգերատեսչական աշխատանքային խումբ և հաստատել դրա կազմը` համաձայն հավելվածի: 2. Միջգերատեսչական աշխատանքային խմբի ղեկավարին՝ 2-ամսյա ժամկետում Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի աշխատակազմ ներկայացնել տեղեկատվություն՝ աշխատանքային խմբի կատարած աշխատանքների մասին":

 

Նշենք, որ ավելի վաղ հայտարարվել էր ռուսական արտադրության և 1200 Մվտ հզորությամբ ՏՈԻ միջուկային էներգաբլոկի կառուցման նախագծի մասին:

 

Միեւնույն ժամանակ, Պետդեպարտամենտի Եվրոպայի եւ Եվրասիայի գծով օգնության ծրագրերի համակարգող Մարիա Լոնգին հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ը դիտարկում է Եվրասիայի մի քանի երկրներում, այդ թվում ՝ Հայաստանում, "փոքր մոդուլային միջուկային ռեակտորներ" կառուցելու հնարավորությունը: Նախագծի նպատակն է ամրապնդել այդ պետությունների էներգետիկ անկախությունն ինչպես Ռուսաստանից, այնպես էլ Չինաստանից։ Այս կապակցությամբ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նշել է, որ Հայաստանը նոր ատոմակայանի կառուցման շուրջ բանակցություններ է վարում Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և երրորդ երկրների հետ: "Հայաստանը տնտեսական տեսանկյունից առավել շահավետ տարբերակներ է փնտրում", - ընդգծել է Հայաստանի կառավարության ղեկավարը:

 

Հիշեցնենք, որ ամերիկյան փոքր մոդուլային ռեակտորները մշակում է Westinghouse ընկերությունը։ Մայիսին ընկերությունը ներկայացրել է AR300 միջուկային ռեակտորը՝ 300 ՄՎտ հզորությամբ։ Այն դարձել է AR1000-ի փոքրացված պատճենը։ Մեկ նման բլոկի արժեքը գնահատվում է 1 մլրդ ԱՄՆ դոլար, ինչը մի քանի անգամ պակաս է լիարժեք ատոմակայանից, որի արժեքը կազմում է 8-10 մլրդ դոլար:

 

Ներկայում Հայկական ԱԷԿ - ում իրականացվում է Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության կողմից ֆինանսավորվող 300 մլն դոլարի ($270 մլն վարկ և $30 մլն դրամաշնորհ) ծրագիրը, որն ուղղված է երկրորդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի  10 տարով երկարաձգմանը: Այս ընթացքում սկզբում նախատեսվում էր կառուցել 1000 ՄՎտ, հետո 600 ՄՎտ հզորությամբ բլոկ, այժմ խոսքը 50 ՄՎտ հզորությամբ ոչ մեծ մոդուլային բլոկների մասին է, որոնք կոչված են դառնալ միջուկային ապակենտրոնացում: Այնուամենայնիվ, Հայաստանում, ֆինանսական նկատառումներից ելնելով, ավելի ու ավելի են հասկանում ատոմակայանի գործող բլոկի լիարժեք օգտագործման անհրաժեշտությունը՝ ընդհուպ մինչև 2040 թվականը: Այսպիսով, նոր բլոկի կառուցման հարցին կարելի է անդրադառնալ միայն 2030 թվականին։

 

Փոքր և միջին հզորության 30-300 ՄՎտ ռեակտորները, այսպես կոչված, մոդուլային ռեակտորները, կարող են փոխարինել ոչ միայն դասական միջուկային բլոկներին, այլև ջերմային արտադրության բլոկներին։ Այսօր ՄԱԳԱՏԷ-ի հաշվարկներով աշխարհում կա փոքր եւ միջին հզորության ռեակտորների 50 նախագիծ եւ կոնցեպտ։ Դրանք կարող են լինել ինչպես ստացիոնար, այնպես էլ շարժական: Ընդ որում, մշակվում են ինչպես ցամաքային, այնպես էլ ծովային կայանքներ, որոնք հնարավոր է կառավարել ափից՝ հեռակա կարգով ։ Այդ տեխնոլոգիաները զարգացնող երկրների թվում են, բացի ԱՄՆ-ից, Ճապոնիայից և Հյուսիսային Կորեայից,  նաև Կանադան, Ֆրանսիան, Չինաստանը, Ռուսաստանը, Հնդկաստանը, Արգենտինան և Հարավային Աֆրիկան: Բացի այդ, Արգենտինայում, Չինաստանում և Ռուսաստանում արդեն ընթանում է ըստ տեխնոլոգիայի բոլորովին այլ կայանքների կառուցում: Ինքնուրույն մոդուլային ռեակտորներ կառուցելու գաղափարն աշխարհում հաստատվել է 2000-ականների սկզբին։ Ճիշտ է, այն ժամանակ դրանք դիտվում էին, հիմնականում, որպես պահուստային աղբյուրներ՝ զարգացող երկրների, ինչպես նաև հեռավոր բնակավայրերի, արտադրական և արդյունահանող համալիրների համար։ Այսինքն, այն վայրերը, որտեղ դժվար է անցկացնել էլեկտրական ցանցեր։ Այսօր այդ նախագծերը դիտարկվում են հենց որպես անկախ սերնդի համալիրներ ցանկացած վայրի, այդ թվում ՝ խիտ բնակեցված վայրերի համար ։ Դրանց զարգացման հայեցակարգի հիմքում ընկած է էլեկտրաէներգիայի արտադրության և մատակարարման ապակենտրոնացման քաղաքականությունը։ Ցավոք, հսկա էներգետիկ նախագծերը շատ խոցելի են դարձել ։ Ցանկացած բնական աղետ կամ հաքերային հարձակում կարող է շարքից հանել խոշոր կայանները, և միլիոնավոր մարդիկ մեկ ակնթարթում կմնան առանց էլեկտրականության: Փոխարենը՝ տեղական կայանները նվազեցնում են նման կախվածությունը և ավելի քիչ են տուժում բնական աղետներից, քանի որ ունեն ամուր փակ ներքին ենթակառուցվածք։ Իրենց չափի և գտնվելու վայրի շնորհիվ մոդուլային ռեակտորները շատ ավելի անվտանգ են, քան՝ մեծ ատոմակայանները: Երկրորդ Չեռնոբիլ դրանց վրա չի լինի, քանի որ մոդուլային ռեակտորներում գործարկված են այլ տեխնիկական լուծումներ։