Երեթշաբթի, 24 Հոկտեմբերի 2023 14:01

Արմինֆո. Հայաստանի Պետեկամուտների կոմիտեի նախաձեռնած օրենսդրական փոփոխությունները, որոնք հարկային մարմնին թույլ են տալիս հարկատուից պահանջել բանկային գործառնությունների վերաբերյալ քաղվածք՝ առանց դատարանի որոշման, կհանգեցնեն այն բանին, որ Հայաստանում կհաստատվի "տնտեսական բռնատիրություն", որը հիմնված կլինի ոչ թե օրենքի գերակայության, այլ հարկային մարմինների ամենաթողության սկզբունքների վրա: ԱրմԻնֆո-ի թղթակցի հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել "Քաղաքացի-հարկատու-բիզնես" իրավապաշտպան կազմակերպության փորձագետ Էդուարդ Բադալյանը:

 

ՊԵԿ-ը ՊԱԿ չէ

 

Փորձագետը հավաստիացնում է, որ գործող օրենսդրությունն արդեն իսկ հնարավորություն է ընձեռում Պետական եկամուտների կոմիտեին (ՊԵԿ) հարկային հսկողության շրջանակներում և հիմնավորված անհրաժեշտության դեպքում ստանալ բանկային քաղվածքներ: Այսպիսով՝ ինչն է դրդել հարկայիններին. արդյո՞ք դա վերահսկողությունից սահուն կերպով  համատարած բռնատիրության անցնելու ցանկությունը չէ։

 

Հարկային իրավահարաբերությունների գծով փորձագետը լուրջ չի համարում այն հղումները, որ դատարանից թույլտվություն ստանալը լրացուցիչ ժամանակ և լրացուցիչ ջանքեր է պահանջում, ինչպես նաև ոչ օրինապահ հարկատուների նկատմամբ համապատասխան պատասխանատվության միջոցներ կիրառելու հնարավորությունների բացակայությունը, ինչի մասին նշված է նախագծի հիմնավորման մեջ:

 

<Կարևոր է հաշվի առնել, որ բանկային քաղվածքը դատարանի միջոցով պետք է ստանալ միայն այն դեպքում, երբ հարկատուն հրաժարվում է տրամադրել այն՝ ի պատասխան ՊԵԿ աշխատակցի օրինական պահանջի: Բոլորս էլ հասկանում ենք, որ նման դեպքերը եզակի են։ Ստացվում է, որ ՊԵԿ-ը ձգտում է հեշտությամբ և առանց ջանքերի ձեռք բերել ցանկալի տեղեկատվությունը: Սակայն, այս թեզի հիմնավորվածությունն ավելի լավ հասկանալու համար մեզ պետք է տրամադրվեն վիճակագրական տվյալներ, որոնք վկայում են այն մասին, որ դատական որոշումների անհրաժեշտությունը «փլուզում է» հարկային մարմինների աշխատանքը: Չի բացառվում, որ նման դեպքերը մի քանի տասնյակ են, առավելագույնը՝ հարյուր, բայց որքա՞ն է դրանց մասնաբաժինը 100 հազար հարկատուների մեջ։ Չնչին: Ուստի այս թիվը հիմնավորման մեջ չկա։ Իսկ դա նշանակում է, որ ՊԵԿ-ի իրական նպատակը բոլորովին այլ է", - նշել է նա։

 

Բադալյանն ընդգծել է, որ ի թիվս այլ բաների, նախագիծը կարող էր տագնապ հարուցել այն պարզ պատճառով, որ "այսօրվա ՊԵԿ-ը դեռ երկար ճանապարհ ունի անցնելու, մինչեւ պատրաստ լինի տնօրինել բանկային գաղտնիքի այդքան մեծ ծավալը: Ընդամենը մի քանի օր առաջ, հիշեցրել է զրուցակիցը, սոցցանցերում տեղեկություն հայտնվեց այն մասին, որ ՊԵԿ պաշտոնյան, ընդ որում, ղեկավար օղակից, քաղաքացու հետ էլեկտրոնային հարցումների միասնական e-request հարթակում հաղորդակցվելիս օգտագործել է անձնական մեյլ։ "Նման դեպքերը, ցավոք, քիչ չեն, իսկ դա վտանգավոր է", - նշում է փորձագետը։

 

Միևնույն ժամանակ, ինչպես ցույց է տալիս փոորձը, նույնիսկ, այսօր ՊԵԿ մի շարք աշխատակիցներ որոշակի դեպքերում փորձում են, հնարավոր է, նույնիսկ, "բարի նպատակներով" ապահովել հարկերի հավաքագրման համապատասխան ցուցանիշներ, ամեն գնով շրջանցել ստուգումների և մի շարք միջոցառումների անցկացման դեպքերը կարգավորող գործող օրենսդրության պահանջները: <Այս պայմաններում շատ վտանգավոր է հարկայինի աշխատակցին ճնշման ևս մեկ գործիք տրամադրել' վստահել քաղաքացիների և հարկատուների բանկային գաղտնիքը: Դա կարող է նպաստել կոռուպցիոն ռիսկերի ավելացմանը։ Նախաձեռնությամբ մենք նաեւխաչ ենք քաշում բանկային գաղտնիքի ինստիտուտի վրա, որն այսօր արդեն բավականին խոցելի է Հայաստանում", - կարծում է փորձագետը։

 

Փորձագետը հիշեցնում է, որ քաղաքացիների եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրման համակարգի ներդրման ժամանակ կառավարությունում վստահեցնում էին, որ այն հարկային բեռի աճ չի ենթադրում: Բայց այս նախաձեռնությանը հավանություն տալու դեպքում հարկայինը կկարողանա համեմատել ՊԵԿ ավտոմատ համակարգով գեներացված քաղաքացիների եկամուտների տվյալները բանկային քաղվածքով ստացված թվի հետ և բացատրություն պահանջել քաղաքացիներից չհայտարարագրված և, համապատասխանաբար, չվճարված հարկերի վերաբերյալ: <Այդ երբվանի՞ց է ՊԵԿ-ը սկսել հանդես գալ իր գործունեությունը կարգավորող օրենսդրական նախաձեռնություններով: Գործ ունենք պարզ համակարգային շահի հետ. վարչական մարմինը հնարավորություն ունի հանդես գալ նախաձեռնությամբ և ընդլայնել իր զինանոցը, իմա՝ լծակները, իսկ ինչու՞ ոչ։ Պաշտոնյաները, բյուրոկրատիան նպաստում է, որ պաշտոնյաները ձգտում են ավելի շատ տեղեկատվության տիրապետման, ինչն ավելի շատ հնարավորություններ է տալիս: Դրան, հնարավորության դեպքում, ուրախությամբ կգնա ցանկացած վարչական մարմին", - նշում է իրավապաշտպանը։

 

Այդուհանդերձ, Էդուարդ Բադալյանը հույս ունի, որ խորհրդարանը, իսկ ավելի վալ է՝ կառավարությունը վետո կկիրառի այդ նախաձեռնության նկատմամբ։ "Վերջին երկու օրվա ընթացքում օտարերկրյա ներդրողների հետ զրույցի ընթացքում տեղեկացա, որ նրանք դիտարկում են Հայաստանում գործունեության կասեցման հարցը, քանի որ օրենսդրորեն բիզնեսն ու ֆիզիկական անձինք արդեն դարձել են «բանկային համակարգի ենթականեր», համակարգը նրանց հետ անում է այն, ինչ սիրտն ուզի: Պատկերն ամբողջական կդառնա, եթե դրան ավելացնենք նաև այն, որ ողջ տեղեկատվությունը հասանելի է դառնում ՊԵԿ-ին։ Նա իրավունք ունի հսկայական տուգանքներ սահմանել իր "կամքը" չկատարելու համար (նվազագույն 2 մլն դրամ, իսկ բիզնեսից՝ տարեկան շրջանառության 5% - ի չափով, և յուրաքանչյուր 10 օրը մեկ տուգանքը կրկնապատկվում է-խմբ.):

 

Փորձագետը պրիմիտիվիզմ է համարում բանկային գաղտնիքի պահպանմանն ուղղված միջոցների նկատմամբ չինովնիկական արձագանքը. <ուրեմն թաքցնելու բան կա>: Դե ուրեմն եկեք բոլորս ապրենք տեսախցիկների տակ և ամեն ինչ բացենք բոլորի համար: Եվ այդ ժամանակ ամեն ինչ հնարավորինս թափանցիկ կլինի, չի լինի ոչ բանկային, ոչ անձնական գաղտնիք", - ընդգծում է փորձագետը։

 

Մենք ավելի խելացի ենք, քան շվեյցարացիները.

 

"Փոքր և միջին ձեռնարկությունների համագործակցության ասոցիացիա" ՀԿ նախագահ, գործարար Սամսոն Գրիգորյանը ևս նշում է տվյալների արտահոսքի ռիսկերը, որոնք քիչ չեն ՊԵԿ-ի աշխատանքում: Նրա խոսքով ՝ Հայաստանը երկար ճանապարհ ունի անցնելու անձնական տվյալների և, առավել ևս, առևտրային և բանկային գաղտնիքների պաշտպանության համար: Առկա օրենսդրական դաշտը, որը պաշտպանում է անձնական տվյալները, առանց այդ էլ թույլ է, իսկ նախագծի ընդունումն էլ ավելի կթուլացնի այն։ <Ոչ ոք չի ասում, թե բիզնեսում բոլորը սուրբ են, բայց այսօր հարկայինը տնօրինում է բոլոր անհրաժեշտ գործիքներին, այսպես կոչված, ոչ օրինապահ հարկատուների վարքագիծը վերահսկելու համար: Այդուհանդերձ, ՊԵԿ-ը, ստվերային շրջանառության դեմ պայքարի կարգախոսի ներքո, ավելի ու ավելի մեծ լիազորություններ է պահանջում՝ զուգահեռաբար հեշտացնելով իր աշխատանքը, եւ, մյուս կողմից, քանդելով սոցիալական հիմքերն ու ինստիտուտները, որպպիսին է նաև բանկային գաղտնիքի ինստիտուտը", - ընդգծում է Գրիգորյանը։

 

"Փոքր և միջին ձեռնարկությունների համագործակցության ասոցիացիայի" ղեկավարը համոզված է, որ նախաձեռնությունը հարվածի տակ կդնի նաև ներդրումային միջավայրը: «Հայաստանի տնտեսության մեջ ներդրումներ կատարելուց առաջ ներդրողները հարյուր անգամ կմտածեն։ Համաշխարհային փորձը վկայում է, որ ներդրումների ներգրավման առումով հաջողակ են դարձել այն երկրները, որոնք առեւտրային եւ բանկային գաղտնիքը պահել են "յոթ փականների" հետեւում, - նշում է փորձագետը։  -Այլապես, երկրում կապիտալը երկար չի մնա, քանի որ գետին ընկած քարի տակ ջուր չի հոսում։ Իսկ պոտենցիալ ներդրողի կամ հայաստանյան բանկերում գումար պահողների համար բանկային գաղտնիքի պահպանման երաշխիքն առաջնային կարեւորության տարր է»,- հակիրճ նշել է Modex խորհրդատվական ընկերության տնօրեն Հայկազ Ֆանյանը: