Մարտին Գալստյան. 2025 թվականին Հայաստանում տնտեսական աճը կկազմի 4,9-5,3 տոկոս, սակայն վերջին ամիսներին նկատվող միտումներն ազդարարում են աճի ավելի բարձր տեմպերի հասնելու մասին

Արմինֆո.2025 թվականին Հայաստանում տնտեսական աճը կկազմի 4,9-5,3 տոկոս, սակայն վերջին ամիսներին նկատվող միտումներն ազդարարում են մինչև տարեվերջ աճի ավելի բարձր տեմպերի հասնելու մասին։ Այդ մասին սեպտեմբերի 9-ին խորհրդարանում հայտարարել է ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը ։

Նա նկարագրել է, թե զարգացման ինչ պայմաններում է սահմանվել աճի այդ տիրույթը: "2025 թվականի առաջին երկու եռամսյակներում համաշխարհային տնտեսությունում պահպանվել են աճի արգելակման ռիսկերը ։ Մասնավորապես, ԱՄՆ-ում դիտվել է 2024 թվականի վերջին արձանագրված տնտեսական աճի դանդաղում, ինչը պայմանավորված է վարվող քաղաքականության ֆոնին հեռանկարների անորոշությամբ ։ Ռուսաստանում նույնպես տնտեսական ակտիվության աճը աստիճանաբար թուլանում է, ընդ որում, աճը շարունակում է պահպանվել ներքին սպառման կողմից հատկապես ծառայությունների ոլորտում բարձր աճով ։ Չինաստանում նույնպես դիտվում է տնտեսական աճի արգելակում՝ ներքին պահանջարկի թուլացման պատճառով։ Եվրագոտում տնտեսական աճը պահպանվում է ցածր մակարդակի վրա"։

Բացի այդ, Գալստյանը հավելել է, որ համաշխարհային շուկայում գնաճը շարունակում է դանդաղել, սակայն Հայաստանի առեւտրային գործընկեր երկրներում կոշտ գներով աչքի ընկնող ապրանքներն ու ծառայությունները դեռեւս համեմատաբար թանկ են: Միջազգային շուկաներում պարենային ապրանքների գները տարեկան կտրվածքով ձևավորվել են ավելի բարձր մակարդակում։ Միջազգային ապրանքահումքային շուկայում գների աճի շղթաների հնարավոր քայքայման և առաջարկի տեսանկյունից ռիսկերը շարունակում են մնալ նյութականացման ենթակա ՝ 2025 թվականի սկզբին Մերձավոր արևելքում ծագած աշխարհաքաղաքական խնդիրների, ինչպես նաև միջազգային առևտրային հարաբերություններում աճող լարվածության պատճառով։ Մյուս կողմից, համաշխարհային պահանջարկի հետագա թուլացման դեպքում կարող է ի հայտ գալ գնանկումային ճնշում։ "Այս համատեքստում, ամենայն հավանականությամբ, առաջատար երկրների կենտրոնական բանկերն առաջիկայում կպահպանեն համեմատաբար կոշտ դրամավարկային պայմանները",- կարծում է Գալստյանը:

2025 թվականի սկզբից Հայաստանի տնտեսական ակտիվությունը պահպանվել է երկարաժամկետ կայուն աճին մոտ մակարդակի վրա, իսկ վերջին ամիսներին նկատվում են, նույնիսկ, տեմպերի արագացման միտումներ ՝ պայմանավորված արտահանվող ծառայությունների հատկապես բարձր աճով, զբոսաշրջության, ՏՏ ոլորտի, ֆինանսական հատվածի զգալի ակտիվությամբ ։ Ընթացիկ տարում տնտեսական աճին շարունակել է հիմնականում նպաստել նաև շինարարության ոլորտում բարձր ակտիվությունը: Այդուհանդերձ, ինչպես կարծում է Գալստյանը, տարեսկզբից արձանագրված տնտեսական աճի անկայունությունը բացատրվում է որոշ կարճաժամկետ գործոնների ազդեցությամբ, որոնք պարունակում են կայուն տնտեսական աճի երկարաժամկետ հեռանկարների և ներքին պահանջարկի միտումների բարձր անորոշություն: "Չնայած վերջին ամիսներին ծառայությունների արտաքին պահանջարկի աճին՝ համախառն պահանջարկը գնաճի տեսանկյունից առայժմ գնահատվում է չեզոք։ Միաժամանակ պահպանվում են աջակցող ռիսկերը", - նշել է նա։

2025թ. օգոստոսին տարեկան գնաճը կազմել է 3.6%, հիմնականում՝ պայմանավորված սեզոնային սննդով և առանձին բաղադրիչների տատանվող գնաճով։ Այդուհանդերձ, առայժմ պահպանվում է դրսից գնանկումային ազդեցությունը ոչ պարենային ապրանքների գների վրա, ինչը, հիմնականում, պայմանավորված է չինացի արտադրողների մոտ գների անկմամբ։

Բացի այդ, տարեսկզբին, սպասումներին համահունչ, աճել են տրանսպորտի ոլորտի սակագները ։ Դրան զուգընթաց՝ հիմնական գնաճի տեսանկյունից համեմատաբար կոշտ գներով աչքի ընկնող ոչ արտահանվող ապրանքների արժեքը մնում է համեմատաբար կայուն ՝ վերջին ամիսներին ձևավորվելով 2-2, 5% մակարդակում ։ Այս պայմաններում գնաճի սպասումները շարունակել են շարժվել դեպի ներքև՝ մոտենալով նպատակային մակարդակին (3%, +/- 1տ.կ.), ինչին նպաստել է երկար ժամանակ պահպանվող կայուն գնաճային միջավայրը:

Այնուհետեւ, պատասխանելով պատգամավորների հարցերին, Գալստյանը նշել է, որ Հայաստանի Կենտրոնական բանկի կողմից նման դրամավարկային քաղաքականության իրականացմամբ հարեւան երկրների համեմատ ձեռք է բերվել բարձր տնտեսական աճի եւ կայուն գնաճի նշաձող: "Ավելի լավ մակրոտնտեսական միջավայր, որտեղ ներդրումների ակտիվություն կա, թերեւս դժվար էր պատկերացնել ստեղծված աշխարհաքաղաքական իրավիճակում": Ինչ վերաբերում է բանկերի վարկային պորտֆելի նկատմամբ ԿԲ քաղաքականության աջակցող բնույթին, նա նշել է, որ վերջին տարիներին այդ ցուցանիշը ցույց է տվել աճի ոչ վատ տեմպեր՝ միայն 2025թ. առաջին կիսամյակի համար  ապահովելով 20 տոկոս։ Նա նաև ընդգծել է, որ թունավոր վարկերի մասնաբաժինը այժմ գտնվում է պատմականորեն ցածր մակարդակի վրա ։

Խոսելով կապիտալի շուկայի եւ ֆինանսական հատվածի զարգացման ուղղությամբ ԿԲ-ի գործողությունների մասին՝ նա հաղորդել է. "Կառավարության, Ֆինանսների նախարարության և Էկոնոմիկայի նախարարության հետ համատեղ մշակվել է կապիտալի շուկայի զարգացման համատեղ ծրագիր, և ԿԲ - ն հանդես է գալիս որպես ենթակառուցվածքային բաղադրիչի հիմնական պատասխանատու՝ բորսայական հարթակի ստեղծում, կենսաթոշակային ֆոնդերի միջոցների բաշխում։ Ինչ վերաբերում է վերջիններիս, նա հիշեցրել է, որ ընդունվել է օրենք, ըստ որի, ակտիվների 10 տոկոսը կարելի է ուղղել իրական տնտեսությանը: "Կարծում եմ ՝ առաջիկայում ականատես կլինենք առաջին ներդրմանը, և խոսքը հեռանկարային նախագծերի մասին է, և դրանում ԿԲ-ի որոշակի դերակատարում կա":

Նա տեղեկացրել է, որ բանկային հատվածի համախառն կապիտալն այսօր կազմում է 1.8 տրիլիոն դրամ ՝ նկատելով. "Հայաստանում չկա նման կապիտալով տնտեսության այլ ճյուղ կամ համակարգ":

Տոկոսադրույքների վերաբերյալ պատգամավորի հարցին ի պատասխան՝ նա հաղորդել է, որ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը սահմանվել է 6,75%, 10-ամյա պետական պարտատոմսերի եկամտաբերությունը կազմում է 10%, իսկ հիփոթեքային վարկերի տոկոսադրույքը տատանվում է, միջինում, 12-13% - ի սահմաններում: "Տարածաշրջանում մեր տոկոսադրույքներն ամենացածրն են, և  քիչ թե շատ  նմանություն կա Վրաստանի հետ", - նշել է Գալստյանը: